Mortyfikacja (wstępne rozpoznania)


Abstrakt

Artykuł poświęcony jest wyodrębnieniu i wstępnemu opisaniu typu predykacji ontologiczno-retorycznej, którą można nazwać mortyfikacją. To szczególna, paradoksalna modalność animizacji, mechanizm służący orzekaniu obumierania, martwoty lub braku życia w odniesieniu do bytów żywotnych oraz bytów, przedmiotów, zjawisk i czynności, którym poza rejestrem figuratywnym nie przypisuje się atrybutu żywości. Mortyfikacje opierają się na analogii proporcjonalności oraz analogii atrybucji, także relacji o charakterze homologicznym między rejestrami faktycznym oraz symbolicznym.

Słowa kluczowe

tropy retoryczne; metafora; animizacja; analogia; homologia; predykacja; atrybucja; żytowotność; martwota; obumarłość

Arystoteles, „Kategorie” i „Hermeneutyka” z dodatkiem „Isagogi” Porfiriusza, tłum., wstęp i przyp. K. Leśniak, Warszawa 1975.

Arystoteles, O duszy, tłum., wstęp, kom. i skorowidz P. Siwek, Warszawa 1972.

Arystoteles, O poruszaniu się przestrzennym zwierząt, w: idem, O ruchu zwierząt. O poruszaniu się przestrzennym zwierząt, tłum. wstęp, kom. i skorowidz P. Siwek,Warszawa 1975.

Arystoteles, Retoryka. Poetyka, tłum., wstęp i kom. H. Podbielski, Warszawa 1988.

Arystoteles, Topiki, w: idem, Topiki. O dowodach sofistycznych, tłum., wstęp i kom. K. Leśniak, Warszawa 1978.

Augustyn, De doctrina christiana. O nauce chrześcijańskiej. Tekst łacińsko-polski, tłum., wstęp i kom. J. Sulowski, Warszawa 1989.

Barthes, Roland, Roland Barthes, tłum. T. Swoboda, Gdańsk 2011.

[Barthes, Roland], Roland Barthes par Roland Barthes, Paris 1980.

Benjamin, Walter, Źródło dramatu żałobnego w Niemczech, tłum. A. Kopacki,Warszawa 2013.

Bloomfield, Morton W., A Grammatical Approach to Personification Allegory, „Modern Philology” 1963, Vol. 60, No. 3, s. 161–171.

Buczkowski, Leopold, Czarny potok, Warszawa 1965.

Buczkowski, Leopold, Mówiła, że szatan ma czoło zabliźnione woskiem, w: idem, Młody poeta w zamku (opowiadania), Kraków 1976.

Curtius, Ernst Robert, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. i oprac. A. Borowski, Kraków 1997.

Dante Alighieri, Boska Komedia, tłum. J. Mikołajewski, Kraków 2021.

Dante Alighieri, La Divina Commedia. Purgatorio, a cura di N. Sapegno, Firenze 1990.

Demetriusz, O wyrażaniu się, w: Trzy stylistyki greckie. Arystoteles, Demetriusz, Dionizjusz, tłum. i oprac. W. Madyda, Wrocław 1953.

Eco, Umberto, Od drzewa do labiryntu. Studia historyczne o znaku i interpretacji, tłum. G. Jurkowlaniec et al., Warszawa 2009.

Eco, Umberto, Semiotics and the Philosophy of Language, Bloomington 1986.

Eco, Umberto, The Scandal of Metaphor: Metaphorology and Semiotics, „Poetics Today” 1983, Vol. 4, No. 2, s. 217–257.

Ficowski, Jerzy, Cygańska droga, w: idem, Śmierć jednorożca, Warszawa 1981.

Fontanier, Pierre, Des figures du discours autres que les tropes; Manuel classique pour l’étude des tropes, w: idem, Les Figures du discours, éd. G. Genette, Paris 1968.

Gombrowicz, Witold, Kosmos, Kraków 1988.

Gombrowicz, Witold, Pornografia, Kraków 1990.

Gracq, Julien, Droga, tłum. A. Wodnicki, „Literatura na Świecie” 1999, nr 9, s. 55–67.

Gracq, Julien, La Route, w: idem, La Presque’île, Paris 1970.

[Isidore of Seville], „The Etymologies” of Isidore of Seville, transl. S. A. Barney et al., Cambridge 2006.

Kwintylian, Marek Fabiusz, Kształcenie mówcy. Księgi VIII 6–XII, wstęp, tłum. i przyp. S. Śnieżewski, Kraków 2012.

Lausberg, Heinrich, Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze, tłum., oprac. i wstęp A. Gorzkowski, Bydgoszcz 2002.

Leśmian, Bolesław, Baśń o pięknej Parysadzie i o ptaku Bulbulezarze, w: idem, Baśnie i inne utwory prozą, zebr. i oprac. J. Trznadel, Warszawa 2012.

Locke, John, An Essay Concerning Human Understanding, London 1825.

Locke, John, Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, t. 1, tłum. B. J. Gawecki, Warszawa 1955.

Lukàcs, György, Die Theorie des Romans. Ein geschichtphilosopher Versuch über die Formen der großen Epik, Darmstadt 1984.

Lukàcs, György, Teoria powieści. Esej historyczno-filozoficzny o wielkich formach epiki, tłum. J. Goślicki, Warszawa 1968.

Mickiewicz, Adam, Romantyczność, w: idem, Wiersze, Warszawa 1970.

Myśliwski, Wiesław, Kamień na kamieniu, Szczecin 1986.

Quintiliani, M. Fabii, Institutionis oratoriae. Libri duodecim, ad fidem codicum manu scriptorium recensuit E. Bonnell, vol. 2, Lipsiae 1889.

Riffaterre, Michael, Prosopopeia, „Yale French Studies” 1985, No. 69, s. 107–123.

Sarbiewski, Maciej Kazimierz, Wykłady poetyki (Praecepta poetica), tłum. i oprac. S. Skimina, Wrocław 1958.

Simmel, Georg, Der Begriff und die Tragödie der Kultur, w: idem, Philosophische Kultur. Gesammelte Essais, Leipzig 1911.

Simmel, Georg, O filozofii kultury. Pojęcie i tragedia kultury; Przemiany form kultury, w: idem, Filozofia kultury. Wybór esejów, tłum. W. Kunicki, Kraków 2007.

Skwarczyńska, Stefania, Ewolucja obrazów u Słowackiego, Lwów 1925.

Szkłowski, Wiktor B., Wskrzeszenie słowa, tłum. F. Siedlecki, w: Rosyjska szkoła stylistyki, wyb. i oprac. M. R. Mayenowa, Z. Saloni, Warszawa 1970.

Szkłowski, Wiktor, Sztuka jako chwyt, tłum. R. Łużny, w: Teoria badań literackich za granicą. Antologia, t. 2: Od przełomu antypozytywistycznego do roku 1945, cz. 3: Od formalizmu do strukturalizmu, wyb., rozprawa wstępna i kom. S. Skwarczyńska, Kraków 1986.

Tesauro, Emanuele, „Il cannocchiale Aristotelico” („Luneta Arystotelesowska”), w wersji łacińskiej: „Ideae argutae et ingeniosae dictionis” („Zasady ciętej i pomysłowej wymowy”), tłum. W. Nowicka, w: Źródła wiedzy teoretycznoliterackiej w dawnej Polsce. Średniowiecze – Renesans – Barok, wstęp, wyb. i oprac. M. Cytowska, T. Michałowska, Warszawa 1999.

Vossius, Gerardus Joannes, Podstawy retoryki, wstęp, oprac. i tłum. B. Popiel, Szczecin 2012.

Wróbel, Łukasz, Wycieczka w góry / podróż do wnętrza ziemi. Przestrzeń tatrzańska w „Kosmosie” Witolda Gombrowicza, „Białostockie Studia Literaturoznawcze” 2015, nr 6, s. 203–219.

Ziomek, Jerzy, Retoryka opisowa, Wrocław 1990.

Pobierz

Opublikowane : 2023-06-25


Wróbel, Łukasz. (2023). Mortyfikacja (wstępne rozpoznania). Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo, (13 (16), 49–66. https://doi.org/10.32798/pflit.1006

Łukasz Wróbel  l.wrobel@uw.edu.pl
Uniwersytet Warszawski  Polska
https://orcid.org/0000-0003-3284-9298

dr, adiunkt w Zakładzie Poetyki, Teorii Literatury i Metodologii Badań Literackich w Instytucie Literatury Polskiej UW. Autor książki Hylé i noesis. Trzy międzywojenne koncepcje literatury stosowanej (2013). Prowadzi badania poświęcone zagadnieniom referencji oraz figuratywności języka, a także rozmaicie konceptualizowanym relacjom literatury i teorii literatury z filozofią. Zajmuje się historią doktryn literaturoznawczych. Przygotowuje rozprawę poświęconą architektonice dzieł encyklopedycznych.






Copyright (c) 2023 Łukasz Wróbel

Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0  (CC-BY)