Apozjopeza religijna w poemacie „Katastrofa statku Deutschland” Gerarda Manleya Hopkinsa oraz w wierszu „Final Soliloquy of the Interior Paramour” Wallace’a Stevensa
Abstrakt
Aposiopesis – to figura retoryczna, która jest stosunkowo rzadko przedmiotem zainteresowania badaczy. Artykuł stanowi porównanie dwóch udanych artystycznie oraz interesujących intelektualnie realizacji aposiopesis w poezji języka angielskiego: w poemacie Katastrofa statku „Deutschland” Gerarda Manleya Hopkinsa oraz w wierszu Final Soliloquy of the Interior Paramour Wallace’a Stevensa.Wnawiązaniu do syntezy Heinricha Lausberga charakter aposiopesis w tych dwóch dziełach dookreślono poprzez ukazanie konfliktu pomiędzy treścią pominiętej wypowiedzi a siłą powstrzymującą ujawnienie owej treści. Dostrzeżenie różnicy pomiędzy dwiema realizacjami tej samej figury pozwala wskazać na zmianę, która dokonała się w poezji w zakresie sposobów poruszania kwestii religijnych. Tę zmianę określa przejście w „tryb języka”, które jest cechą poezji Stevensa. Zarazem analiza aposiopesis w jego wierszu pozwala zauważyć subtelne przełamanie tego językowego trybu mówienia o kwestiach religijnych.
Słowa kluczowe
aposiopesis; religia; „tryb języka”; Gerard Manley Hopkins; Wallace Stevens
Bibliografia
Baran, Henryk et al., ‘Aposiopesis’, w: The Princeton Encyclopedia of Poetry & Poetics, ed. R. Greene et al., Princeton 2012.
Barańczak, Stanisław, Nieśmiertelny diament. O poezji Hopkinsa, w: G. M. Hopkins, Wybór poezji, tłum., wyb. i wstęp S. Barańczak, Kraków 1981.
Bloom, Harold, Wallace Stevens: The Poems of Our Climate, Ithaca 1976.
Cole, Rachel, Rethinking the Value of Lyric Closure: Giorgio Agamben, Wallace Stevens, and the Ethics of Satisfaction, „PMLA” 2011, Vol. 126, Iss. 2, s. 383–397.
Cotter, James Finn, Inscape: The Christology and Poetry of Gerard Manley Hopkins, Pittsburgh 1972.
Cotter, James Finn, The Mystery of ‘It’ in ‘The Wreck of the Deutschland’, „The Hopkins Quarterly” 1991, Vol. 17, No. 4, s. 131–138.
Dudek, Katarzyna, Gerard Manley Hopkins: Elected Silence, w: eadem, Vanishing Voices: Silence(s) in the Poetry of Gerard Manley Hopkins, T. S. Eliot and R. S. Thomas, Newcastle 2019.
Grodecka, Aneta, Aposiopesis albo figury myśli w dobie ucieleśnionego umysłu, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” 2018, nr 34, s. 87–105.
Hartman, Geoffrey H., Hopkins revisited, w: idem, Beyond Formalism: Literary Essays 1958–1970, New Haven 1970.
Hopkins, Gerard Manley, The Wreck of the Deutschland. Katastrofa statku „Deutschland”, w: idem, Wybór poezji, tłum., wyb. i wstęp S. Barańczak, Kraków 1981.
Korolko, Mirosław, ‘Aposiópesis’, w: idem, Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1990.
Korwin-Piotrowska, Dorota, Apozjopeza – zamilknięcie, rozsunięcie, kontynuacja, brak; Milczenie a retoryka, w: Białe znaki. Milczenie w strukturze i znaczeniu utworów narracyjnych (na przykładach z polskiej prozy współczesnej), Kraków 2015.
Lausberg, Heinrich, Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze, tłum., oprac. i wstęp A. Gorzkowski, Bydgoszcz 2002.
Leggett, B. J., God, Imagination, and the Interior Paramour, „The Wallace Stevens Journal” 2005, Vol. 29, No. 1, s. 171–177.
Martin, Philip M., Mastery and Mercy: A Study of Two Religious Poems – ‘The Wreck of The Deutschland’ by G. M. Hopkins and ‘Ash Wednesday; by T. S. Eliot, London 1957.
Miller, Hillis J., The Linguistic Moment in ‘The Wreck of The Deutschland’, w: The New Criticism and After, ed. T. D. Young, Charlottesville 1976.
Mussio, Thomas E., The Poetics of Compression. The Role of ‘aposiopesis’ in the Representation of Conversion in Dante’s ‘Commedia’, „Italica” 2004, Vol. 81, No. 2, s. 157–169.
Mutter, Matthew, Conclusion: Evil and the Adequacy of the Earth; ‘The World Was Paradise Malformed’: Poetic Language, Anthropomorphism, and Secularism in Wallace Stevens, w: idem, Restless Secularism: Modernism and the Religious Inheritance, New Haven 2017.
Okopień-Sławińska, Aleksandra, ‘Aposiopesis’, w: Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Wrocław 1998.
Stevens, Wallace, Final Soliloquy of the Interior Paramour, w: idem, The Collected Poems of Wallace Stevens: The Corrected Edition, ed. J. N. Serio, Ch. Beyers, New York 2015.
Stevens, Wallace, from Adagia; Imagination as Value, w: idem, Collected Poetry & Prose, ed. F. Kermode, J. Richardson, New York 1997.
Stevens,Wallace, To Herbert Weinstock, November 29, 1951, w: Letters of Wallace Stevens, ed. H. Stevens, New York 1961.
Virkar-Yeats, Aakanksha, The Heart’s Bower: Emblematics in Gerard Manley Hopkins’s ‘The Wreck of The Deutschland (1876)’, „Literature and Theology” 2008, Vol. 22, No. 1, s. 32–47.
Wimsatt, James I., Hopkins’s Poetics of Speech Sound: Sprung Rythm, Lettering, Inscape, Toronto 2006.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Polska
https://orcid.org/0000-0001-5411-0780
dr hab., Ośrodek Badań nad Literaturą Religijną, autor m.in. książek: „Chrzest ziemi”. Sacrum w poezji Zbigniewa Herberta; Po Upadku. O twórczości Czesława Miłosza; Czesław Miłosz. Los; Literatura a religia w stanie podejrzenia. Interesuje się relacją literatura a religia oraz teorią i metodologią badań dotyczących tej relacji.
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
