Valence predikátů z oblasti „HNĚV” v hornolužické srbštině
Abstrakt
Artykuł dotyczy rozwoju walencji predykatów wyrażających negatywne emocje w języku górnołużyckim. Opierając się na korpusie Hotko, porównuję zakres znaczeń dwóch najbardziej powszechnych i w dużej mierze synonimicznych rdzeni -hněw- i -mjerz-. Dane pokazują, że rdzeń -mjerz- występuje częściej w młodszych tekstach i częściej obejmuje emocje o niższym natężeniu niż rdzeń -hněw-. Specyficzne znaczenie poszczególnych predykatów można określić w tekstach m.in. poprzez różne dopełnienia walencyjne, które często mają strukturę równoległą o podobnym znaczeniu w języku niemieckim i czeskim.
Abstrakt
Článek se zabývá vývojem valence predikátů vyjadřujících negativní emoce v hornolužické srbštině. Na základě korpusu Hotko porovnává škálu významů dvou nejčastějších a do značné míry synonymních kořenů -hněw- a -mjerz-. Data ukazují, že kořen -mjerz- je v mladších textech častější a že častěji pokrývá emoce nižší intenzity než kořen -hněw-. Specifický význam jednotlivých predikátů může být v textech upřesněn mj. právě různými valenčními doplněními, která často mají paralelní strukturu s podobným významem v němčině i v češtině.
Słowa kluczowe
emocje negatywne, rozwój walencji, kontakt językowy
Bibliografia
Brankačkec, K. (2017). Valenční vazby ekvivalentů německého (sich) an etw. gewöhnen v korpusech Diakorp, Hotko a Dotko (ČNK), Prace Filologiczne, LXX, 105–127.
Brankačkec, K., Kocková, J. (2020). Main Slavonic Predicates with the Root ”-gnev-”. A corpus-based comparison of Russian, Czech and Sorbian. In: E. Gutiérrez Rubio et al. (eds.), Contributions to the 22nd Annual Scientific Conference of the Association of Slavists (Polyslav) (36–45). Wiesbaden: Harrassowitz.
Brankačkec, K. et al. (2019). Lehnprägungen im Tschechischen und Sorbischen. Eine diachrone, korpusbasierte Analyse ausgewählter Lexeme und Präfixe. Berlin: Peter Lang.
Daneš, F., Hlavsa, Z. (1987). Větné vzorce v češtině. Praha: Academia. Engel, U. (1996). Deutsche Grammatik, 3., korrigierte Aufl. Heidelberg: Julius Groos Verlag.
Faska, H. (ed.). (1998). Serbšćina. Opole: Uniwersytet Opolski – Instytut Filologii Polskiej.
Faßke, H. (1981). Grammatik der obersorbischen Schriftsprache der Gegenwart. Morphologie. Bautzen: Domowina.
Jentsch, H. et al. (1989/1991). Deutsch-obersorbisches Wörterbuch. Němsko-hornjoserbski słownik I–II. Bautzen: Domowina.
Kaczmarska, E. (2019). Metody ustalania ekwiwalentów czasowników wyrażających stany emocjonalne w przekładzie czesko-polskim na materiale z korpusu równoległego Inter-Corp. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Kolářová, V. et al. (2020). NomVallex I. Valenční slovník substantiv. Praha: Ústav formální a aplikované lingvistiky.
Kyseľová, M. (2017). Medzi konaním a dianím. Sémantické aspekty verba a valencia. Prešov: Filozofická fakulta Prešovskej univerzity v Prešove.
Lopatková, M. et al. (2016). Valenční slovník českých sloves VALLEX. Praha: Univerzita Karlova, Nakladatelství Karolinum.
Meškank, T. (2009). Aussagenstruktur im Sorbischen. Untersuchungen zur Syntax und Satzsemantik. Bd. I und II. Hamburg: Verlag Dr. Kovač.
Mikołajczuk, A. (1999). Gniew we współczesnym języku polskim. Warszawa: Energeia.
Mluvnice 3 (1987). Daneš, F. et al., Mluvnice češtiny 3. Skladba. Praha: Academia.
Pohončowa, A. et al. (2009). Z labyrinta serbšćiny. Bjesady wo rěči. Budyšin: Domowina.
Schuster-Šewc, H. (1973). Zur gesellschaftlichen Bedingtheit standardsprachlicher Prozesse im Bereich des Westslawischen, Zeitschrift für Slawistik, XVIII, 2 (Beiträge für den VII. Internationalen Slawistenkongreß Warschau 1973), 213–226.
Svozilová, N. et al. (2005). Slovník slovesných, substantivních a adjektivních vazeb a spojení. Praha: Academia.
Trnka, R. et al. (2018). Components of cultural complexity relating to emotions: A conceptual Framework, New Ideas in Psychology, 51, 27–33.
Wallis, S. (2013). Binomial Confidence Intervals and Contingency Tests: Mathematical Fundamentals and the Evaluation of Alternative Methods, Journal of Quantiative Linguistics, 20, 3, 178–208. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09296174.2013.799918
Wierzbicka, A. (1995). Adjectives vs. verbs: the iconicity of part-of-speech membership. In: M. E. Landsberg (ed.), Syntactic Iconicity and Linguistic Freezes: The Human Dimension (223–245). Berlin: Mouton de Gruyter.
Wölke, S. (2005). Geschichte der sorbischen Grammatikschreibung. Bautzen: Domowina.
DUDEN – Dudenredaktion (o. J.):
„Ärger” Duden online. https://www.duden.de/rechtschreibung/Aerger (28.7.2020)
„Groll” Duden online. https://www.duden.de/rechtschreibung/Groll (28.7.2020)
„Wut” Duden online. https://www.duden.de/rechtschreibung/Wut (28.7.2020)
VALBU – Valenzwörterbuch deutscher Verben. In: Institut für Deutsche Sprache: „Systematische Grammatik”. Grammatisches Informationssystem grammis., DOI:10.14618/ grammatiksystem https://grammis.ids-mannheim.de/systematische-grammatik/2912
HOTKO: Obersorbisches Textkorpus, Verze 1 z 6. 3. 2013. Serbski institut Budyšin / Ústav Českého národního korpusu FF UK, Praha 2013. http://www.korpus.cz, http://www.serbski-institut.de/cms/os/48/hornjoserbski
Slovanský ústav AV ČR, v. v. i., Praha Czechy
https://orcid.org/0000-0003-3551-8208
