Kołczan miłości, czyli o metamorfozach starej alegorii
Abstrakt
The aim of this paper is to show how the allegory of an arrow piercing the heart, as an element of erotic discourse, functioned in early-modern Polish poetry (both secular and religious). The author analyses two poems: a vernacular poem by Jan Kochanowski, from his collection of Songs (I 4), published in 1585 in Krakow, and its Latin paraphrase written in 17th century by Elisaeus a Sancta Maria OCD, who was the author of a verse collection De vita, gestis ac miraculis sanctae matris nostrae Theresiae a Iesu, Seraphicae virginis Lyricorum libri IV, epodon liber unus duoque epigrammatum, published in 1650 in Krakow as well. Elisaeus calls his paraphrase a “palinody” because of its polemic tendencies. The analysis of Kochanowski’s song focuses on finding the dominant elements of each stanza for the purpose of demonstrating that the Carmelite poet saved their order, but presented them in a completely different dimension, in a new ideological context, opening a metaphysical perspective.
Słowa kluczowe
miłość świecka i święta; alegorie miłości; Jan Kochanowski; Elizeusz od św. Maryi; poezja religijna
Bibliografia
Brahmer, Mieczysław. Petrarkizm w poezji polskiej XVI wieku. Kraków: Kasa im. Mianowskiego, 1927.
Budzyński, Józef. „Parodia i palinodia horacjańska w liryce M. K. Sarbiewskiego. Studium z techniki poezji barokowej”. Meander, no. 2-3 (1975): 88-108.
Buszewicz, Elwira. Sarmacki Horacy i jego liryka. Imitacja – Gatunek – Styl. Rzecz o poezji Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2006.
Chłapowski, Krzysztof, et Kowalska, Halina. „Rylski Samuel”. In: Polski Słownik Biograficzny, vol. 23. Kraków: Polska Akademia Nauk, 1992, 494-495.
Elisaeus a Sancta Maria OCD. De vita, gestis ac miraculis sanctae matris nostrae Theresiae a Iesu, Seraphicae virginis Lyricorum libri IV, epodon liber unus duoque epigrammatum. Cracoviae: In Officina Christophori Schedelii, 1650.
Fischer, Jakub. „Formy metafizycznego obrazowania w poematach Kaspra Twardowskiego”. Podteksty, no. 2(16) (2009). http://podteksty.amu.edu.pl/podteksty/?action=dynamic&nr=17&dzial=4&id=380 (acc. 31. 03.2016).
Głombiowska, Zofia. „Foricoenium 6 In tumulum Franc. Petrarcae Jana Kochanowskiego a problem petrarkizmu w jego twórczości”. Symbolae Philologorum Posnaniensium VII (1988), 163-172.
Głombiowska, Zofia. „Inspiracje elegijne w I ks. Pieśni Jana Kochanowskiego”. Meander no. 3 (1978): 147-158.
Hanusiewicz, Mirosława. Świat podzielony. O poezji Sebastiana Grabowieckiego. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1994.
Hanusiewicz, Mirosława. Święte i zmysłowe w poezji religijnej polskiego baroku. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1998.
Jurkowski, Jan. Tragedia o polskim Scylurusie, ed. Stanisław Pigoń. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1949.
Kaczor, Katarzyna. „Wyrazić niewyrażalne. Karmelitańskie pieśni o miłości Bożej”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica 7 (2005), 97-113.
Kamykowski, Ludwik. Kasper Twardowski. Studium z epoki baroku. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1939.
Kochanowski, Jan. Pieśni, ed. Maria Renata Mayenowa et al. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992.
Kochanowski, Jan. Fraszki, ed. Janusz Pelc, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991.
Liryka starożytnej Grecji, ed. Jerzy Danielewicz. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich et Warszawa: DeAgostini, 2006.
Magier, Ioannes Sigismundus, Sagitta amoris sive diva Ursula, partheno-martyr inclitae nationis Rhenanae, in antiquissima ac celeberrima Universitate Viennensi patrona tutelaris amore vulnerata […]. Viennae: Typis Matthaei Cosmerovii, 1646.
Nowicka Struska, Anna. Ex fumo in lucem. Barokowe kaznodziejstwo Andrzeja Kochanowskiego. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2008.
Owidiusz. Metamorfozy, trans. Anna Kamieńska, Stanisław Stabryła. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1995.
Petrarca, Francesco. Drobne wiersze włoskie, ed. Piotr Salwa et al.. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo – Obraz – Terytoria, 2005.
Pfeiffer, Bogusław. Alegoria między pochwałą a naganą. Twórczość Jana Jurkowskiego (1580-1635). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1995.
Plautus, Titus Maccius. Komedie, trans. Gustaw Przychocki. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1935.
Poliziano, Angelo. Poesie italiane. Milano: Giovanni Silvestri, 1825.
Rzymska elegia miłosna. Wybór, trans. Anna Świderkówna, ed. Gustaw Przychocki, Władysław Strzelecki. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich et Warszawa: DeAgostini, 2005.
Sarbiewski, Maciej Kazimierz. Epigrammatum liber/Księga epigramatów, trans., ed. Dorota Sutkowska, Magdalena Piskała. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2003.
Stewart, Dana. The Arrow of Love. Optics, Gender, and Subjectivity in Medieval Love Poetry. Lewisburg: Bucknell University Press, 2003.
Teresa, św. Moradas sobre los cantares. Poesia, ed. Antonio Comos. Barcelona: Bosch, 1974.
Urban-Godziek, Grażyna. Elegia renesansowa. Przemiany gatunku w Polsce i w Europie. Kraków: Universitas, 2005.
Wiszniewski, Michał. Historia literatury polskiej, vol. 7. Kraków: Drukarnia „Czasu”, 1845.
Wójcik, Andrzej. „Cynthia prima... O problemach interpretacji elegii I 1 Propercjusza”, Symbolae Philologorum Posnaniensium XI (1996), 87-101.
Uniwersytet Jagielloński Polska
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
