Imiona pokładów. Rola i znaczenie animizacji podziemi w „Pokładzie Joanny” Gustawa Morcinka
Abstrakt
Artykuł proponuje analizę animizacji występujących w powieści Gustawa Morcinka Pokład Joanny. W celu wyjaśnienia ich wysokiej frekwencji autorka stara się powiązać animizacje z reprezentacjami przyrody nieożywionej w powieści, zauważając, że dzięki nim abiotyczne środowisko staje się widoczne dla czytelnika i odzyskuje swoją sprawczość. W artykule zostaje także omówione podobieństwo animizacji do latentnej metonimii (w koncepcji Eelca Runii) oraz, przypominający odsłanianie podziemi, sposób analizowania animizacji, w którym bierze się pod uwagę częstotliwość ich występowania, grupowość, a także obrazy istot żywych tworzone przez te animizacje. Autorka analizuje kilka grup animizacji – od imion pokładów po metafory metanu, wody i ognia.
Słowa kluczowe
animizacja; węgiel; górnictwo; literatura górnicza; Gustaw Morcinek; pokład węgla
Bibliografia
Baczyński, Stanisław, Pisma krytyczne, wyb. i wstęp A. Kijowski, Warszawa 1963.
Budryk, Witold, Lesiecki, Wacław, Zarys górnictwa, Katowice 1949.
Bukowiecka, Zofia, Historia o Janku Górniku, Warszawa 1926.
Crane, Ralph, Coal: Nature and Culture, London 2021.
Doktorowicz-Hrebnicki, Stanisław, Bocheński, Tadeusz, Zasady nowej nomenklatury pokładów węgla w Polskim Zagłębiu Węglowym, „Przegląd Górniczy” 1945, nr 6, s. 256–267.
Dworak, Jan Stanisław, Karol Godula – pionier przemysłu cynkowego na Górnym Śląsku, Opole 1995.
Gorecki, Wilhelm, Rozwój przemysłu na Górnym Śląsku w XVIII i XIX wieku na przykładzie Huty Florian, Kotórz Mały 2015.
Gumbrecht, Hans Ulrich, Po roku 1945. Latencja jako źródło współczesności, tłum. A. Paszkowska, Warszawa 2015.
Gustawa Morcinka „Listów spod morwy” ciąg dalszy. Listy Gustawa Morcinka do Władysławy Ostrowskiej, wstęp, oprac. i koment. K. Heska-Kwaśniewicz, Katowice 1985.
Heska-Kwaśniewicz, Krystyna, „Pisarski zakon”. Biografia literacka Gustawa Morcinka, Opole 1988.
Hunt, Will, Podziemie. Świat pod naszymi stopami, tłum. K. Gucio, Warszawa 2021.
Janion, Maria, Gorączka romantyczna, Warszawa 1975.
Jarzyna, Anita, Imaginauci. Pismo wyobraźni w poezji Bolesława Leśmiana, Józefa Czechowicza, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tadeusza Nowaka, Łódź 2017.
Kantyka, Sławomir, Węgiel – jedyny skarb jaki był pod ręką. Zarys problemów społecznych, gospodarczych i politycznych górnictwa węgla kamiennego w Polsce (1945–1957), Opole 2013.
Kuźnik, Grażyna, Terra nigra, w: D. Kortko, L. Ostałowska, Pierony. Górny Śląsk po polsku i niemiecku. Antologia, Warszawa 2014.
KWK Bobrek i KWK Miechowice. Historia, red. J. Hebliński, Bytom [s.a.].
Langer, Beata, Demonologia w kopalni kreowanej przez Gustawa Morcinka, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia” 2011, nr 9, s. 107–119.
Lausberg, Heinrich, Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze, tłum., oprac. i wstęp A. Gorzkowski, Bydgoszcz 2002.
Ligęza, Józef, Ludowa literatura górnicza, Katowice 1958.
Makowski, Arnold, Projekt nomenklatury pokładów węglowych w Polskim Zagłębiu Węglowym, „Przegląd Górniczo-Hutniczy” 1939, nr 3, s. 137–144.
Mikołajec, Marek, Wspólnota i literatura. Studia o prozie Gustawa Morcinka, Katowice 2019.
Morcinek, Gustaw, Górniczy zakon, Katowice 1964.
Morcinek, Gustaw, Pokład Joanny, Katowice 1969.
Morcinek, Gustaw, Wyrąbany chodnik, t. 1–2, Katowice 1979.
O Geostanowiskach, http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/geostanowiska/projekt (d.d. 3.10.2022).
Okoń, Jacek, Górnicze wątki etnologiczne i zawodowe w zagłębiowskiej powieści Zofii Bukowieckiej „Historia o Janku górniku” z roku 1896, „Górnik Polski. Zeszyty Naukowe Muzeum Górnictwa Węglowego” 2013, nr 7, s. 69–116.
Okoń, Jacek, Na każdym węgla listku. O twórczości poetyckiej Józefa Krupińskiego (1930–1998), „Górnik Polski. Zeszyty Naukowe Muzeum Górnictwa Węglowego” 2008, nr 2, s. 105–124.
Okoń, Jacek, Powieść „Krety” Artura Gruszeckiego jako monografia środowiska górniczego w Zagłębiu Dąbrowskim u schyłku XIX wieku, „Górnik Polski. Zeszyty Naukowe Muzeum Górnictwa Węglowego” 2015, nr 8/9, s. 67–100.
Okopień-Sławńska, Aleksandra, ‘Animizacja’, w: Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Warszawa 1998.
Otto,Walter F., Theophania. Duch religii starogreckiej, tłum. J. Korpanty,Warszawa 2022.
Paglia, Camille, Seksualne persony. Sztuka i dekadencja od Neferetiti do Emily Dickinson, tłum. M. Kuźniak, M. Zapędowska, Poznań 2006.
Piernikarczyk, Józef, Jubileusz maszyny parowej z Tarnowskich Gór. W 150 lat po uruchomieniu pierwszej maszyny parowej na Górnym Śląsku, https://www.tg.net.pl/historia/artykuly/jubileusz-maszyny-parowej/ (d.d. 1.10.2022).
Povinelli, Elizabeth A., Geontologies: A Requiem to Late Liberalism, Durham 2016.
Polonsky, Marc, The Poetry Reader’s Toolkit: A Guide to Reading and Understanding Poetry, Chicago 1998.
Runia, Eelco, Obecność, tłum. E. Wilczyńska, w: Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Antologia, red. E. Domańska, Poznań 2010.
Rydzewska, Nina, Ludzie z węgla, Warszawa 1951.
Sierotwiński, Stanisław, ‘Animizacja’, w: Słownik terminów literackich. Teoria i nauki pomocnicze literatury, Wrocław 1986.
Simonides, Dorota, Śląski horror. O diabłach, skarbnikach i utopcach, Opole 2013.
Tomczok, Marta, Humanistyka węglowa w kręgu energii kontrindustrialnych, „Porównania” 2022, nr 1 (31), s. 21–37.
Zarys dziejów górnictwa na ziemiach polskich, t. 1–2, red. J. Pazdur, Katowice 1960–1961.
Żeromski, Stefan, Ludzie bezdomni, Warszawa 1956.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0001-9512-007X
dr hab., prof. UŚ, autorka książek i artykułów poświęconych kulturowym reprezentacjom Zagłady oraz historii środowiskowej węgla, wydawczyni. Członkini Centrum Badań Dyskursów Postzależnościowych. Ostatnio opublikowała Krystiana Robb-Narbutt. Cień dotyka mnie. Wiersze i proza (wraz z Piotrem Mitznerem, 2023). Pracuje w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach.
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
