„Nie ptak, nie samolot, a dziewczyna”. Wizje kobiecej dorosłości w Lekkiej księżniczce George’a MacDonalda i jej adaptacji na musical Tori Amos i Samuela Adamsona
Abstrakt
W artykule poddano analizie baśń George’a MacDonalda Lekka księżniczka (1864) i jej musicalową adaptację wystawioną w 2013 roku na deskach Royal National Theatre w Londynie. Autorami libretta są dramatopisarz Samuel Adamson i piosenkarka Tori Amos, która napisała również muzykę na potrzeby spektaklu. Jednym z głównych tematów baśni jest dojrzewanie księżniczki pozbawionej ciężaru i zdolności odczuwania smutku, a także jej proces stawania się w pełni ukształtowaną dorosłą kobietą. Autorka artykułu wykazuje podobieństwa i różnice między oryginałem powstałym pod koniec XIX wieku a jego adaptacją z początku XXI wieku i ich związki ze schematami baśni ludowej. Analiza pozwala nie tylko zbadać wizję dorosłości, którą przedstawia w swoim dziele MacDonald, lecz także wykazać, w jaki sposób mogły się zmienić definicje dorosłości i kobiecości na przestrzeni stu lat znaczących dynamiczny rozwój praw kobiet. Jak dowodzi autorka, w przeciwieństwie do MacDonalda, który świadomie przetwarza wiele baśniowych wątków, Adamson i Amos wprowadzają do tekstu współczesne elementy, nie integrując ich z adaptowaną baśnią literacką czy też jej ludowymi inspiracjami. Jednocześnie, chcąc stworzyć nowoczesną, feministyczną wersję XIX-wiecznej baśni, Adamson i Amos nierzadko osiągają skutek odwrotny do zamierzonego.
Słowa kluczowe
adaptacja; baśń; dojrzewanie; feminizm; gender; George MacDonald; Lekka księżniczka; musical; Samuel Adamson; Tori Amos
Bibliografia
Adamson, S. (libretto), Amos, T. (muzyka i libretto), Elliott, M. (reż.). (2013, 9 listopada). The light princess. Przedstawienie na żywo w National Theatre, Londyn.
Adamson, S., Amos, T. (2013). The light princess. London: Faber & Faber.
Amos, T. (1992). Little Earthquakes [CD]. Los Angeles, CA, London: Atlantic, East West.
Amos, T. (2005). The Beekeeper [CD]. Los Angeles, CA: Epic.
Amos, T. (2007). American Doll Posse [CD]. Los Angeles, CA: Epic.
b.a. (b.d.a). Morbid. W: Merriam-Webster.com. Pobrane z: https://www.merriam-web-ster.com/dictionary/morbid.
b.a. (b.d.b). Morbidezza. W: Merriam-Webster.com. Pobrane z: https://www.merriam-webster.com/dictionary/morbidezza.
Belcher, D. (2013). First you cry, then you marry a prince. The New York Times. Pobrane z: https://www.nytimes.com/2013/10/06/theater/tori-amos-hopes-her-first-musical-is-bleak-enough.html.
Bettelheim, B. (2010). Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni (D. Danek, tłum.). Warszawa: W.A.B. (wyd. oryg. 1976).
Billone, A. (2004). Hovering between irony and innocence: George MacDonald’s The Light Princess and the gravity of childhood. Mosaic, 37(1), 135–148.
Byron, T. (2013). The Trouble with Girls. Program spektaklu rozdawany w National Theatre, Londyn.
Carter, A. (2000). Czarna Wenus. Opowiadania (A. Ambros, tłum.). Warszawa: Czytelnik.
Chesterton, G. K. (1924). Introduction. W: G. MacDonald, George MacDonald and his wife (s. 9–15). New York, NY: MacVeagh.
Foster, P. (2014). The light princess: Background pack. Pobrane z: https://www.natio-naltheatre.org.uk/sites/default/files/lightprincess_backgroundpack_final.pdf.
Gaiman, N. (2002). Dym i lutra. Opowiadania i złudzenia (P. Braiter, tłum.). Warszawa: Mag. (wyd. oryg. 1998).
Gaiman, N. (2015). Drażliwe tematy. Krótkie formy i stany zapalne (P. Braiter, tłum.). Warszawa: Mag.
Gleick, E. (1999, 24 maja). Books: Boo! (Scared Yet?). Time. Pobrane z: http://content. time.com/time/magazine/article/0,9171,991046,00.html.
Johnson, K. J. (2014). Rooted deep: Discovering the literary identity of mythopoeic fantacist George MacDonald. Linguaculture, 2, 25–44. https://doi.org/10.1515/ lincu -2015-0027.
Kaplan, I. (2015, 29 października). Tori Amos updated a 19th-century fairytale into a dark musical for today’s youth. Nylon. Pobrane z: https://nylon.com/articles/tori-amos-the-light-princess-interview.
Kinser, A. E. (2004). Negotiating Spaces for/through Third-Wave Feminism. NWSA Journal, 16(3), 124–153.
Klimek, K. (2011). Baśnie księżniczki popkultury. Dwutygodnik, 72. Pobrane z: http:// www.dwutygodnik.com/artykul/2967-basnie-ksiezniczki-popkultury.html.
Knopfler, M. (1979). Lady Writer [Dire Straits]. Z: Communiqué [CD]. London: Mercury Records.
Kostecka, W. (2014). Baśń postmodernistyczna: przeobrażenia gatunku. Intertekstualne gry z tradycjąliteracką. Warszawa: Wydawnictwo SBP.
Kostecka, W. (2019). Nowe wcielenia kobiecości? Atrybuty bohaterek współczesnej fantastyki dziecięcej i młodzieżowej. Prolegomena. W: A. Mik, M. Niewieczerzał, E. Rąbkowska, G. Leszczyński (red.), O czym mówią rzeczy? Świat przedmiotów w literaturze dziecięcej i młodzieżowej (s. 107–131). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne SBP.
Lasoń-Kochańska, G. (2004). Córki Penelopy. Kobiety wobec baśni i mitu. Słupskie Prace Filologiczne. Seria Filologia Polska, 3, 173–182.
Le Guin, U. K. (2001). Otwarte przestworza i inne opowiadania. Poznań: Rebis. (wyd. oryg. 1996).
Love, C. (2013, 11 października). The Light Princess. Fairytale conventions. Exeunt. Pobrane z: http://exeuntmagazine.com/reviews/the-light-princess/.
Ługowska, J. (1988). Bajka w literaturze dziecięcej. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza.
MacDonald, G. (1958). Na skrzydłach Północnej Wichury (I. Tuwim, tłum.). Warszawa: Pax (wyd. oryg. 1871).
MacDonald, G. (1990). Księżniczka i koboldy (M. Auriga, tłum.). Warszawa: Alfa. (wyd. oryg. 1872).
MacDonald, G. (2005). Królewna i Goblin (M. Sobolewska, tłum.). Warszawa: Fronda. (wyd. oryg. 1872).
MacDonald, G. (2009). The day boy and the night girl (The romance of Photogen and Nycteris). W: The complete fairy tales (s. 190–213). Overland Park, KS: Digireads. (wyd. oryg. 1880).
MacDonald, G. (2011). The Princess and the Goblin. London: Penguin Books. (wyd. oryg. 1872).
MacDonald, G. (2012). Królewna i goblin (M. Sobolewska, tłum.). Warszawa: Muchomor. (wyd. oryg. 1872).
MacDonald, G. (2017a). Lekka księżniczka (E. Kiereś, tłum.). W: Lekka księżniczka i inne baśnie (s. 5–69). Poznań: W drodze. (wyd. oryg. 1864).
MacDonald, G. (2017b). Serce olbrzyma (E. Kiereś, tłum.). W: Lekka księżniczka i inne baśnie (s. 115–146). Poznań: W drodze. (wyd. oryg. 1864).
MacDonald, G. (2017c). Złoty klucz (E. Kiereś, tłum.). W: Lekka księżniczka i inne baśnie (s. 71–113). Poznań: W drodze. (wyd. oryg. 1867).
Pennington, J. (2015). The not-so-light princess: Tori Amos and Samuel Adamson’s reimagining of George MacDonald’s classic fairy tale. North Wind, 34(1), 80–101.
Ringrose, J., Renold, E. (2012). Slut-shaming, girl power and ‘sexualisation’: Thinking through the politics of the international SlutWalks with teen girls. Gender and Education, 24(3), 333–343.
Rotter, J. B. (1966). Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement. Psychological monographs, 80(1), 1–28.
Warner, M. (2013). Writing to the future. Program spektaklu rozdawany w National Theatre, Londyn.
Warner, M. (2016). Alone of all her sex: The myth and the cult of the Virgin Mary. Oxford: Oxford University Press. (wyd. oryg. 1976).
Winterson, J. (1997). Płeć wiśni (Z. Batko, tłum.). Poznań: Rebis. (wyd. oryg. 1989).
Wróblewska, V. (2003). Przemiany gatunkowe polskiej baśni literackiej XIX i XX wieku. Toruń: Adam Marszałek.
Zimmer Bradley, M. (2018). Mgły Avalonu (D. Chojnacka, tłum.). Poznań: Zysk i S-ka. (wyd. oryg. 1982).
Zipes, J. (2012). Fairy tales and the art of subversion: The classical genre for children and the process of civilization. New York, NY & London: Routledge. (wyd. oryg. 1983).
badaczka niezależna Polska
https://orcid.org/0000-0003-2362-2243
Natalia Kuc – mgr, badaczka niezależna. Jej zainteresowania badawcze obejmu-ją historię oraz teorię literatury dziecięcej, młodzieżowej i fantastycznej, historię i teorię przekładu oraz historię i teorię dzieł kultury popularnej, ze szczególnym uwzględnieniem społeczności fanowskich i ich twórczości w różnych mediach. Kontakt: kuc.natalia@gmail.com.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Polityka Open Access
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Dzieciństwa. Literatury i Kultury” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons – Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Oznacza to, że:
- mogą być udostępniane i cytowane pod warunkiem jednoznacznego i klarownego wskazania autora/autorki/autorów/autorek przywoływanego tekstu;
- nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczałyby innych w wykorzystywaniu tekstu na warunkach określonych w licencji.
Więcej informacji: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl
