Wstęp do metodologii badań nad mniejszością składniową na przykładzie współczesnego polskiego reportażu książkowego
Abstrakt
Przedmiotem opisu tego szkicu jest płaszczyzna językowa współczesnego polskiego reportażu książkowego, którego ramy wyznaczane są poprzez ograniczenia czasowe (współczesność, XXI wiek), językowe (język polski), a także formy (książka). Podstawowym celem niniejszego artykułu jest prezentacja metodologii badań nad mniejszością składniową wraz z egzemplifikacją konstrukcji syntaktycznych, których frekwencja wynosi poniżej 10%, na podstawie wypowiedzeń z korpusu tekstów należących do gatunku współczesnego polskiego reportażu książkowego. Metodologia wykorzystywana w badaniach nad mniejszością składniową obejmuje dwie podstawowe metody: (1) analizę składniową oraz (2) analizę kwantytatywną. Pierwsza z wymienionych wiąże się z doborem odpowiedniego modelu składniowego. Druga zaś wiąże się z analizą kwantytatywną. W ten sposób w tym artykule dokonano analizy 200 wypowiedzeń z każdego reportażu, uzyskując tym samym ogólną liczbę 2000 zbadanych konstrukcji składniowych. Po dogłębnej analizie zwrócono uwagę na te elementy syntaktyczne charakterystyczne dla stylu gatunku reportażu książkowego, które pokrywają mniej niż 10% spośród wszystkich konstrukcji składniowych lub spośród określonego typu konstrukcji.
Słowa kluczowe
syntaktyka; stylistyka; reportaż; mniejszość składniowa; metodologia
Bibliografia
Bobrowski, I. (1995). Gramatyka opisowa języka polskiego (Zarys modelu generatywno-transformacyjnego). Struktury wyjściowe. t. 1. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego.
Cegielski, M. (2009). Oko świata. Od Konstantynopola do Stambułu. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
CLARIN PL, http://clarin-pl.eu [21 XI 2021].
Głuszkowski, M. (2008). Język mniejszości jako czynnik podtrzymania tożsamości grupowej u polskich staroobrzędowców w regionie suwalsko-augustowskim. W: Acta Polono-Ruthenica XIII, 389–398.
Górecki, W. (2013). Abchazja. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Grochowski, M. (2017). Ewolucja metodologii składni polskiej. Refleksje po 30 latach od wydania GWJPS. W: Linguistica Copernicana 14, 197–221.
Grochowski, M. Karolak, S. Topolińska, Z. (1984). Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia. Warszawa: PWN.
Heinz, A. (1988). Kategorie przejściowe (pośrednie) w języku. W: Heinz, A., Język i językoznawstwo. Wybór prac. Warszawa: PWN, 102–118.
Janiszewski, M. (2014). Dom nad rzeką Loes. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Jaroszak, Z. (2003). Składnia i styl wypracowań licealistów. Słupsk: Pomorska Akademia Pedagogiczna w Słupsku.
Jastrzębski, B., Morawiecki J. (2012). Krasnojarsk Zero. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Jaworski, J. (2001). Metodologiczne i metodyczne problemy nauczania składni polskiej. Zielona Góra: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Tadeusza Kotarbińskiego, 6–7.
Jodłowski, S. (1976). Podstawy polskiej składni. Warszawa: PWN.
Kęskrawiec, M. (2010). Czwarty pożar Teheranu. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
Kiklewicz, A., Korytkowska, M., Mazurkiewicz–Sułkowska, J., Zatorska A. (2019). Zintegrowany opis semantyczno-syntaktyczny czasowników bułgarskich, polskich i rosyjskich (verba cogitandi i verba sentiendi), cz. I. Warszawa: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk.
Klemensiewicz, Z. (1969). Zarys składni polskiej. Warszawa: PWN.
Klemensiewicz, Z. (1982). Problematyka składniowej interpretacji stylu. W: Kałkowska, A., (red.), Składnia, stylistyka, pedagogika językowa. Wybór prac. Warszawa: PWN, 433–496.
Kopczyński, K., Sajewicz, A. (2017). Dybuk. Opowieść o nieważności świata. Warszawa: AGORA.
Labocha, J. (1996). Gramatyka polska. Składnia. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Lewicka, M. (2015). O składni wypracowań gimnazjalistów (na podstawie wybranych prac pisemnych). W: Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza 22 (42), 2, 183–198.
Mikołajewski, J. (2015). Wielki przypływ. Warszawa: Wydawnictwo Dowody na Istnienie.
Narodowy Korpus Języka Polskiego, http://nkjp.pl [21 XI 2021].
Ostrowska, K. (2020). Kilka uwag o reportażu. W: Ostrowska, K. (red.), Język polski w szkole ponadpodstawowej. Zeszyty Kieleckie. W kręgu reportażu. Kielce: Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, 7–19.
Ostrowska, K. (2022). Wprowadzenie do analizy składniowej na przykładzie wypowiedzeń reportażowych. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Pisarek, W. (1967). Poznać prasę po nagłówkach. Kraków: Ośrodek Badań Prasoznawczych RSW „Prasa”.
Piskała, K. (2014). Dryland. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
Rosiak, D. (2015). Ziarno i krew. Podróż śladami bliskowschodnich chrześcijan. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Ruszkowski, M. (1996). Analiza składniowa wypowiedzeń. Zbiór ćwiczeń. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego.
Ruszkowski, M. (1997). Główne tendencje syntaktyczne w polskiej prozie artystycznej dwudziestolecia międzywojennego. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego.
Ruszkowski, M. (2001). Kategorie pośrednie w składni polskiej. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej.
Ruszkowski, M. (2004). Statystyka w badaniach stylistyczno-składniowych. Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej.
Rybka, M. (2002). Zamieszkać w zdaniu. O składni tekstów poetyckich Czesława Miłosza. Poznań: Wydawnictwo WiS.
Saloni, Z.; Świdziński, M. (1985). Składnia współczesnego języka polskiego. Warszawa: PWN.
Senderska, J. (2013). Składnia języka polskiego. Skrypt dla studentów. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Strokowski, W. (2009). Rozwój teorii (metodologii) składniowych a szkolne i uniwersyteckie nauczanie składni. W: LingVaria IV 1 (7), 235–250.
Strokowski, W. (2013). Jak unowocześnić szkolne nauczanie składni? Refleksje metodologiczno-metodyczne. W: Pilch A.; Trysińska M. (red.), Nowoczesność w polonistycznej edukacji: pytania, problemy, perspektywy, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 187–202.
Szabłowski, W. (2010). Zabójca z miasta moreli. Reportaże z Turcji. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Tambor, J. (2014). Status języka a wola ludu i kodyfikacja. Przypadek śląski, W: Forum Lingwistyczne 1, 37–49.
Wojtak, M. (2019). Wprowadzenie do genologii. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie–Skłodowskiej.
Woliński, M. Saloni, Z. Wołosz, R.; Gruszczyński, W. Skowrońska, D. Bronk Z. (2020). Słownik gramatyczny języka polskiego; http://sgjp.pl [21 XI 2021].
Wrocławska, E. Zieniukowa I. (red.) (2003). Języki mniejszości i języki regionalne. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Wyrwas, K.; Opowiadania potoczne w świetle genologii lingwistycznej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Zagórski, Z. (1994). O sposobach badania składni i stylu tekstów. W: Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza 1 (21). 9–32.
Żmigrodzki P. (red.). Wielki słownik języka polskiego, http://wsjp.pl [21 XI 2021].
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Polska
https://orcid.org/0000-0001-9638-0308
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
PRAWA AUTORSKIE
Rocznik „Zeszyty Łużyckie” jest wydawany na licencji niewyłącznej: Creative Commons - Uznanie autorstwa 3.0 PL (CC-BY)
(https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/legalcode). Przesłanie artykułu oznacza zgodę na jego udostępnienie na tej licencji. Licencja zostaje udzielona Wydawnictwom Uniwersytetu Warszawskiego na 5 lat (po upływie tego terminu przekształca się w zgodę udzieloną na czas nieoznaczony) na następujące pola eksploatacji:
• utrwalanie i zwielokrotnianie w dowolnej liczbie egzemplarzy (w tym w tłumaczeniu na inne języki) w znanych w dniu zawarcia niniejszego porozumienia technikach: drukiem w dowolnej formie, techniką cyfrową, techniką reprograficzną, za pomocą zapisu magnetycznego, zapisu na kliszy fotograficznej, oraz wprowadzania egzemplarzy do obrotu;
• wprowadzanie do sieci komputerowej Wydawcy;
• publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, a w szczególności rozpowszechnianie w sieciach informatycznych, w tym komputerowych (Internet, sieci lokalne), telefonicznych oraz innych znanych w chwili zawarcia niniejszej umowy;
• najem, użyczanie;
• nadawanie za pomocą wizji i/lub fonii przewodowej albo bezprzewodowej przez stacje naziemne bądź satelitarne;
• kopiowanie i powielanie w technologiach fotomechanicznych lub innych znanych w dniu zawarcia porozumienia;
• publiczne odtwarzanie;
• wykorzystywanie do celów reklamowych i promocyjnych, w tym w sieciach informatycznych.
