Asyndeton – fotopoetyckie doświadczenie podróży
Abstrakt
Autor artykułu omawia pojęcie asyndetonu jako problem relacji fotografii i literatury. Główny kontekst rozważań stanowią dwie propozycje teoretyczne. Pierwszą z nich jest fotoliteratura François Soulages’a – przedmiot współdziałania obrazu fotograficznego i tekstu. Drugą stanowią praktyki miejskie Michela de Certeau i związana z nimi funkcja asyndetonu jako figury retorycznej, która wyznacza przestrzenny porządek i nadaje znaczenie podmiotowym czynnościom chodzenia. Zdaniem autora obie te teorie łączy semiotyczny proces wytwarzania obrazów. W szerszym znaczeniu artykuł odnosi termin de Certeau do poetyckiego doświadczenia podróży. Przykładami tak rozumianego asyndetonu w zakresie jego funkcji kompozycyjnych i obrazowych są utwory z fotopoetyckich zbiorów Andrzeja Kramarza i Jacka Podsiadły (2022) oraz Marcina Świetlickiego i Wojciecha Wilczyka (1996). Na podstawie omówionych przykładów autor przyjmuje, że rozszerzone na obraz fotograficzny retoryczne znaczenie asyndetonu pozwala widzieć tę figurę jako reprezentację metafory podróży i zabieg kompozycyjny związany z zagadnieniem obrazu poetyckiego.
Słowa kluczowe
asyndeton; metafora; obraz poetycki; fotoliteratura; fotografia; podróż
Bibliografia
Certeau, Michel de, Wynaleźć codzienność. Sztuki działania, tłum. K. Thiel-Jańczuk, Kraków 2008.
Dyduch, Grzegorz, Światłoczucie albo Orfeusz na rowerze, czyli „CELEM PREZENTACJI”, w: M. Świetlicki,W.Wilczyk, 20 niezapomnianych przebojów i 10 kultowych fotografii, Kraków 1996.
Flusser, Vilém, Obraz i tekst, w: idem, Kultura pisma. Z filozofii słowa i obrazu, tłum. i posł. P. Wiatr, Warszawa 2018.
Gołąb, Mariusz, Narracja obrazów, w: Patrzenie i widzenie w kontekstach kulturoznawczych, red. J. Dziewit et al., Katowice 2016.
Knosala, Bartłomiej, Powrót jednoczesności słowa/obrazu/dźwięku a wykształcenie ogólne – perspektywa ontologii komunikacji, w: Obrazy i poznanie, red. M. T. Kociuba Lublin 2015.
Koszowy, Marta, W poszukiwaniu rzeczywistości. Mediacyjna rola fotografii we współczesnej prozie polskiej, Kraków 2013.
Kramarz, Andrzej, Podsiadło, Jacek, Człowiek, który odjechał, Wołowiec 2022.
Lisak-Gębala, Dobrawa, Ultraliteratura. O strategiach transmedialnych i poszukiwaniu pozawerbalnego we współczesnej literaturze polskiej, Kraków 2014.
Michałowska, Marianna, Foto-teksty. Związki fotografii z narracją, Poznań 2012.
Mikuriya, Junko Theresa, Historia światła. Idea fotografii, tłum. P. Nowakowski, Kraków 2018.
Mukařovský, Jan, Przyczynek do semantyki obrazu poetyckiego, tłum. J. Mayen, w: idem, Wśród znaków i struktur. Wybór szkiców, wyb., red. i słowo wstępne J. Sławiński, tłum. J. Baluch et al., Warszawa 1970.
Österman, Bernt, Obrazowe opowieści, w: Fotospołeczeństwo. Antologia tekstów z socjologii wizualnej, red. M. Bogunia-Borowska, P. Sztompka, Kraków 2012.
Piekot, Tomasz, Werbalizacja i wizualizacja w dyskursie wiadomości prasowych, w: Ikoniczność znaku. Słowo – przedmiot – obraz – gest, red. E. Tabakowska, Kraków 2006.
Poprzęcka, Maria, Patrzeć do bólu, w: eadem, Inne obrazy. Oko, widzenie, sztuka. Od Albertiego do Duchampa, Gdańsk 2009.
Przyboś, Julian, O metaforze, w: idem, Sens poetycki, t. 1, Kraków 1967.
Przyboś, Julian, Przedmowa, w: W. Strzemiński, Teoria widzenia, Łódź 2016.
Richon, Olivier, Introduction: On literary images, „Photographies” 2011, Vol. 4, Iss. 1, s. 5–15.
Rusinek, Michał, Wizualność jako kategoria porządkująca figury retoryczne, w: Intersemiotyczność. Literatura wobec innych sztuk (i odwrotnie). Studia, red. S. Balbus et al., Kraków 2004.
Soulages, François, Fotografia i język; Fotografia i literatura, w: idem, Estetyka fotografii. Strata i zysk, tłum. B. Mytych-Forajter, W. Forajter, Kraków 2012.
Stiegler, Bernd, Obrazy fotografii. Album metafor fotograficznych, tłum. J. Czudec, Kraków 2009.
Strzemiński, Władysław, Teoria widzenia, Łódź 2016.
Synergia słów i obrazów. Badania ikonotekstu w Polsce, red. H. Dymel-Trzebiatowska, Gdańsk 2021.
Szczypiorska-Mutor, Magdalena, Praktyki fotograficzne i teksty kultury. Inwersja, metamorfoza, montaż, Warszawa 2016.
Szylko-Kwas, Joanna, Między informacją a obrazem – o funkcji fotografii w prasie, „Zeszyty Artystyczne” 2017, nr 30, s. 69–80.
Świetlicki, Marcin, Wilczyk, Wojciech, 20 niezapomnianych przebojów i 10 kultowych fotografii, Kraków 1996.
The Routledge Companion to Picturebooks, red. B. Kümmerling-Meibauer, London 2018.
Zalewski, Cezary, XIV. Eschaton. Poetyckie fotografie Jacka Podsiadły i Andrzeja Sosnowskiego, w: idem, Pragnienie, poznanie, przemijanie. Fotograficzne reprezentacje w literaturze polskiej, Kraków 2010.
Ziomek, Jerzy, Retoryka opisowa, Wrocław 2000.
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0003-4391-0947
prof. UŁ, filolog, kulturoznawca. Pracuje w Katedrze Teorii Literatury Instytutu Kultury Współczesnej UŁ. Zajmuje się problemami komparatystyki i antropologii literatury, semiotycznymi relacjami między słowem a wizualnymi aspektami kultury, w tym obrazu fotograficznego. Profesor wizytujący na uniwersytetach we Włoszech, Brazylii i Chinach. Autor książek: Język i rzeczywistość w twórczości Mirona Białoszewskiego (2001), Ukryte ogrody, nieobecne przestrzenie. Literackie i kulturowe metafory współczesności (2012). Współautor publikacji Obraz, obiekt, narracja. Doświadczenie wizualne Zofii Rydet (2021) i współredaktor tomów: Przestrzeń ogrodu – przestrzeń kultury, Space of Garden – Space of Culture (wyd. polskie i angielskie – 2008), Moda: model(ka) i czytelnicy. O ikonicznych reprezentacjach w kulturze (2015), Zofia Rydet po latach. 1978–2018 (2020).
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
