Podwójny splot. Norwida poetyka myślenia otwartego
Abstrakt
Artykuł jest opisem mechanizmu w poezji Norwida zapewniającego precyzję i charakter otwarty myśleniu w niej rozwijanemu. Służąca temu celowi, skonstruowana przez poetę, podwójna figura poetycka zostaje zbadana zmodyfikowaną metodą krytyki tematycznej. Pierwszą fazę figury stanowi nowoczesna alegoria umożliwiająca, dzięki swym dwóm metonimicznie połączonym poziomom, skuteczne diagnozowanie zjawisk świata nowoczesnego. Wysiłek myślowo-wyobraźniowy wierszy nie zatrzymuje się jednak w granicach przestrzeni nowoczesnego świata; wypracowują one na bazie alegorii symbol otwierający myślenie poetyckie Norwida na niewyrażalne. Nie jest ono tu jednak ujęte w kształt teologiczny, lecz dane jako fenomen bezpośredniego doświadczenia − epifania.
Słowa kluczowe
Cyprian Norwid; alegoria; symbol; epifania
Bibliografia
Chachulska, Bernadetta, Wokół wiersza „Do słynnej tancerki rosyjskiej − nieznanej zakonnicy”, w: Liryka Cypriana Norwida, red. P. Chlebowski, W. Toruń, Lublin 2003.
Fert, Józef, Norwid poeta dialogu, Wrocław 1982.
Fieguth, Rolf, O poetyckim znaczeniu nieznacznego. Wiersz Norwida „Dwa guziki (z tyłu)”, „Studia Norwidiana” 1983, nr 1, s. 89−105.
Fieguth, Rolf, Symbolizmy w „Quidamie”, w: Symbol w dziele Cypriana Norwida, red. W. Rzońca, Warszawa 2011.
Fieguth, Rolf, Zaproszenie do „Quidama”. Portret poematu Cypriana Norwida, Kraków 2014.
Głowiński, Michał, Ciemne alegorie Norwida, w: idem, Intertekstualność, groteska, parabola. Szkice ogólne i interpretacje, Kraków 2000.
Głowiński, Michał, Norwida wiersze-przypowieści, w: idem, Intertekstualność, groteska, parabola. Szkice ogólne i interpretacje, Kraków 2000.
Gondowicz, Jan, Co dziwi Chińczyków, w: „Klucze od Echa”. Cyprian Norwid. Osobność − wiersze, red. E. Kącka, Kraków 2018.
Halkiewicz-Sojak, Grażyna, Wobec Tajemnicy i prawdy. O Norwidowskich obrazach całości, Toruń 1988.
Levinas, Emmanuel, Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, tłum. M. Kowalska, Warszawa 1998.
Lurker, Manfred, Przesłanie symboli, tłum. R. Wojnakowski, Kraków 1994.
Lyszczyna, Jacek, Cyprian Norwid poeta wieku dziewiętnastego, Katowice 2016.
Łapiński, Zdzisław, Norwid, Kraków 1971.
Maciejewski, Marian, Wrzucony do bytu otchłani. Liryka lozańska i jej konteksty, Lublin 2012.
Man, Paul de, Alegorie czytania. Język figuralny u Rousseau, Nietzschego, Rilkego i Prousta, tłum. A. Przybysławski, Kraków 2004.
Michałowski, Kazimierz, Jak Grecy tworzyli sztukę, Warszawa 1970.
Nieukerken, Arent van, Wieloperspektywiczność sacrum. Szkice o Norwidowskim romantyzmie, Warszawa 2007.
Norwid, Cyprian, Vade-mecum, oprac. J. Fert, Wrocław 1990.
Nycz, Ryszard, Literatura jako trop rzeczywistości, Kraków 2001.
Paczoska, Ewa, Być czy też bywać? Norwid wobec dylematów nowoczesności, w: „Klucze od Echa”. Cyprian Norwid. Osobność − wiersze, wstęp, red. E. Kącka, Kraków 2018.
Poulet, Gerard, Metamorfozy czasu, wybór J. Błoński, M. Głowiński, przekład zbiorowy, Warszawa 1977.
Puzynina, Jadwiga, „Kółko” po raz n-ty, „Studia Norwidiana” 2008−2009, nr 27−28.
Puzynina, Jadwiga, Słowo Norwida, Wrocław 1990.
Rygielska, Małgorzata, „Dwa guziki”. Norwid i ewolucjonizm, Katowice 2011.
Rzepczyński, Sławomir, Biografia i tekst. Studia o Mickiewiczu i Norwidzie, Słupsk 2004.
Rzepczyński, Sławomir, „Kółko” Cypriana Norwida, w: Czytając Norwida, red. S. Rzepczyński, Słupsk 1995.
Rzońca, Wiesław, Norwid poeta pisma, Warszawa 1995.
Rzońca, Wiesław, Premodernizm Norwida na tle symbolizmu literackiego drugiej połowy XIX wieku, Warszawa 2013.
Samsel, Karol, Inwalida intencji. Studia o Norwidzie, Warszawa 2017.
Sawicki, Stefan, Norwida walka z formą, Warszawa 1986.
Seweryn, Agata, Światłocienie i dysonanse. O Norwidzie i tradycji literackiej, Lublin 2013.
Seweryn, Dariusz, Alegoria i problemy dyskursu symbolicznego, Lublin 2017.
Śliwiński, Marian, Romantyzm, Piotrków Trybunalski 2000.
Trybuś, Krzysztof, „Memento” − kilka uwag, w: Rozjaśnianie ciemności. Studia i szkice o Norwidzie, red. J. Brzozowski, B. Stelmaszczyk, Kraków 2002.
Trybuś, Krzysztof, Stary poeta. Studia o Norwidzie, Poznań 2000.
Trybuś, Krzysztof, Symbole pamięci Norwida, w: Symbol w dziele Cypriana Norwida, red. W. Rzońca, Warszawa 2011.
Trznadel, Jacek, Czytanie Norwida, Warszawa 1978.
Zamącińska, Danuta, Słynne − nieznane. Wiersze późne Mickiewicza, Słowackiego, Norwida,
Lublin 1985.
Zwierzyński, Leszek, Wizja mistyczna − wizja poetycka. Sploty późnej poezji Mickiewicza i Słowackiego, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” 2020, nr 10 (13).
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-6157-7589
dr hab. prof. UŚ w Instytucie Literaturoznawstwa Uniwersytetu Śląskiego. Zajmuje się poezją romantyczną, a także nowszą (Leśmian, Herbert). Jego perspektywę badawczą kształtuje hermeneutyka i krytyka tematyczna, którą rozszerza na kolejne przestrzenie (symbolika, mit, podmiot, etyka, geopoetyka). Wypracowuje nową koncepcję historycznoliterackiej interpretacji, jej cząstka (Odwrócenie perspektywy − próba innego modelu historii literatury) ukazała się w książce Ja w przestrzeniach aksjologicznych (Katowice 2017). Autor ponad 50 studiów o poezji romantycznej i czterech książek monograficznych: Wyobraźnia akwatyczna Mickiewicza (1 wyd. Katowice 1998, 2 wyd. Tyniec 2019), Egzystencja i eschatologia. Genezyjska wyobraźnia Słowackiego (Katowice 2008), Metamorfozy świata w poezji Juliusza Słowackiego (Katowice 2003), W głąb i w dal Ja. O poezji Mickiewicza i Słowackiego (Katowice 2021). Współredaktor trzech innych książek.
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
