„Każda historia zaczyna się od mitu”. Proza Milady Součkovej w kontekście teorii nowego mitu Vàclava Navràtila
Abstrakt
Niniejszy artykuł odnosi się do teorii nowego mitu opisanego przez czeskiego filozofa Vàclava Navràtila. Porusza kwestie jego odzwierciedlenia w twórczości przedstawicielki czeskiej awangardy literackiej Milady Součkovej. Nowa mitologia w ujęciu Navràtila była reakcją na kryzys lat trzydziestych i czterdziestych XX w. Filozof wielokrotnie podkreślał, że nowe czasy wymagają stworzenia nowej mitologii rozumianej w kontekście mitu dnia powszedniego. Według Navràtila współczesny mit rodzi się z codziennych, zwykłych wydarzeń. Navràtil połączył to z archeologią wspomnień i zapisywaniem nieskończenie małych chwil własnej egzystencji, które składają się na prywatną mitologię. Filozof wprowadził pojęcie czasu statycznego będącego rodzajem trwania. Czas statyczny i archeologię wspomnień łączy zaś nostalgia. Refleksje te są zbieżne z tekstami Součkovej, które zawierają zapisy prywatnych wspomnień nakładających się na pamięć kolektywną.
Słowa kluczowe
Vàclav Navràtil; Milada Součkovà; nowa mitologia; czas; archeologia wspomnień; nostalgia; pamięć
Bibliografia
Armstrong, Karen, Krótka historia mitu, tłum. I. Kania, Warszawa 2021.
Bal, Mike, A gdyby tak? Język afektu, tłum. M. Maryl, „Teksty Drugie” 2007, nr 1–2, s. 165–188.
Barthes, Roland, Mitologie, tłum. A. Dziadek, Warszawa 2008.
Bergson, Henri, Pamięć i życie, tłum. A. Szczepańska, Warszawa 1988.
Blumenberg, Hans, Praca nad mitem, tłum. K. Najdek et al., Warszawa 2009.
Bojarska, Katarzyna, Poczuć myślenie: afektywne procedury historii i krytyki (dziś), „Teksty Drugie” 2013, nr 6, s. 8–16.
Chalupecký, Jindřich, Świat, w którym żyjemy, tłum. H. Marciniak, w: Głuchy brudnopis. Antologia manifestów awangard Europy Środkowej, red. J. Kornhauser, K. Siewior, Kraków 2014.
Deleuze, Gilles, Guattari, Félix, Percept, afekt i pojęcie, w: eidem, Co to jest filozofia?, tłum. P. Pieniążek, Gdańsk 2000.
Domańska, Ewa, Mikrohistorie. Spotkania w międzyświatach, Poznań 2005.
Edičnípoznàmka, w: M. Součkovà, Neznamý člověk, Praha 1995.
Engelking, Leszek, Codzienność imit. Poetyka, programy i historia Grupy 42 w kontekstach dwudziestowiecznej awangardy i postawangardy, Łódź 2005.
Erll, Astrid, Kultura pamięci. Wprowadzenie, tłum. A. Teperek, Warszawa 2016.
Iwasiów, Inga, O narracji szczelinowo-błonowej. Lekcje pisania na podstawie Jolanty Brach-Czainy, „Czas Kultury” 2022, nr 1, s. 8–16.
Koprowska, Karolina, Historia mówiona a afektywny krajobraz pamięci, w: Kultura afektu – afekt w kulturze. Humanistyka po zwrocie afektywnym, red. R. Nycz et al., Warszawa 2015.
Langerovà, Marie, Obraz a skutečnost, w: Pokušení neviditelného. Myšlení moderny, ed. V. Papoušek et al., Praha 2019.
Łebkowska, Anna, Zdarzenie – afekt – twórczość, w: Kultura afektu – afekt w kulturze. Humanistyka po zwrocie afektywnym, red. R. Nycz et al., Warszawa 2015.
Matonoha, Jan, Psaní vně logocentrismu (diskurz, gender, text), Praha 2009.
Nàbělek, Kamil, Vàclav Navràtil a sborník Kvart, w: V. Navràtil, O smutku, làsce a jiných věcech, Praha 2003.
Navràtil, Vàclav, Idea pospolitosti; Kritika horizontů; Mýty; O krizi krizeologie; O nostalgii; O smutku, làsce a jiných věcech; Rozbitíosobnosti a poezie; Uměnía filosofie, w: idem, O smutku, làsce a jiných věcech, Praha 2003.
Papoušek, Vladimír, Drolı ´cí se monolity, zakřivené horizonty a hledàní nového slovníku: Pochybnosti o moderně od čtyřicàtých let dvacàtého století, w: Pokušení neviditelného. Myšlení moderny, ed. V. Papoušek et al., Praha 2019.
Papoušek, Vladimír, Gravitace avantgard. Imaginace a řeč avantgard v českých literárních textech první poloviny dvacátého století, Praha 2007.
Potasińska, Paulina, „Jak pisarze pamiętają?” – teorie badań nad pamięcią a praktyka literacka, w: Świadectwa pamięci. W kręgu źródeł i dyskursów (od XIX wieku do dzisiaj), red. E. Dąbrowicz et al., Białystok 2017.
Součkovà, Milada, Dvojportrét; Odtažità povídka; Variace; Ztracený aorist, w: eadem, Kràtkà povídka, Praha 2003.
Součkovà, Milada, Kaladý, aneb: útočiště řeči, Praha 2016.
Součkovà, Milada, Rok šestašedesàtý, w: eadem, Neznàmý člověk, Praha 1995.
Speina, Jerzy, Formy rzeczywistości (typy świata przedstawionego w literaturze), Bydgoszcz 1990.
Srp, Karel, Černý bod, w: Černà slunce. Odvràcenà strana modernity, ed. L. Bydžovskà et al., Ostrava 2012.
Srp, Karel, Mýtus u Vàclava Navràtila; Pointy povědecké doby, w: V. Navràtil, O smutku, làsce a jiných věcech, Praha 2003.
Vackovà, Růžena, Filosofovo zkoumàní jistoty věčných hodnot a kvality myslivých chvil, w: V. Navràtil, O smutku, làsce a jiných věcech, Praha 2003.
Vojvodík, Josef, Stavba a bàseň, w: Heslàř české avantgardy. Estetické koncepty a proměny uměleckých postupů v letech 1908–1958, ed. idem, J. Wiendl, Praha 2011.
Vojvodík, Josef, Ve stínu „krize evropského lidstva”. Symptomy, diagnózy, terapie a katastrofy 1924–1934, w: Dějiny nové moderny. Českà literatura v letech 1924–1934, ed. V. Papoušek et al., Praha 2014.
Wąsik, Elżbieta Magdalena, Dyskursywne stawanie się ludzkiej jaźni w relacjach afektywnych, w: Wybrane zagadnienia lingwistyki tekstu, analizy dyskursu i komunikacji międzykulturowej – in memoriam Profesor Anny Duszak (1950–2015), red. U. Okulska et al., Warszawa 2018.
Zdenek Rykr 1900–1940. Elegie avantgardy, ed. V. Lahoda, Praha 2000.
Żardecka, Magdalena, Pamięć i zapomnienie. Filozoficzny dyskurs o sile i słabości pamięci indywidualnej i zbiorowej, Rzeszów 2020.
Uniwersytet Wrocławski Polska
https://orcid.org/0000-0003-2756-4351
adiunkt w Zakładzie Bohemistyki UWr, literaturoznawczyni. Jej zainteresowania naukowe obejmują historię literatury czeskiej pierwszej połowy XX w., zagadnienia związane z gnostycyzmem, mistyką i filozofią w literaturze oraz teorią archetypów Carla Gustava Junga, a ponadto z teorią fotografii, motywami pamięci w literaturze i w sztuce oraz z somatopoetyką. Jest autorką m.in. trzech monografii: Ladislav Klíma i Stanisław Przybyszewski. W kręgu nihilizmu gnostyckiego (2011), Wtajemniczenia. Szkice o motywach inicjacyjnych w prozie czeskiej XX wieku (2015), O literaturze w fotografii. Infrazy czeskie (2022), oraz licznych artykułów naukowych.
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
