Wariantywność formalna w żywiołowej adaptacji anglicyzmów w językach czeskim, polskim i słowackim


Abstrakt

Celem artykułu jest opis adaptacji współczesnych zapożyczeń z języka angielskiego w trzech językach zachodniosłowiańskich: polskim, czeskim i słowackim. Materiał językowy zaczerpnięto z korpusów językowych, przede wszystkim z kwalifikatorem prasowym (medialnym). Analizie poddano płaszczyzny ortograficzną, fonetyczną oraz morfologiczną (fleksyjną) – jako te, które są najbardziej przystępne dla standardowych użytkowników języka. Wyniki analizy formalnej pokazują, że we wszystkich trzech językach adaptacja żywiołowa przebiega w podobny sposób, poprzez stadia pośrednie, warianty częściowo zaadaptowane. Różnice między nimi tkwią w szczegółach: w różnych językach różne leksemy są na różnych etapach adaptacji. Rezultatem żywiołowej adaptacji jest więc duża zmienność formalna wyrazów zapożyczanych.

Słowa kluczowe

język prasy, korpus językowy, ortografia, warianty ortograficzne

Bańko, M., Svobodová, D., Rączaszek-Leonardi, J., Tatjewski, M. (2016). Nie całkiem obce. Zapożyczenia wyrazowe w języku polskim i czeskim. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Bogusławska, E. (1994). Adaptacja fonetyczna i graficzna pożyczek angielskich w języku polskim i czeskim, Poradnik Językowy, 8, 1–15.

Bozděchová, I. (1997). Vliv angličtiny na češtinu. W: F. Daneš (red.), Český jazyk na přelomu tisíciletí (271–279). Praha: Academia.

Buttler, D. (1988). Kłopoty poprawnościowe ze słownictwem elektronicznym i informatycznym, Poradnik Językowy, 7, 537–540.

Dobrík, Z. (2007). Jazyky v kontaktoch (anglicizmy a iné slová cudzieho pôvodu v nemčine a slovenčine). Banská Bystrica: UMB.

Dorko, M. (2011). Nekol’ko poznámok k fenoménu adaptácie anglicizmov v súčasnom rumunskom a slovenskom jazyku, Romanoslavica, 47, 4, 33–47.

Dvonč, L. (1991). O nenáležitom používaní písmena x v prevzatých slovách, Slovenská reč, 56, 2, 95–99.

Entlová, G. (2004). K formální a fonetické adaptaci anglických kompozit backhand a forehand v češtině, Naše řeč, 87, 198–204.

Fisiak, J. (1961). Zjawisko depluralizacji niektórych rzeczowników angielskich zapożyczonych przez język polski, Język Polski, 41, 138–139.

Garabík, R., Šimková, M. (2012). The Slovak National Corpus and Its Corpus Linguistic Resources, Prace Filologiczne, 63, 109–120.

Görlach, M. (red.). (2005). A dictionary of European anglicisms: a usage dictionary of anglicisms in sixteen European languages. Oxford: Oxford University Press.

Greń, Z. (2012). Praska Szkoła Lingwistyczna a kultura języka. W: D. Ulicka, W. Bolecki (red.), Strukturalizm w Europie Środkowej i Wschodniej. Wizje i rewizje (209–225). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.

Greń, Z. (2015). Wariantywność formalna w procesie adaptacji anglicyzmów w języku słowackim. W: D. Roszko, J. Satoła-Staśkowiak (red.), Semantyka a konfrontacja językowa, t. 5 (125–137). Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.

Greń, Z., Holly, K., Itoya, B., Mętrak, M., Smółkowa, T., Żółtak, A. (2016). Języki zachodniosłowiańskie wobec pożyczek angielskich w ostatnim dwudziestoleciu: gramatyka, leksyka, pragmatyka, uwarunkowania społeczno-kulturowe. Kraków: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk.

Horecký, J. (1991). Anglické slová na -ing v slovenčine, Kultúra slova, 25, 324–326.

Horecký, J. (1995). Gay, gaya, gayovia, Kultúra slova, 29, 288–289.

Jelínek, M. (2007). Purismus. W: J. Pleskalová i in. (red.), Kapitoly z dějin české jazykovědné bohemistiky (540–572). Praha: Academia.

Jesenská, P. (2007). Jazyková situácia na Slovensku v kontexte EÚ s ohľadom na anglicizmy. Banská Bystrica: UMB.

Kleparski, G.A. (2001). Angielskie zapożyczenia leksykalne w języku polskim i niektóre problemy ich adaptacji, Zeszyty Naukowe WSP Rzeszów, 42, 18–28.

Konert-Panek, M. (2010). Anglicyzmy i ich adaptacja w polskiej terminologii z zakresu nowych gatunków muzyki elektronicznej. W: S. Grucza, A. Marchwiński, M. Płużyczka (red.), Translatoryka. Koncepcje – Modele – Analizy (269–279). Warszawa: Wydział Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego.

Madecki, R. (2009). Anglicismy v současné češtině a polštině. W: I. Pospišíl (red.), Klíčové problémy slovanských areálů (82–91). Brno: Masarykova univerzita.

Kraus, J. (1998). O jednom šířícím se typu anglicismů v češtině, Naše řeč, 2–3, 164–165.

Mańczak-Wohlfeld, E. (1988). Liczba mnoga zapożyczeń angielskich, Poradnik Językowy, 7, 512–514.

Mańczak-Wohlfeld, E. (1994). Angielskie elementy leksykalne w języku polskim. Kraków: Wydawnictwo Platan.

Mańczak-Wohfeld, E. (1995). Tendencje rozwojowe współczesnych zapożyczeń angielskich w języku polskim. Kraków: Universitas.

Mańczak-Wohlfeld, E. (2000). Jeszcze o najnowszych zapożyczeniach angielskich w języku polskim, Poradnik Językowy, 2, 74–76.

Mańczak-Wohlfeld, E. (2004). Fonetyka zapożyczeń angielskich w polszczyźnie XXI wieku, Poradnik Językowy, 3, 3–7.

Mańczak-Wohlfeld, E. (2008). Morfologia zapożyczeń angielskich w językach europejskich, Studia Linguistica Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, 125, 113–120.

Martincová, O., Vlková, V. (1990). Designer, designér, Naše řeč, 3, 166–168.

Mravinacová, J. (2001). Problémové případy morfologické adaptace anglicizmů, Jazykovědné aktuality, 38, 3, 76–81.

Ološtiak, M. (2002). Transfonemizácia v kontaktovom vzt’ahu angličtina-slovenčina, Jazykovedný časopis, 53, 2, 111–127.

Ološtiak, M., Gianitsová-Ološtiaková, L. (2007). Deklinácia prevzatých substantív v slovenčine. Prešov: AUPh UP.

Otwinowska-Kasztelaniec, A. (2006). Badania nad wpływem języka angielskiego na polszczyznę mówioną młodego pokolenia Polaków (19–35 lat), Poradnik Językowy, 5, 39–48.

Rejzek, J. (1993). K formální adaptaci anglicismů, Naše řeč, 1, 26–30.

Siatkowska, E. (1997). Sposoby adaptacji morfologicznej, przekształcenia semantyczne, przenikanie do żargonów najnowszych anglizmów w języku polskim i czeskim. W: T. Orłoś, J. Damborský (red.), Konsekwencje sąsiedztwa polsko-czeskiego dla rozwoju języka i literatury (59–62). Wrocław: Tinta.

Sinielnikoff, R. (1995). Leasing, marketing, monitoring, Poradnik Językowy, 1, 75–81.

Smółkowa, T. (2010). Prasa jako źródło wiedzy o języku, Poradnik Językowy, 5, 5–14.

Smółkowa, T. (2015). Języki zachodniosłowiańskie wobec pożyczek angielskich w ostatnim dwudziestoleciu – gramatyka, leksyka, pragmatyka, uwarunkowania społeczno-kulturowe, Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej, 50, 223–236. DOI: 10.11649/sfps.2015.013

Smółkowa, T. (2016). Porównanie wpływu języka angielskiego na język czeski, polski i słowacki. W: Z. Greń, K. Holly, B. Itoya, M. Mętrak, T. Smółkowa, A. Żółtak, Języki zachodniosłowiańskie wobec pożyczek angielskich w ostatnim dwudziestoleciu: gramatyka, leksyka, pragmatyka, uwarunkowania społeczno-kulturowe (379–384). Kraków: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk.

Svobodová, D. (1999). Anglická a hybridní kompozita v současné češtině a jejich adaptace, Naše řeč, 82, 3, 122–126.

Svobodová, D. (2000). Anglicismy přejímané do češtiny v původní pl.rálové formě, Naše řeč, 1, 55.

Svobodová, D. (2001). Problém formální adaptace lexikálních prvků cizího původu v české slovní zásobě, Jazykovědné aktuality, 38(3), 70–75.

Szczepańska, E. (2004). Internacjonalizacja a anglicyzmy w języku czeskim i polskim, Bohemistyka, 2, 96–104.

Tymon, O. (2004). Hybridy v lexike súčasného slovenského jazyka, Varia, 11, 43–48.

Urbańczyk, S. (1992). Sex, xerox, video itp., Język Polski, 72, 239–240.

Walczak, B. (1995). Norma językowa wobec elementów obcego pochodzenia. W: W. Pisarek, H. Zgółkowa (red.), Kultura języka dziś (120–133). Poznań: Kurpisz.

Waszakowa, K. (2002). Współczesne słowotwórstwo polskie i czeskie wobec ekspansji zapożyczeń, Poradnik Językowy, 8, 3–18.

Zabawa, M. (2013). Shop, shopping, shopper, Poradnik Językowy, 4, 98–102.

Zdunkiewicz-Jedynak, D. (2008). Spolszczony angielski czy zangielszczony polski? Wpływ języka angielskiego na język generacji gadu-gadu, Poradnik Językowy, 3, 50–61.

Zeman, J. (2009). Recenze: Zdenko Dobrík: Jazyky v kontaktoch (anglicizmy a iné slová...), Časopis pro moderní filologii, 2, 122–125.

Źródła

ČNK syn2013pub – Český národní korpus. Pozyskano z: http://korpus.cz.

SNK prim6.1.-public-inf – Slovenský národný korpus. Pozyskano z: http://korpus.sk.

NKJP_prasa – Narodowy Korpus Języka Polskiego. Pozyskano z: http://nkjp.pl.

Pobierz

Opublikowane : 2021-12-30


Greń, Z. (2021). Wariantywność formalna w żywiołowej adaptacji anglicyzmów w językach czeskim, polskim i słowackim. Prace Filologiczne, 76, 151–171. https://doi.org/10.32798/pf.850

Zbigniew Greń 
Uniwersytet Warszawski, Wydział Polonistyki  Polska
https://orcid.org/0000-0002-2851-2505