Paradoksy młodopolskiej alegorii
Abstrakt
The present sketch traces the process of verifying allegory which takes place in the Young Poland prose, in which authors use the images of sculptures. The interpretation of Pavoncello, a story by Stefan Żeromski, Chimera, a novel by Tadeusz Jaroszyński and The Angel of Death by Kazimierz Przerwa-Tetmajer allows to put forward a thesis that the allegorical function of sculptural works of art which appear in the presented world is challenged, whereas allegory understood as the compositional principle of a work is strengthened. Verification of allegory for the benefit of allegoresis is done by challenging the ‘semiogenic’ function of allegory and at the same time by appreciating it for defining trails of interpretation and universalizing meanings.
Słowa kluczowe
alegoria; alegoreza; rzeźba; powieść popularna; Młoda Polska
Bibliografia
Abramowska, Janina. „Rehabilitacja alegorii”. In Alegoria, ed. Janina Abramowska. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2003, 5–18.
Bałus, Wojciech. „Ożywianie posągów. Glosa do Akropolis”. In Stanisław Wyspiański, studium artysty. Materiały z sesji naukowej na Uniwersytecie Jagiellońskim 7–9 czerwca 1995, ed. Ewa Miodońska-Bookes. Kraków: Towarzystwo Autorów i Prac Naukowych „Universitas”,1996, 169–180.
Bloomfiled, Morton W. „Alegoria jako interpretacja”, trans. Zdzisław Łapiński. In Alegoria, ed. Janina Abramowska. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2003, 52–74.
Bolecki, Włodzimierz. „Kilka uwag o periodyzacji literatury polskiej (Wstęp)”. In idem, Modalności modernizmu. Studia. Analizy. Interpretacje. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN et Wydawnictwo Fundacja Humanistyczna, 2012, 21–50.
Gadamer, Hans-Georg. Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, trans. B. Baran. Kraków: „Inter Esse”, 1993.
Gawalewicz, Marian. Synowie Laokoona. In idem, Dwie baśnie. I. Synowie Laokoona (ze snów na jawie), II. Jak się głupi Janek kochał… (wierutna bajka). Warszawa: [s.n.], 1907, 7–48.
Jaroszyński, Tadeusz. Chimera. Powieść z życia artystów, introd. Zdzisław Dębicki, Warszawa: Druk Józefa Sikorskiego, Warszawa, 1905, vol. 1–2.
Kielak, Dorota. Figury kryzysu. Rzeźba w młodopolskiej powieści o artyście. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2007.
Kolbuszewski, Jacek. Od Pigalle po Kresy. Krajobrazy literatury popularnej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1994.
Krzyżanowski, Julian. Alegoria w prądach romantycznych, „Przegląd Humanistyczny”, np. 5 (1962): 1–18.
Man, Paul de. „Retoryka czasowości”, trans. Andrzej Sosnowski. In Alegoria, ed. Janina Abramowska. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2003, 143–195.
Martuszewska, Anna. „Ta trzecia”. Problemy literatury popularnej. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 1997.
Matuszewski, Ignacy. Słowacki i nowa sztuka (modernizm). Twórczość Słowackiego w świetle poglądów estetyki nowoczesnej. Studium krytyczno-porównawcze, ed. Samuel Sandler. Warszawa: PIW,1965.
Kielak, Dorota, ed. Muzeum w literaturze polskiego modernizmu. Antologia, przypisy Dorota Kielak, et Małgorzata Wrześniak. Kraków: Towarzystwo Autorów i Prac Naukowych „Universitas”, 2016.
Podraza–Kwiatkowska, Maria. Symbolizm i symbolika w poezji Młodej Polski. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”,1994.
Popiel Magdalena. Oblicza wzniosłości. Estetyka powieści młodopolskiej. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 1999.
Potocka, Maria Anna. Rzeźba. Dzieje teoretyczne. Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński, 2002.
Przerwa-Tetmajer, Kazimierz. Anioł śmierci. Romans. Kraków; Nakład Księgarni J. Czarneckiego, 1918.
Wasilewski, Zygmunt. „Antoni Kurzawa (ur. 1843, zm. 1891). Wspomnienie pozgonne”. In idem, Od romantyków do Kasprowicza. Studia i szkice literackie. Lwów: Towarzystwo Wydawnicze, 1907, 261–268.
Żeromski, Stefan. „Pavoncello”. In idem, Pisma zebrane, ed. Zbigniew Goliński, vol. 4: Sen o szpadzie, Pomyłki i inne utwory epickie, ed.. Zdzisław Jerzy Adamczyk. Warszawa: Czytelnik, 1990, 154–214.
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie Polska
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
