O alegorii jako warunku arcydzielności epickiej
Abstrakt
This article concerns the potential of figurative meaning in heroic poems as well as the links between epic mimesis and allegorical interpretation. It also deals with an early modern idea of a literary masterpiece and its standards. As an outstanding work, a poem should be attractive for both trained and less advanced readers, those who are capable to grasp intellectually each level of the text, and those who simply want to enjoy poetry as a source of pleasure and otium. The analysis of Alegoria del poema by Torquato Tasso and De perfecta poesi by Maciej Kazimierz Sarbiewski proves that in the early modern period the idea of figurative meaning of epic poems was still widely recognized. This multidimensional semantic structure, conceptualized by writers and critics, combines both didactic and the ‘pleasure-giving’ aspect of a poem as well as makes the epic plot a vivid actualization of moral beauty, and thus influences a reader in a long-lasting way typical of poetry and art. An allegorical interpretation, built over a structure of a heroic fable, unites the sensual beauty of things with an intellectual experience of the great order of the world. It also adds universal qualities to the mimesis of a poem and opens it up to a cognitive and ethical perspective. The process of intense reading, although described in academic terms in Renaissance and Baroque literary criticism, is initiated in a reader’s mind, as (s)he gets exposed to poetic beauty by the very nature of poesis perfecta.
Słowa kluczowe
alegoria; poezja epicka; interpretacja alegoryczna
Bibliografia
Bill, John. „To the Most Illustrious and Most Excellent Prince Charles” […]. In Torquato Tasso. Godfrey of Boulogne or the Recouerie of Jerusalem. Done into English Heroicall Verse by Edward Fairefax Gent. […]. London: John Bill, 1624, 2-<3v>.
Edward A., Bloom. „The Allegorical Principle”. ELH vol. 18, no. 3 (1951): 164-165.
Boccaccio, Giovanni. „De genealogiis deorum gentilium (O pochodzeniu bogów pogańskich)”, trans. Grzegorz Błachowicz. In Źródła wiedzy teoretycznoliterackiej w dawnej Polsce. Średniowiecze – Renesans – Barok, ed. Maria Cytowska et Teresa Michałowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, 187-193.
Czechowicz, Agnieszka. „Wszytko to pod figurą”. Studia o miejscu alegorii w poematach heroicznych XVII wieku. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2015.
Dante Alighieri. Biesiada, trans. et ed. Magdalena Bartkowiak-Lerch. Kęty: Wydawnictwo Antyk, 2004.
Eco, Umberto. „Nadinterpretowanie tekstów”. In idem [et al.]. Interpretacja i nadinterpretacja, ed. Stefan Collini, trans. Tomasz Bieroń. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1996, 45-65.
Gadamer, Hans-Georg. Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, trans. Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004.
Gołaszewska, Maria. „Wzory moralne a sztuka”. Etyka, no. 17 (1979): 39-52.
Konrad z Hirschau. „Dialog o autorach”. In Źródła do średniowiecznej teorii wykładu literatury, trans. Mieczysław Brożek. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, 119-167.
Kuczyńska, Alicja. Człowiek i świat. Wątki antropologiczne w poetykach renesansu włoskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976.
Lewis, Clive Staples. The Allegory of Love. A Study of Medieval Tradition. New York: Oxford University Press, 1958 [1960].
Michałowska, Teresa. Literatura polskiego średniowiecza wobec poetyki europejskiej („ornatus difficilis”). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN et Fundacja Akademia Humanistyczna, 2008.
Petrarca, Francesco. „Invectivae contra medicum (Inwektywy przeciw medykowi)”, trans. Cyprian Mielczarski. In Źródła wiedzy teoretycznoliterackiej w dawnej Polsce. Średniowiecze – Renesans – Barok, ed. Maria Cytowska et Teresa Michałowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, 182-184.
Pollak, Roman. „Wstęp”. In Torkwato Tasso. Gofred abo Jeruzalem wyzwolona, trans. Piotr Kochanowski, ed. Roman Pollak. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1951, III-LI.
Sarbiewski, Maciej Kazimierz. O poezji doskonałej, czyli Wergiliusz i Homer (De perfecta poesi, sive Vergilius et Homerus), trans. Marian Plezia, ed. Stanisław Skimina. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich et Wydawnictwo PAN, 1954.
Sarbiewski, Maciej Kazimierz. „De figuris sententiarum. O figurach myśli”. In idem. Wykłady poetyki (Praecepta poetica), trans. et ed. Stanisław Skimina. Wrocław-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich et Wydawnictwo PAN, 1958, 190-242.
Scaliger, Julius Caesar. „Poetyka”, trans. Jerzy Mańkowski. In Poetyka okresu renesansu. Antologia, ed. Elżbieta Sarnowska-Temeriusz. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982, 260-313.
Stephens, Walter. „Metaphor, Sacrament, and the Problem of Allegory in «Gerusalemme Liberata»”. I Tatti Studies in the Italian Renaissance, no. 4 (1991): 217-247.
Tasso, Torquato. „Allegoria del poema”. In idem. La Gerusalemme liberata, vol. 1. Firenze: Presso Leonardo Ciardetti, 1823, XXVII-XXXVIII.
Tasso, Torquato. Gofred abo Jeruzalem wyzwolona, trans. Piotr Kochanowski, ed. Roman Pollak. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1951.
Tasso, Torquato. „Lezione sopra un Sonetto di M. della Casa”. In Władysław Tatarkiewicz. Historia estetyki, vol. 3. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1991, 184.
Tasso, Torquato. „Traktat o poemacie heroicznym”, trans. Teresa Dobrzyńska. In Poetyka okresu renesansu. Antologia, ed. Elżbieta Sarnowska-Temeriusz. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982, 450-457.
Tasso, Torquato. „Discorsi dell'arte poetica”. In Władysław Tatarkiewicz. Historia estetyki, vol. 3: Estetyka nowożytna. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1991, 184.
Tatarkiewicz, Władysław. „Postawa estetyczna, literacka i poetycka”. In idem. Droga przez estetykę. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, 79-89.
Tolkien, John Ronald Reuel. The Letters, ed. Humphrey Carpenter et Christopher Tolkien. Boston: Houghton Mifflin Company, 1981.
Tomasz z Akwinu. Suma teologiczna, vol. 1, trans. Pius Bełch. London: Katolicki Ośrodek Wydawniczy Veritas, 1975.
Tymieniecka, Anna Teresa. „The Theme. Passions Soaring Toward Ideals: Allegory and the Ideals of Mankind”. Analecta Husserliana, vol. 41 (1994): xi-xv.
Vickers, Brian. „Epideictic and Epic in the Renaissance”. New Literary History, vol. 14, no. 3 (1983): 497-537.
Wolicka, Elżbieta. „O różnych typach wyobraźni symbolicznej”. Zwrot, no. 2 (3) (1988): 48-56.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Polska
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
