Rozwój i funkcja -kV-operatorów w językach północnosłowiańskich
Abstrakt
Przedmiotem artykułu jest północnosłowiańska enklityka -kV dołączana do form werbalnych i nominalnych, zwłaszcza zaimków. Artykuł rekonstruuje pierwotne znaczenie i ścieżki rozwoju tej enklityki. Na przykładzie najstarszego materiału stawia postulat o jej jednoznaczności, niezależnie od poprzedzającego ją słowa. Zarówno w formach imperatywnych, jak i w wypadku zaimków jest ona nośnikiem sensu związanego z aktualizacją i konkretyzacją aktu mowy.
Słowa kluczowe
aktualizacja; optatyw; tryb rozkazujący; enklityka; modyfikator deklaratywności
Źródło finansowania
Artykuł powstał w ramach Programu wymiany osobowej studentów i naukowców w ramach współpracy bilateralnej – oferta wyjazdowa 2022–2023 Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej.
Bibliografia
Aikio, A. (2022). Proto-Uralic. W: M. Bakró-Nagy, J. Laakso, & E. Skribnik (red.), The Oxford Guide to yhe Uralic Languages (ss. 3–27). Oxford: Oxford University Press.
Aksakov, K.S. (1859). Kriticheskiĭ razbor «Opyty istoricheskoĭ grammatiki russkogo i͡azyka» F. Buslaeva [1]. Russkai͡a Besi͡eda, 5, 65–154.
Beekes, R.S.P., & Beek, L. van (2010). Etymological Dictionary of Greek (t. 1–2). Leiden–Boston: Brill.
Blažek, V. (1999). Numerals. Comparative-etymological analyses of numeral systems and their implications (Saharan, Nubian, Egyptian, Berber, Kartvelian, Uralic, Altaic and Indo-European languages). Brno: Masarykova univerzita v Brně.
Boryś, W. (2005). Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Comrie, B., & Corbett, G.G. (1993). The Slavonic languages. London–New York: Routledge.
Doroszewski, W. (1928). Monografie słowotwórcze. Formacje z podstawowym -kw części sufiksalnej. Prace Filologiczne, 13, 1–261.
Dunkel, G.E. (2014). Lexikon der indogermanischen Partikeln und Pronominalstämme (t. 2). Heidelberg: Universitätsverlag Winter.
Eder, M., & Twardzik, W. (2006). Czy staropolska kicz/kić naprawdę była wyrazem nieprzyzwoitym? (Cantilena inhonesta odczytana na nowo). W: I. Bobrowski & K. Kowalik (red.), Od fonemu do tekstu. Prace dedykowane profesorowi Romanowi Laskowskiemu (ss. 163–175). Kraków: Wydawnictwo Lexis.
Galster, I. (2012). Zarys gramatyki historycznej języka rosyjskiego (2. przejrzane i poprawione wyd.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Grochowski, M., Kisiel, A., & Żabowska, M. (2014). Słownik gniazdowy partykuł polskich. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Holub, J., & Kopečný, F. (1952). Etymologický slovník jazyka českého. Praha: Státní nakladatelství učebnic. Hopper, P.J., & Traugott, E.C. (2003). Grammaticalization (2 wyd.). Cambridge, UK–New York, NY: Cambridge University Press.
Isachenko, A.V. (1957). K voprosu ob imperative v russkom i͡azyke. Russkiĭ i͡azyk v shkole, 6, 7–14.
Isachenko, A.V. (1960). Grammaticheskiĭ stroĭ russkogo i͡azyka v sopostavlenii s slovat͡skim (t. 2). Bratislava: Izdatelʹstvo Slovat͡skoĭ akademii nauk.
Jakobson, R. (1971). Shifters, Verbal Categories, and the Russian Verb. W: R. Jakobson (red.), Selected writings: Word and Language (t. 2, ss. 130–147). The Hague–Paris: Mouton.
Jakubowicz, M. (2010). Drogi słów na przestrzeni wieków. Zarys słownika motywacji semantycznych na materiale przymiotników słowiańskich odziedziczonych z prasłowiańszczyzny. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Khrakovskiĭ, V.S., & Volodin, A.P. (2001). Semantika i tipologii͡a imperativa. Russkiĭ imperativ (V.B. Kasevich Red. 2 wyd.). Moskva: Editorial URSS.
Klemensiewicz, Z., Lehr-Spławiński, T., & Urbańczyk, S. (1965). Gramatyka historyczna języka polskiego (3 wyd.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kopečný, F. (1973). Etymologický slovník slovanských jazyků. Slova gramatická a zájmena (t. 1: Předložky, koncové partikule). Praha: Československá akademie věd.
Kopečný, F., Šaur, V., & Polák, V. (1980). Etymologický slovník slovanských jazyků. Slova gramatická a zájmena (t. 2: Spojky, častice, zájmena a zájmenná adverbia). Praha: Československá akademie věd.
Kopylenko, M.M. (1961). O i͡azyke drevnerusskogo perevoda „Istorii iudeĭskoĭ voĭny” Iosifa Flavi͡ia (Glagolʹno-imennye frazeologizmy). Vizantiĭskiĭ vremennik, 20, 164–183.
Łoś, J. (1907). O polskich partykułach i spójnikach. Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Akademii Umiejętności, 12(6), 2–6.
Łoś, J. (1925). Gramatyka polska (t. 2). Lwów–Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
Łoś, J. (1927). Gramatyka polska (t. 3: Odmiennia (fleksja) historyczna). Lwów–Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
Maciołek, M. (2012). Zróżnicowanie robak – chrobak w historii i dialektach języka polskiego. W: K. Lisczyk-Kubina & M. Maciołek (red.), Ruch w języku – język w ruchu (ss. 15–34). Katowice: Uniwersytet Śląski – Wydawnictwo Gnome.
Matasović, R. (2014). Slavic Nominal Word-Formation. Proto-Indo-European Origins and Historical Development. Heidelberg: Universitätsverlag Winter.
Sławski, F. (1952–1956). Słownik etymologiczny języka polskiego (t. 1). Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego.
Sławski, F. (2011). Słowotwórstwo, słownictwo i etymologia słowiańska (L. Bednarczuk Red.). Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Sławski, F. (red.). (1974). Słownik prasłowiański (t. 1). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Słoboda, A. (2012). Liczebnik w grupie nominalnej średniowiecznej polszczyzny. Semantyka i składnia. Poznań: Wydawnictwo Rys.
Sobotka, P. (2015). ‘Each of…’ or ‘almost each of…’. The origin and the initial function of the suffix *-ak- in depronominal, deadjectival, and denumeral formations. W: I. Janyšková & H. Karlíková (red.), Etymological Research into Old Church Slavonic (ss. 347–360). Praha: Nakladatelství Lidové noviny.
Sobotka, P. (2023). Etymologia a gramatyka. Perspektywa funkcjonalna w rekonstrukcji dziejów słów. Warszawa: Instytut Slawistyki PAN.
Thrall, M.E. (1962). Greek Particles in the New Testament. Linguistic and Exegetical Studies. Leiden: Brill.
Topolińska, Z. (1983). Słowiańskie *edьnъ – operator deskrypcji nieokreślonej. W: M. Basaj (red.), Prace na 9 Międzynarodowy Kongres Slawistów w Kijowie 1983 (t. 1, ss. 425–434). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Toporov, V.N., & Trubachev, O. N. (1962). Lingvisticheskiĭ analiz gipodrimov Verkhnego Podneprovʹi͡a. Moskva: Isdatelʹstvo Akademii nauk SSSR.
Trubachëv, O.N. (1976). Ėtimologicheskie issledovanii͡a i leksicheskai͡a semantika. W: V.N. I͡art͡seva (red.), Print͡sipy i metody semanticheskikh issledovaniĭ (ss. 147–179). Moskva: Izdatelʹstvo «Nauka».
Trubachëv, O.N. (red.). (1979). Ėtimologicheskiĭ slovarʹ slavi͡anskikh i͡azykov. Praslavi͡anskiĭ leksicheskiĭ fond (t. 6). Moskva: Izdatelʹstvo «Nauka».
Trubachëv, O.N. (red.). (1981). Ėtimologicheshskiĭ slovarʹ slavi͡anskikh i͡azykov. Praslavi͡anskiĭ leksicheskiĭ fond (t. 8). Moskva: Izatelʹstvo «Nauka».
Vinogradov, V.V. (1938). Sovremennyĭ russkiĭ i͡azyk. Grammaticheskoe uchenie o slove (t. 2). Moskva: Uchpedgiz.
Wackernagel, J. (1892). Über ein Gesetz der indogermanischen Wortstellung. Indogermanische Forschungen, 1(1), 333–436.
Wojtyła-Świerzowska, M. (1974). Prasłowiańskie nomen agentis. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Zhuravlëv, A.F. (1994). Leksikostatisticheskoe modelirovanie sistemy slavi͡anskogo i͡azykovogo rodstva. Mosva: Izdatelʹstvo Indrik.
Instytut Slawistyki PAN, Warszawa, Polska
https://orcid.org/0000-0002-6880-8255
