Alegorie i symbole proletariatu. Retoryka odpodmiotowienia i upodmiotowienia klasy robotniczej w tekstach poetyckich drugiej połowy XIX wieku
Abstrakt
The article describes two models of representing proletariat in the Polish poetry of the second half of the 19th century. The first model relates to the image of misery, poverty and weakness and focuses on the frail beings (children, orphans, paupers) faced with the state apparatus or lack of any help from the environment. Various forms of allegories appear in this model very frequently. The second model can be seen in the so called revolutionary poetry. Here, the image of poverty and weakness starts to fulfill a completely different role − the misery of the proletariat is perceived not through the eyes of an outside observer, but by the proletariat itself, although only to see the strength of the weak coming from their number. The same reality is thus depicted in an absolutely different manner − in the first case the image confirms the misery and weakness of the proletariat which can only be changed by an outside philanthropist; in the second case the image induces the sense of empowerment in the proletariat, which − although weak, exploited and humiliated – possesses an inner power to recover from its position.
Słowa kluczowe
ekonomia literatury; poezja rewolucyjna; proletariat w literaturze; symbol; alegoria
Bibliografia
Benjamin, Walter. Konstelacje. Wybór tekstów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2012
Benjamin, Walter. Twórca jako wytwórca, trans. Robert Reszke. Warszawa: Wydawnictwo KR, 2011.
Brodzka, Alina. O nowelach Marii Konopnickiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1958.
Bujnicki, Tadeusz. O poezji rewolucyjnej. Szkice i sylwetki. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1978.
de Man, Paul. „Retoryka czasowości” trans. Andrzej Sosnowski , Literatura na Świecie, no. 10-11 (1999).
Gadamer, Hans-Georg. Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, trans. Bogdan Baran. Kraków: inter esse, 1993.
Hörisch, Jochen. Brod und Wein. Die Poesie des Abendmahls. Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag, 1991.
Hörisch, Jochen. Orzeł czy reszka. Poezja pieniądza, trans. Jadwiga Kita-Huber, Steffen Huber. Kraków: Universitas, 2010.
Kaczyńska, Elżbieta. „Tłum a władza. Anantomia masowych ruchów społecznych w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku”, in Przemoc zbiorowa, ruch masowy, rewolucja, ed. Elżbieta Kaczyńska, Zbigniew W. Rykowski. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1990.
Kant, Immanuel. Odpowiedź na pytanie: czym jest Oświecenie?, trans. Tomasz Kupś. In Idem, Dzieła zebrane. Tom VI. Pisma po roku 1781, ed. Marek Jankowski, Tomasz Kupś, Milena Marciniak, Mirosław Żelazny. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012.
Kelles-Krauz, Kazimierz. Marya Konopnicka, poetka proletaryatu. Kraków : J. Fischer, 1902.
Konopnicka, Maria. Poezje, oprac. Alina Brodzka. Warszawa: „Czytelnik”, 1963.
Kozłowski, Józef. Śpiewy proletariatu polskiego. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1977.
Księga wierszy polskich XIX wieku, vol. III, ed. Julian Tuwim, Juliusz W. Gomulicki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1956.
Marin, Louis. O przedstawieniu, trans. Paweł Pieniążek et al. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria, 2011.
Massenmedium Strasse : zur Kulturgeschichte der Demonstration, ed. Bernd Jürgen Warneken. Frankfurt am Main, New York: Campus-Verlag, 1991).
Niemojewski, Andrzej. Wybór wierszy, ed. Marian Piechal. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983.
Obsulewicz-Niewińska, Beata K. „Nieobałamucona” wrażliwość. Pisarze okresu pozytywizmu o filantropii i miłosierdziu. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2008.
Pilecki, Antoni. Poezye. Kraków: nakł. W. Poturalskiego, 1892.
Polska poezja rewolucyjna 1978-1945, ed. Stefan Klonowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977.
Rancière, Jacques. Dzielenie postrzegalnego. Estetyka i polityka, trans. Maciej Kropiwnicki, Jan Sowa. Kraków: Korporacja Ha!art, 2007.
Sommer, Manfred. Identität im Übergang: Kant. Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag, 1988.
Sorel, Georges. Rozważania o przemocy, trans. Marek J. Mosakowski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2014.
Stępień, Marian. Rodowód. Studia nad socjalistyczną krytyką literacką w Polsce do roku 1918. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1983.
Zakrzewski, Bogdan. Czegóż chcą oni. Wiersz i pieśni w kręgu Wielkiego Proletariatu. Warszawa: „Książka i Wiedza”, 1989.
Zakrzewski, Bogdan. Sztandar i krew. Studia monograficzne o najgłośniejszych pieśniach Wielkiego Proletariatu. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1982.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
