Chimera w sporach o Trójcę Świętą w latach 60. XVI wieku (na przykładzie sylwy IV Andrzeja Trzecieskiego)
Abstrakt
The article discusses the way in which the symbolism of chimera, a mythic monster from Lycia (with lion’s mouth, goat’s torso and serpent’s tail) slayed by Bellerophon, was used in Silva Rerum IV (In sophistats Serveticos et novorum arianorum faecem censurae catholicae, around 1565) by Andrzej Trzecieski junior. This work is also a testimony to the stormy disputes with Arianism followers which engaged Stanisław Orzechowski through, inter alia, a treatise known to Trzecieski, namely Chimaera sive de Stancari Fvnesta Regno Poloniae Secta (1562). The author of Sylvarum libri II undoubtedly based his work on Orzechowski’s piece, but referred to chimera in a different way. Chimera in Trzecieski’s view was used not as a direct attack against particular persons, to defend the papacy, the ecclesiastical power and king’s majesty, but above all to exemplify the heretics’ beliefs upon the Holy Trinity or the everlasting divinity of Christ, and to show the reasons for the heretics’ mistakes.
Słowa kluczowe
Andrzej Trzecieski Młodszy; Chimera; antytrynitarze; Stanisław Orzechowski
Bibliografia
Akta synodów różnowierczych w Polsce, vol. 2: 1560-1570, ed. M. Sipayłło. Warszawa: Wydawnictwa UW, 1972.
Barnes, Michel René. „Latin trinitarian theology”. In The Cambridge Companion to the Trinity, ed. Peter C. Phan. Cambridge: Cambridge University Press, 2011, 70-85.
Biblia brzeska 1563, ed. Peter Królikowski. Clifton-Kraków: Kalwin Publishing et Collegium Columbinum, 2003.
Calonaci, Stefano. „Gentile Valentino”. In Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 10 (1968), www.treccani.it.
Czubek, Jan. „Krzysztof Trecy. Przywódca kalwinów małopolskich”. Reformacja w Polsce, vol. 1 (1921): 35-42.
Dingel, Irene et Kęstutis Daugirdas, Historische Einleitung. In Antitrinitarische Streitigkeiten. Die tritheistische Phase (1560-1568), ed. Irene Dingel. Göttingen: Vanderhoeck & Ruprecht, 2013.
Dużyk, Józef. „Trzecieski Andrzej mł”. In Słownik pracowników książki, ed. Irena Treichel, Mieczysław Adrianek et al. Warszawa: PWN, 1972.
Erasmi Gliczneri Znenensis, De sacrosanctissima Trinitate, orthodoxae ac verissimae observationes, quibus cumulatissime ostenditur, Trinitatem ... esse unum illum ac verum Deum. Francoforti ad Oderam: Officina Io. Eichorni, 1565.
Górka, Bogusław. „Credo Janowego Prologu a credo nicejsko-konstantynopolitańskie”. Przegląd Religioznawczy, vol. 3 (2005): 45-62.
Górski, Konrad. Grzegorz Paweł z Brzezin. Monografia z dziejów polskiej literatury arjańskiej XVI wieku. Kraków: PAU, 1929.
Grzegorz Paweł z Brzezin. O rożnicach teraźniejszych to jest co o jednym Bogu Ojcu i Synu Jego jednorodzonym i o Duchu Świętym prawdziwie rozumieć mamy, ed. Konrad Górski, Władysław Kuraszkiewicz. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1954.
Hezjod. Narodziny bogów (Theogonia), Prace i dni, Tarcza, trans. et ed. Jerzy Łanowski. Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999.
Homer. Iliada, trans. Ignacy Wieniewski. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1984.
Kawecka-Gryczowa, Alodia. „Jakób Sylvius a rozłam w zborze małopolskim”. Reformacja w Polsce, vol. 9-10 (1937-1939): 28-63.
Kowalska, Halina, et Janusz Sikorski. „Sarnicki Stanisław h. Ślepowron”. In Polski Słownik Biograficzny, vol. 35. Warszawa: IH PAN, 1994, 217-223.
Krókowski, Jerzy. Andrzej Trzecieski. Poeta-humanista i działacz reformacyjny. Warszawa: PIW, 1954.
Krzywy, Roman. Sztuka wyborów i dar inwencji. Studium o strukturze gatunkowej poematów Jana Kochanowskiego. Warszawa: Wydawnictwo IBL et Stowarzyszenie „Pro Cultura Litteraria”, 2008.
Listy Stanisława Orzechowskiego, w których który jest prawdziwy Kościół od Krystusa i od Apostołów postanowiony dostatecznie a mądrze naprzeciwko nowym Ewanjelikom dowodzi. Kraków: Łazarz Andrysowicz, 1561.
Lukrecjusz, Tytus Carus. O naturze rzeczy, trans. Grzegorz Żurek. Warszawa: PIW, 1994.
McGuckin, John Anthony. The Trinity in the Greek Fathers. In The Cambridge Companion to the Trinity, ed. Peter C. Phan. Cambridge: Cambridge University Press, 2011, 49-69.
Michał Servet (1511-1553). Wybór pism i dokumentów, ed. Lech Szczucki. Warszawa: Książka i Wiedza, 1967.
Modrzewski, Andrzej Frycz. Pisma 1560-1562, ed. Konrad Górski, trans. Edwin Jędrkiewicz, Irmina Lichońska, Wanda Germain. Warszawa: PIW, 1957.
Owidiusz. Przemiany, trans. Brunon Kiciński, ed. Jerzy Krókowski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1953.
Patrologia Latina, vol. 4, accurante Jean-Paul Migne. Brepols 1997: Sancti Isidori Hispalensis Episcopi Etymologiarum libri XX.
Piotr z Goniądza. O Trzech, ed. Halina Górska, Konrad Górski, Zdzisław Zawadzki. Warszawa, PIW: 1962.
Rej, Mikołaj. Zwierzyniec 1562, ed. Wilhelm Bruchnalski. Kraków: Akademia Umiejętności, 1895.
Rotondò, Antonio. „Biandrata Giovanni Giorgio”. In Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 10 (1968), www.treccani.it.
Ruffini, Francesco. Francesco Stancaro. Contributo alla storia della Riforma in Italia. Roma: Religio, 1935.
Sławiński, Wojciech. „Stanisław Sarnicki jako działacz reformacyjny (część I)”. Czasy nowożytne, vol. 18-19 (2005): 9-113.
Sławiński, Wojciech. „Stanisław Sarnicki jako działacz reformacyjny (część II)”. Czasy nowożytne, vol. 24 (2011): 11-35.
Sordyl, Krzysztof. Wczesnochrześcijańskie pojęcie Boga. Polemiczne aspekty teologii Nowacjana w „De Trinitate”. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2007.
Stanislai Orichovii Roxolani Chimaera sive De Stancari funesta Regno Poloniae secta. Coloniae: apud Maternum Cholinum, 1563.
Stanisława Orzechowskiego i Franciszka Stankara pisma o państwie i religii – „Chimera” i „Reguły reformacji”, ed. Krzysztof Koehler. Kraków: Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM, 2012.
Szczucki, Lech. Marcin Czechowic (1532-1613). Studium z dziejów antytrynitaryzmu polskiego XVI w. Warszawa: PWN, 1964.
Szczucki, Lech. Piotr z Goniądza. In Polski Słownik Biograficzny, vol. XXVI/2. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1981, 398-401.
Trzecieski, Andrzej. Carmina. Wiersze łacińskie, ed. Jerzy Krókowski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich et Wydawnictwo PAN, 1958.
Wainwright, Elaine M. „Like a finger pointing to the moon: exploring the Trinity in/and the New Testament”. In The Cambridge Companion to the Trinity, ed. Peter C. Phan. Cambridge: Cambridge University Press, 2011, 33-48.
Wajsblum, Marek. „O genezę antytrynitaryzmu polskiego”. Reformacja w Polsce, vol. 6 (1934): 8-90.
Witczak, Tadeusz. „Trzecieski Andrzej”. In Dawni pisarze polscy od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzno-bibliograficzny, vol. 4. Warszawa: Fundacja Akademia Humanistyczna et IBL, 2003, 270-271.
Wotschke, Theodor. „Francesco Stancaro. Ein Beitrag zur Reformationsgeschichte des Ostens”. Altpreussische Monatschrift, vol. 47 (1910), 465-498, 570-613.
Uniwersytet Warszawski Polska
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
