Coming out Heinera Carowa, czyli o miłości niemile widzianej w NRD
Abstrakt
Film Heinera Carowa Coming out jest legendarny nie tylko z uwagi na swoją premierę w dniu upadku muru berlińskiego 9 listopada 1989 roku – to przede wszystkim pierwszy i jedyny film fabularny enerdowskiego studia filmowego Defa poświęcony miłości homoseksualnej. Realizacja filmu zbiegła się w czasie z powolnymi zmianami społeczno-politycznymi i jednocześnie jest ich swego rodzaju wizualnym świadectwem. Wymowa filmu nie ogranicza się jednak tylko do identyfikacji problemów związanych z represjonowaną tożsamością. Reżyser mówiąc w imieniu mniejszości seksualnej, upominając się o jej prawa do samorealizacji w zgodzie ze swoją tożsamością, poddaje tak naprawdę krytyce całe enerdowskie społeczeństwo końca lat 80. z jego hipokryzją i biernością. W artykule przywołano konteksty interpretacyjne filmu, szczególnie w odniesieniu do presji ideologicznej i społecznej, jakiej poddawani są bohaterowie.
Słowa kluczowe
NRD; homoseksuazlim; Coming out; film niemiecki
Bibliografia
[brak autora] (1988). Heiner Carow begann Film „Coming out“. In: Berliner Zeitung 273 (18 XI 1988), 7.
[brak autora] Paragraph 175 StGB: Verbot von Homosexualität in Deutschland. Verfolgung von Homosexuellen in Deutschland – Geschichte eines Schandparagraphen, Lesben- und Schwulenverband in Deutschland (LSVD). https://www.lsvd.de/de/ct/1022-Paragraph-175-StGB-Verbot-von-Homosexualitaet-in-Deutschland [28 V 2023]
[brak autora] Von 1933 bis Heute: Lesben und Schwule in Deutschland und der DDR. Unterdrückung und Emanzipation: Zur Geschichte der Verfolgung Homosexueller in Deutschland, Lesben- und Schwulenverband in Deutschland (LSVD). https://www.lsvd.de/de/ct/934-Von-1933-bis-heute-Lesben-und-Schwule-in-Deutschland-und-der-DDR [1 III 2023]
[brak autora]. (2023). DEFA’s Coming Out (1989). Companion site for the 30th Anniversary DVD release. https://blogs.ubc.ca/comingout/ [2 III 2023].
[PDF e-book] https://www.psychosozial-verlag.de/7456 Psychosozial-Verlag, Gießen, 295–333 [10 IV 2023].
Betts, P. (2010). Within Walls. Private life in the German Democratic Republic, Oxford: Oxford University Press.
Frackman, K. (2018). Shame and Love. East German Homosexuality Goes to the Movies. In: Frackman, K.; Stewart, F. (eds.), Gender and Sexuality in East German Film: Intimacy and Alienation. Camden House Rochester, New York, 225–248.
Frackman, K. (2020). Coming Out in East Germany. https://www.umass.edu/defa/sites/default/files/Coming Out in East Germany_by Kyle Frackman.pdf [20 XII 2022].
Frackman, K. (2022). Coming Out. https://www.jstor.org/stable/j.ctv2dd47r0.4 [20 XII 2023].
Freund, K. W. (1963). Die Homosexualität beim Mann. Leipzig: Hirzel.
Geβner, M. (2019). Homosexualität im deutschen Spielfilm. Ein Überblick über Filme mit schwulem Inhalt. In: Voß, H.-J.; Katzer, M. (eds.), Geschlechtliche und sexuelle Selbstbestimmung durch Kunst und Medien. Neue Zugänge zur Sexuellen Bildung.
Hanc, J. (2021). Homoseksualizm a prawo karne. Analiza synoptyczna. In: Czasopismo Prawno-Historyczne 1, 359–397. DOI: 10.14746/cph.2021.1.17
Herzog, D. (2008). East Germany’s sexual evolution. In: Pence, K.; Betts, P. (eds.), Socialist modern. East German everyday culture and politics. Ann Arbor: The University of Michigan Press, 71–95.
Holy, M. (2017a). Blinden Flecken. Kommentare zu einer vorläufigen Bibliografie zur Lesben- und Schwulenbewegung in der DDR von 1968 bis 1990. In: Marbach, R.; Weiss, V. (eds.), Konformitäten und Konfrontationen. Homosexuelle in der DDR. Hamburg: Männerschwarm Verlag, 227–244.
Holy, M. (2017b). Bücher. Artikel, Filme zur Geschichte der Schwulen- und Lesbenbewegung in der DDR (1968–1989). In: Marbach, R.; Weiss, V. (eds.), Konformitäten und Konfrontationen. Homosexuelle in der DDR. Hamburg: Männerschwarm Verlag, 201–226.
Jesse, N. (1989) Ehrlichkeit in Beziehungen ist nicht spielbar. Gespräch mit Matthias Freihof, Hauptdarsteller in dem Film „Coming out“. In: Neue Zeit 264 (09.11.1989), 4.
Kolano, U. (2012). Kollektiv d’amour – Liebe, Sex und Partnerschaft in der DDR. Berlin: Jaron-Verlag.
Könne, Ch. (2018). Schwule und Lesben in der DDR und der Umgang des SED-Staates mit Homosexualität. Deutschland Archiv. www.bpb.de/265466 [2 III 2023]
Leidinger, Ch. (2015). Auswahlbibliographie zu LSBTI-Geschichte vom Ende des 19. Jahrhunderts bis zum Beginn der neuen Lesben- und Schwulenbewegungen Anfang der 1970er Jahre. https://www.berlin.de/sen/lads/_assets/schwerpunkte/lsbti/materialien/schriftenreihe/auswahlbibliografie_lsbti_geschichte_anlage_zum_archivleitfaden.pdf [10 III 2023]
McLellan, J. (2011) Love in the time of communism. Intimacy and sexuality in the GDR, Cambridge, New York: Cambridge University Press.
McLellan, J. (2015). From Private Photography to Mass Circulation. The Queering of East German Visual Culture 1968–1989. In: Central European History 48, 405–423.
Pietrasik, Z. (1990). Bez wyjścia. In: Kino 8, 32–33.
Schenk, R. Coming out on the 9th November. Defa Film Library Umass. https:/www.umass.edu/defa/memories/6156 [10 II 2023].
Schnabl, S. (1969). Mann und Frau intim. Fragen des gesunden und des gestörten Geschlechtslebens. Rudolstadt: Greifenverlag.
Schulz, H. (2020). Defa’s Coming Out. https://www.umass.edu/defa/sites/default/files/DEFA_s Coming Out_by Dieter Wolf.pdf [10 II 2023].
Semenova, J.; Lippelt, J.; Ziegler, S. (2019). Deutsche Welle Video: The Berlin Wall fell while he had his gay film premiere in the GDR / Coming out. https://www.youtube.com/watch?v=D-n6Z8uFp5c [2 IV 2023].
Sillge, U. (1991). Un-Sichtbare Frauen: Lesben und ihre Emanzipation in der DDR. Berlin: LinksDruck Verlag.
Sobe, G. (1989). Ein Film als Toleranz-Edikt DEFA-Uraufführung: Carows „Coming out“. In: Berliner Zeitung 265 (10.11.1989), 7.
Starke, K.; Friedrich, W. (1984). Liebe und Sexualität bis 30. Berlin: Deutscher Verlag der Wissenschaften.
Tammer, T. (2017). Schwul bis über die Mauer. Die Westkontakte der Ost-Berliner Schwulenbewegung in den 1970er und 1980er Jahren. In: Marbach, R.; Weiss, V. (eds.), Konformitäten und Konfrontationen. Homosexuelle in der DDR. Hamburg: Männerschwarm Verlag, 70–85.
Weidenfeld, W. (1993). Pragmatyczni Niemcy. Transl. Karolak, Cz. In: Karolak, Cz. (ed.), Niemcy o sobie. Naród – państwo, „charakter narodowy” w oczach intelektualistów niemieckich, Poznań, 308–320.
Filmografia
Carow, H. (1968/1987). Die Russen kommen [film]. DEFA-Studio für Spielfilme (Potsdam–Babelsberg)
Carow, H. (1973). Die Legende von Paul und Paula [film]. DEFA-Studio für Spielfilme (Potsdam–Babelsberg)
Carow, H. (1975). Ikarus [film]. DEFA-Studio für Spielfilme (Potsdam–Babelsberg)
Carow, H. (1989). Coming out [film]. DEFA-Studio für Spielfilme (Potsdam–Babelsberg)
Hick, J.; Strohfeldt, A. (2013). Out in Ost-Berlin [film]. Galeria Alaska Productions (Hamburg)
Kolano, U. (1994). Der nackte Osten – Erotik zwischen oben und unten [film]. Agentur Dialog/MDR
Meier, A. (2006). Liebte der Osten anders? Sex im geteilten Deutschland / Do Communists Have Better Sex [film]. Ma.ja.de, Mitteldeutscher Rundfunk, Arte Télévision Suisse Romande SBS
Otten, A.; Kiβling, H. (1988). Die andere Liebe [film]. DEFA-Studio für Dokumentarfilme (Berlin/Ost)
Stein, M.; Rösener, R. (2012). Unter Männern – Schwul in der DDR [film]. Hoferichter & Jacobs Filmproduktion GmbH (Berlin), Salzgeber & Co. Medien GmbH (Berlin), Mitteldeutscher Rundfunk (MDR) (Leipzig)
Uniwersytet Warszawski, Wydział Lingwistyki Stosowanej, Katedra Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej Polska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
PRAWA AUTORSKIE
Rocznik „Zeszyty Łużyckie” jest wydawany na licencji niewyłącznej: Creative Commons - Uznanie autorstwa 3.0 PL (CC-BY)
(https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/legalcode). Przesłanie artykułu oznacza zgodę na jego udostępnienie na tej licencji. Licencja zostaje udzielona Wydawnictwom Uniwersytetu Warszawskiego na 5 lat (po upływie tego terminu przekształca się w zgodę udzieloną na czas nieoznaczony) na następujące pola eksploatacji:
• utrwalanie i zwielokrotnianie w dowolnej liczbie egzemplarzy (w tym w tłumaczeniu na inne języki) w znanych w dniu zawarcia niniejszego porozumienia technikach: drukiem w dowolnej formie, techniką cyfrową, techniką reprograficzną, za pomocą zapisu magnetycznego, zapisu na kliszy fotograficznej, oraz wprowadzania egzemplarzy do obrotu;
• wprowadzanie do sieci komputerowej Wydawcy;
• publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, a w szczególności rozpowszechnianie w sieciach informatycznych, w tym komputerowych (Internet, sieci lokalne), telefonicznych oraz innych znanych w chwili zawarcia niniejszej umowy;
• najem, użyczanie;
• nadawanie za pomocą wizji i/lub fonii przewodowej albo bezprzewodowej przez stacje naziemne bądź satelitarne;
• kopiowanie i powielanie w technologiach fotomechanicznych lub innych znanych w dniu zawarcia porozumienia;
• publiczne odtwarzanie;
• wykorzystywanie do celów reklamowych i promocyjnych, w tym w sieciach informatycznych.
