Domestykacja i uniwersalizacja w adaptacjach dla młodzieży: polskie i judeohiszpańskie „Podróże Guliwera”
Abstrakt
The paper presents a comparative study of two adaptations of Gulliver’s Travels, which were published at the turn of the 20th century in two different literary polysystems: a Polish adaptation by Aleksandra Callier (1908) and a Ladino adaptation by Alexandr Ben Ghiat. The paper discusses not only the respective places both adaptations take in the two literary systems of the cultures of that time, but also selected linguistic, narratological, and genre-related issues, as well as matters concerning the representation of the world, the protagonist, and domestication. The analysis shows that the Polish version is strongly domesticated as opposed to the Ladino version which stripped of most realia acquires a universal character. Both versions fall within the framework of the adventure story genre, partly due to borrowings from other literary texts.
Słowa kluczowe
literatura judeochrześcijańska; Aleksandra Callier; Alexandr Ben Ghiat; Podróże Guliwera; adapacja; literatura dziecięca
Bibliografia
August-Zarębska, Agnieszka. Ladino czy judezmo? O językach Żydów sefardyjskich”. Prace Filologiczne 54 (2009): 31-48.
Alpert, Michael. “The Ladino Novel”. European Judaism 43.2 (2010): 52-62.
Barquín, Amelia „Las novelas de El Meseret”. In Actes del Simposi Internacional sobre Cultura Sefardita. ed. Josep Ribera. Barcelona: PPU, 1993, 237-252.
Ben Ghiat, Alexandr „Los dos vyajes de Guliver”. Transkrypcja dokonana przez Olgę. V. Borową (1911/12). http://web.stanford.edu/dept/jewishstudies/programs/sephardi/borovaya_texts_files/gulliver/Los_Dos_Vyajes_de_Gulliver.pdf (acc.10.02.2015).
Berman, Antoine. „Przekład jako doświadczenie obcego”. In Współczesne teorie przekładu, ed. Piotr Bukowski et Magda Heydel. Kraków: Znak, 2009, 247-264.
Borovaia, Olga V. „Translation and Westernization: Gulliver's Travels in Ladino”. Jewish Social Studies 7.2 (2001): 149-168.
Borovaia, Olga V. Modern Ladino Culture: Press, Belles Lettres, and Theater in the Late Ottoman Empire. Bloomington: Indiana University Press, 2011.
Callier, Aleksandra. Przygody Guliwera w kraju karłów i olbrzymów. Warszawa: Wydawnictwo „Księgarni Popularnej”, 1908.
Düring, Michael. „No Swift beyond Gulliver: Notes on the Polish Reception”. In The Reception of Jonathan Swift in Europe, ed. Hermann J. Real. Londyn – Nowy Jork: Thoemmes Continuum 2005.
Estreicher, Karol. Bibliografia polska XIX stulecia. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1906-1916.
García Moreno, Aitor. El judeoespañol I: conceptos básicos. Madrid: CSIC, 2010.
Gove, Philip. B. The imaginary voyage in prose fiction: A history of its criticism and a guide for its study, with an annotated check list of 215 imaginary voyages from 1700 to 1800. Nowy Jork: Columbia University Press, 1941.
Hassán, Iacob M. et Ricardo Izquierdo Benito, Elena Romero, ed. Sefardíes: Literatura y lengua de una nación dispersa. Cuenca: Ediciones de la Universidad Castilla-La Mancha, 2008.
Krysztofiak, Maria. Przekład literacki a translatologia, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1999.
Legeżyńska, Anna. Tłumacz i jego kompetencje autorskie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999.
Linde-Usiekniewicz, Jadwiga et Marta Kacprzak „Gulliver en el país de los Sefardíes” , Itinerarios 24 (2016) 41-60.
Martínez-Gálvez, Cristina et María Sánchez-Pérez. „Adaptación al medio: cambios de proyectos iniciales en la prensa sefardí otomana”. Historia y Comunicación Social 20.1 (2015): 67-87.
Mullan, John. „Swift, Defoe, and narrative forms”. In The Cambridge Companion to English Literature 1650-1740, ed. Steven N. Zwicker. Nowy Jork: Cambridge University Press, 2004.
Ostrowski, Witold. „Podróż”. In Słownik rodzajów i gatunków literackich, ed. Grzegorz Gazda et Słowinia Tynecka-Makowska. Kraków: Universitas, 2006, 538-542.
Quintana Rodríguez, Aldina. „Proceso de recastellanización del Judesmo”. In Jewish Studies at the Turn of the 20th Century, Proceedings of the Sixth EAJS Congress, Toledo 1998, ed. Judith Targarona Borras et Ángel Saenz-Badillos. Leiden: Brill, 1999, 593-602.
Papuzińska, Joanna. Zatopione królestwo. O polskiej literaturze fantastycznej XX wieku dla dzieci i młodzieży Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989.
Poullion, Jean. Temps et roman. Paryż: Gallimard, 1993.
Real, Hermann J., ed. The Reception of Jonathan Swift in Europe. Londyn – Nowy Jork: Thoemmes Continuum, 2005.
Seidel, Michael. „«Gulliver’s Travels» and the contracts of fiction”. In The Cambridge Companion to the Eighteenth Century Novel, ed. John Richetti. Nowy York: Cambridge University Press, 2009, 72-89.
Shavit, Zohar. The Poetics of Children Literature. Ateny – Londyn: The University of Georgia Press, 1986.
Swift, Jonathan. Gulliver’s Travels. Londyn: Jones & Company, 1826.
Swift, Jonathan. Voyages de Gulliver. Trad. par Pierre-François Guyot Desfontaines, http://beq.ebooksgratuits.com/vents/Swift-Gulliver.pdf (acc. 20.03. 2015).
Venuti, Lawrence. The Scandals of Translation: Towards an ethics of difference. Londyn – Nowy Jork: Routledge,1998.
Tadié, Jean-Yves. Le roman d'aventures. Paryż: PUF, 1996.
Todorov, Tzvetan. Introducción a la literatura fantástica. Trans. Silvia Delpy. Meksyk: Premia, 1981.
Waksmund, Ryszard. Literatura pokoju dziecinnego. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1986.
Waksmund, Ryszard. Nie tylko Robinson, czyli o oświeceniowej literaturze dla dzieci i młodzieży. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1987.
Zohar, Itamar Even. „Miejsce literatury tłumaczonej w polisystemie literackim”. In Współczesne teorie przekładu, ed. Piotr Bukowski, Magda Heydel. Kraków: Znak, 2009, 195-203.
Uniwersytet Warszawski Polska
Uniwersytet Warszawski Polska
Uniwersytet Warszawski Polska
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
