Konstantego Marii Górskiego lektura Oświecenia
Abstrakt
The present discussion sheds light on the works and worldview related to Polish Enlightenment of Konstanty Maria Górski (1862−1909), a writer, poet, historian and expert on Enlightenment in Polish literature. Although Górski was an individualist in the Young Poland movement, as a scientist and writer he was a representative of his time. The article shows the ways in which the microdimensions of Enlightenment in Górski’s scientific biography may be understood. His line of thought reveals the aspects, borders and definitions of Polish Enlightenment by means of scientific interpretations of biographies of the writers of the period as well as by specifying the cultural, esthetical and ideological movement known as Enlightenment. The field of Górski’s scientific exploration focuses on the 90s of the 18th century and helps to understand why the theme and fascination with Polish Enlightenment, especially with the 90s of the 18th century which was such a difficult time for Polish culture and national identity as it was connected with national partitions and hope for resurrection and liberation, becomes a cornerstone of Górski’s scientific development as a researcher trying to resolve specific problems in Polish literature at that very time. The author discusses the manner in which many different problems connected with Polish Enlightenment are presented in Górski’s biography and works. The purpose of the article is to present the specific mechanism which could be compared to allegoresis, used by Górski in his short story Bibliomaniac (Polish title: Biblioman)
Słowa kluczowe
Konstanty Maria Górski; Oświecenie; Młoda Polska; poezja; historia
Bibliografia
Abramowska, Janina. Rehabilitacja alegorii. In Alegoria, ed. Janina Abramowska. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2003.
"Alegoria". In Słownik terminów literackich, ed. J. Sławiński et al. Wrocław: Ossolineum, 1988, 22-23.
"Allégorie". In Henri Morier, Dictionnaire de poétique et retorique et de rhétorique,. Paris: Press Universitaires de France, 1975, 65-84.
Bartoszewicz, Julian. Konstytucja 3 Maja. Kronika dni kwietniowych i majowych w Warszawie w roku 1791, Warszawa: Epoka, 1989.
Bernstein, Eckhard. Culture and Customs of Germany. Westport: Greenwood Press, 2004.
Borowy, Wacław. O poezji polskiej w wieku XVIII. Warszawa: PIW, 1978.
Chachulski, Tomasz. Franciszek Karpiński.Warszawa: IBL PAN, 1998.
Czwórnóg-Jadczak, Barbara. Klasycy i romantycy. Lublin: UMCS, 2012.
Dużyk, Józef. "Wstęp". In „Listy Lucjana Rydla do Konstantego Mariana Górskiego”. Pamiętnik Literacki, vol. 1 (1971): 171-173.
Estreicher, Karol. "Górski Konstanty Marian". In Polski Słownik Biograficzny. Wrocław-Kraków: Ossolineum, 1960, vol. VIII, 445-446.
Foucault, Michel. Les mots et les choses: Une archéologie des sciences humaines. Paris: Gallimard, 1966.
Frye, Nortrop Herman. Anatomy of Critisism. Princeton: Princeton University Press, 1957.
Gomulicki, Juliusz Wiktor. Iskry z popiołów. 25 zapomnianych opowiadań polskich XIX wieku.Warszawa: Nasza Księgarnia, 1959.
Got, Jerzy [Jan Błoński]. „Koniec plotki o trzech gwiazdkach”, Pamiętnik Teatralny, vol. XX (3-4) (1971): 351-354.
Górska, Pia. Paleta i pióro. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1956.
Górska z Łubieńskich, Maria. Gdybym mniej kochała. Dziennik z lat 1889-1895,.Warszawa: Twój Styl, 1996.
Górska z Łubieńskich, Maria. Gdybym mniej kochała. Dziennik z lat 1896-1906, Warszawa: Twój Styl, 1997.
Górski, Konstanty Maria. Biblioman. Nowela. Z konkursu literackiego „Czasu”, Kraków 1896.
"Górski, Konstanty Maria". In Dawni pisarze polscy od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, 2002, vol. I (A-H), 363-364.
Górski, Konstanty Maria. „Dziecinne i szkolne lata Karpińskiego”. Biblioteka Warszawska, vol. 2 (1891).
Górski, Konstanty Maria. „Pierwsza młodość Karpińskiego. Biblioteka Warszawska, vol. 4 (1891): 33-65.
Górski, Konstanty Maria. „Karpiński w latach 1771-1780”. Pamiętnik Literacki, vol. III (4) (1904).
Górski, Konstanty Maria. „Karpiński w Wiedniu 1770-1771”. Pamiętnik Literacki, vol. I (1) (1902).
Górski, Konstanty Maria. Pisma literackie. Z badań nad literaturą polską XVII i XVIII wieku, intr. Kazimierz Morawski, ed. Stanisław Pigoń, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1913.
Górski, Konstanty Maria. „Studia nad bajkami Krasickiego”. Przegląd Polski, vol. 85 (1887), vol. 86 (1887).
Heydel, Adam. Jacek Malczewski. Człowiek i artysta. Kraków: Wydawnictwo Literacko-Naukowe, 1933.
Kleines literarisches Lexikon. Dritte, ed.Albin Euduard Beau et al. Francke Verlag: Bern und München, 1961.
Kostkiewiczowa, Teresa. „Notatki do syntezy historii literatury polskiej po rozbiorach”. In Na przełomie Oświecenia i Romantyzmu. O sytuacji w literaturze polskiej lat 1793-1830, ed. Piotr Żbikowski. Rzeszów: WSP Rzeszów, 1999, 11-22.
Kostkiewiczowa, Teresa. Oświecenie. Próg naszej współczesności. Warszawa: Semper, 1994.
Kostkiewiczowa, Teresa. Studia o Krasickim, Warszawa: IBL PAN, 1997.
Kowalski, Leon. Pędzlem i piórem, intr. Jan Wiktor, Kraków [1934].
Maciejewska, Irena. "Konstanty M. Górski". In Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Literatura okresu Młodej Polski, ed. Kazimierz Wyka, Artur Hutnikiewicz, Mirosława Puchalska. Kraków: PWN, 1973, vol. III, 439-454.
Man, Paul de. Alegorie czytania. Język figuralny u Rousseau, Nietzschego, Rilkego i Prousta, trans. Artur Przybysławski. Kraków: Universitas, 2004.
Mehoffer, Józef. Dziennik, ed. Jadwiga Puciata-Pawłowska. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1975.
Nalepa, Marek. „Milczenie poetów stanisławowskich”. In Myśl – słowo i milczenie. Wokół zagadnień świadomości literackiej i praktyki twórczej, ed. Piotr Żbikowski. Wrocław: Ossolineum, 1997, 41-81.
Nalepa, Marek. „Milczenie poety i mędrca – Ignacy Krasicki a trzeci rozbiór Polski”. In Od Oświecenia do romantyzmu. Prace ofiarowane Piotrowi Żbikowskiemu, ed. Gustaw Ostasz i Stanisław Uliasz. Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski, 1997, 85-105.
Ortwin, Ostap. Żywe fikcje. Studia o prozie, poezji i krytyce, ed. Jadwiga Czachowska, intr. Michał Głowiński. Warszawa: PIW, 1970.
Osiński, Dawid Maria. „Mikrowymiar historii rodzinnej, czyli o wspomnieniowym zapisie Marii z Łubieńskich Górskiej na podstawie dziennika z lat 1889-1906 <>”. Prace Polonistyczne , vol. II (2006): 225-239.
Osiński, Dawid Maria. „Żeromski wobec tradycji Oświecenia”. In Żeromski i inni, ed. Monika Gabryś-Sławińska et M.aria Jolanta Olszewska. Lublin: UMCS, 2016, 59-100.
Pigoń, Stanisław. „<> Konstantego Górskiego”. Pamiętnik Literacki, vol. XII (1913): 482-483.
Płachecki, Marian. Wojny domowe. Szkice z antropologii słowa publicznego w dobie zaborów (1800-1880). Warszawa: IFiS PAN, 2009.
Przewodnik po zasobie Archiwum PAN, ed. Hanna Krajewska, et Alicja Kulecka, et al. Warszawa: PAN, 1999.
Przybylski, Ryszard. Klasycyzm czyli Prawdziwy koniec Królestwa Polskiego. Warszawa: PIW, 1983.
Puciata-Pawłowska, Jadwiga. Jacek Malczewski. Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1968.
Rejman, Zofia. Świadomość literacka polskiego Oświecenia. Wybrane problemy. Warszawa: Wydział Polonistyki UW, 2005.
Rusinek, Michał. Między retoryką a retorycznością. Kraków: Universitas, 2003.
Rzętkowski, Stanisław Marek. „Franciszek Karpiński”. Tygodnik Mód i Powieści, no. 44 (1891): 345-346.
Snopek, Jerzy. Oświecenie. Szkic do portretu epoki. Warszawa: PWN, 1999.
Starnawski, Jerzy. Sylwetki lwowskich historyków literatury. Łódź: Wyd. UŁ, 1997.
Wanat, Andrzej. „Arystokrata nerwów”, Życie Literackie, no. 39 (1968).
Żbikowski, Piotr. „…bolem śmiertelnym ściśnione mam serce…”. Rozpacz oświeconych. U źródeł przełomu w poezji
polskiej w latach 1793-1805. Wrocław: FNP, 1998.
Żbikowski, Piotr. „Poezja oświeceniowo-romantycznego przełomu (1792-1830). Próba periodyzacji”. In Na przełomie Oświecenia i Romantyzmu. O sytuacji w literaturze polskiej lat 1793-1830, ed. Piotr Żbikowski.
Rzeszów: WSP Rzeszów, 1999, 23-46.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-9468-1569
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
