Między aktem świadomości a wypowiedzią. Technika strumienia świadomości jako metafora sztuki
Abstrakt
The subject of the article is an aesthetic experience in literary arts illustrated with the example of stream of consciousness used in poetic prose by Julian Przyboś in his cycle of poetry entitled Pióro z ognia (A Feather Made of Fire, 1937). There are several kinds of the stream of consciousness technique, but the most interesting one is a direct written record of a character's thought process which usually takes the form of an interior monologue. Such record of the multitudinous thoughts and feelings which pass through the mind cannot by treated as a speech act because of the lack of an apparent organized form and because of the
fact that the "speaker" is not addressing an audience or a third person. However this equivalent of thoughts can be treated in an aesthetic manner, on a special meta-level which is possible in aesthetic communication. Therefore, the following questions arise: is it possible to take someone’s own stream of consciousness as a subject of that kind of aesthetic experience and then to treat everything forming part of consciousness as inspiration for certain aesthetic interest? Could it be similar to ‘progressive universal poetry’ described by Friedrich Schlegel? Could a well-known definition of aesthetic experience by Stanisław Ossowski be a proper description of such attitude? In Ossowski 's concept, the most important features of aesthetic
experience are as follows: separating from our scientific interests and practical concerns, a certain ‘disinterested’ attitude and a play which allows different perception of time i.e. ‘living in the moment’. If we adopt that approach to the modern stream of consciousness technique it may transpire that the most important aspect of any aesthetic experience is not a certain feature of a given piece of art but a certain activity of consciousness which assumes a particular position to itself and finds pleasure in the feeling of its own power and activity.
Słowa kluczowe
technika strumienia świadomości; doświadczenie estetyczne; definicja sztuki
Bibliografia
Delaperriére Maria, "Metafora horyzontu, czyli o powinowactwie sztuk i fenomenologicznym widzeniu świata w poezji Juliana Przybosia" in Stulecie Przybosia. Praca zbiorowa pod redakcją Stanisława Balbusa i Edwarda Balcerzana (Poznań: Wydaw. Naukowe UAM, 2002);
Frank Manfred, Świadomość siebie i poznanie siebie, trans. Zbigniew Zwoliński (Warszawa: Oficyna Naukowa 2002);
Humphrey Robert, "Strumień świadomości – techniki", trans. Stefan Amsterdamski, in "Pamiętnik Literacki" 1970, no. 4;
Humphrey Robert, Stream of Consciousness in the Modern Novel (Berkeley and Los Angeles: University of California, 1954);
Kant Immanuel, Krytyka władzy sądzenia, trans. Jerzy Gałecki, (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986);
Łapiński Zdzisław, "<<Świat cały, jakże zamknąć go w źrenicy>> (O kategoriach percepcyjnych w poezji Juliana Przybosia)", in Studia z historii i teorii poezji polskiej, ed. Michał Głowiński (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo PAN, 1970), 292-294;
Ossowski Stanisław, Wybór pism estetycznych, ed. Bohdan Dziemidok (Kraków: Universitas 2004);
Saganiak Magdalena, Człowiek i doświadczenie wewnętrzne. Późna twórczość Mickiewicza i Słowackiego (Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2009)
Saganiak Magdalena, "Identity and difference in the experience of a work of art" in Resemblance and Difference. The Problem of Identity – Подобие и pозличие. Проблема идентичности, ed. Teresa Dobrzyńska, Raya Kuncheva, Foreword Teresa Dobrzyńska (Sofia: IBL PAN and IL BAN, Direct Services), 2015, 138-151;
Schelling Wilhelm Friedrich Joseph, System idealizmu transcendentalnego, trans. Krystyna Krzemieniowa, (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979);
Sławiński Janusz, Koncepcja języka poetyckiego awangardy krakowskiej (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN, 1965).
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie Polska
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
