Nazwy pożywienia i napojów w słownikach gwary chełmińsko-dobrzyńskiej


Abstrakt

W artykule zaprezentowana została leksyka nazywająca pożywienie i napoje, zarejestrowana w słownikach gwary chełmińsko-dobrzyńskiej. Materiał językowy wyekscerpowany został z siedmiu źródeł z XIX, XX i XXI w. Przedmiot niniejszego artykułu stanowią wyłącznie jednostki o charakterze dyferencyjnym.
Celem artykułu, poza prezentacją i uporządkowaniem materiału, jest także próba wyodrębnienia zasobu nazw właściwych wyłącznie dla gwary chełmińsko-dobrzyńskiej, co było możliwe dzięki ustaleniu rozpowszechnienia poszczególnych jednostek spośród analizowanego słownictwa w dialektach polskich, ze szczególnym uwzględnieniem dialektu wielkopolskiego. Wspomniane zostało także zagadnienie zapożyczeń niemieckich
w omawianej gwarze.

Słowa kluczowe

dialekty polskie, dialekt wielkopolski, leksyka, germanizmy

Adamiak, A. (2004). Uwagi o germanizmach w gwarze kociewskiej, Linguistica Bidgostiana, 1, 9–16.

Bulikowski, W. (2018). Bądźma ludźmi, szak! Rzecz o gwarze gnieźnieńskiej. Gniezno: Miejski Ośrodek w Gnieźnie.

Dyszak, A. (2003). Germanizmy w mowie mieszkańców Bydgoszczy. W: M. Święcicka (red.), Polszczyzna bydgoszczan: historia i współczesność (81–94). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.

Dyszak, A. (2015). Gwara miejska bydgoszczan. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.

Dyszak, A. (2018). Germanizmy bydgoskie na tle polsko-niemieckich kontaktów językowych, Conversatoria Linguistica, XII, 97–116.

Górnowicz, H. (1973–1974). Dialekt malborski, t. 2. Słownik. Zeszyty 1–2. Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Grek-Pabisowa, I., Ostrówka, M., Jankowiak, M. (2017), Słownik mówionej polszczyzny północnokresowej. Pozyskano z https://ispan.waw.pl/ireteslaw/handle/20.500.12528/128

Gruchmanowa M., Walczak B. (1997). Słownik gwary miejskiej Poznania. Warszawa–Poznań: Wydawnictwo naukowe PWN.

Karaś, H. (2010). Gwary chełmińsko-dobrzyńskie dziś. W: Karaś, H. (red.), Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe. Pozyskano z http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=mapa-serwisu&l2=&l3=&l4=zcd-gwara-regionu-mwr

Karłowicz, J. (1900–1911). Słownik gwar polskich, t. I–VI. Kraków: Akademia Umiejętności.

Kartoteka Słownika gwar polskich. Pozyskano z https://rcin.org.pl/dlibra/results?q=kartoteka+s%C5%82ownika+gwar+polskich+&action=SimpleSearchAction&type=-6&p=10.

Kołatka, K. (2010). Współczesny obraz germanizmów leksykalnych na Krajnie Sępoleńskiej i Krajnie Złotowskiej – próba porównania, Linguistica Bidgostiana, 7, 102–120.

Labuda, G. (1954). Stanowisko ziemi chełmińskiej w państwie krzyżackim w latach 1228–1454. Przegląd Historyczny, 45/2–3, 280–337.

Maciejewski, J. (1966). O zapożyczeniach niemieckich w gwarze chełmińskiej. Asymilacja wyrazów, Zeszyty Naukowe UMK w Toruniu. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Filologia polska, VI, 17, 85–99.

Nitsch, K. (1937/1954). Język polski Pomorza i Prus Wschodnich. W: K. Nitsch, Wybór pism polonistycznych, III, Wrocław–Kraków, 357–361.

Nitsch, K. (1957). Dialekty języka polskiego. Wrocław–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Nowowiejski, B. (2010). W sprawie wpływów języka niemieckiego na polszczyznę, Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza, 17 (37), 113–129.

Pająkowska-Kensik, M. (2009). Popularny słownik kociewski: co o kulturze i przyrodzie regionu warto a nawet trzeba wiedzieć. Gruczno/ Świecie: Towarzystwo Przyjaciół Dolnej Wisły.

Ratasiewicz, M. (2010). Słownik gwary pogranicza Suwalszczyzny i dawnych Prus Wschodnich. Gołdap: Wydawnictwo „Z bliska”.

Sawaniewska-Mochowa, Z. (red.). (2017). Słownik gwary i kultury Kujaw, t. 1. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.

Słownik gwar polskich, opr. IJP PAN, Kraków 1979–

Stamirowska, Z., Perzowa, H., Kołodziejczykowa, D., Sobolewska, K., Tyrpa, A. (red.). (1987–2021). Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, t. 1–7. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Turska, H. (1956/1984). Dialekt ziemi chełmińskiej i jego ekspansja na dialekty sąsiednie. W: T. Friedelówna (red.). Halina Turska, Wybór pism (1945–1962) (121–152). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Wronicz, J. (red.). (2018), Słownik gwar małopolskich, Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.

Wróbel, A. (1991). O stanie badań nad historyczną polszczyzną chełmińską. W: K. Handke (red.). Polszczyzna regionalna Pomorza 4 (75–81), Warszawa: Oficyna Wydawnicza BLITZ-PRINT.

Wyderka, B. (red.) (2000–2017). Słownik gwar śląskich, t. I–XVI. Opole: Instytut Śląski.

Wykaz skrótów

AK [chełm.] – Krasnowolski, A. (1879). Język ludowy polski w ziemi chełmińskiej. W: A. Krasnowolski (red.), Album uczącej się młodzieży polskiej poświęcone Józefowi Ignacemu Kraszewskiemu z powodu jubileuszu jego pięćdziesięcioletniej działalności literackiej (285–312). Lwów.

AP [dobrz.] – Petrów, A. (1878). Lud ziemi dobrzyńskiej, jego charakter, mowa, zwyczaje, obrzędy, pieśni, przysłowia, zagadki itp., Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej, II, 6–12.

DM [Ch] – Meller, D. (2002). Słownik gwary używanej w Chełmży i okolicach. Chełmża: Wąbrzeskie Zakłady Graficzne.

GP [chełm.] – Pobłocki, G. (1887). Słownik kaszubski z dodatkiem idyotyzmów chełmińskich i kociewskich. Chełmno.

JM [S, D] – Maciejewski, J. (1969). Słownik chełmińsko-dobrzyński (Siemoń, Dulsk). Toruń: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

MSGP – Wronicz, J. (red.). (2009), Mały słownik gwar polskich. Kraków: Lexis.

PG [Br] – Grążawski, P. (2018). Słownik gwarowy brodnicki, czyli opowieść o ginącej mowie potocznej ludności Pojezierza Brodnickiego. Brodnica: KPL.

UAPW [W, M] – Arentowicz, U., Wołyński, P. (2016). Słownik gwary mieszkańców Węgierska i Macikowa. Węgiersk: Towarzystwo Na Rzecz Rozwoju Wsi Węgiersk i Macikowo.

Pobierz

Opublikowane : 2022-12-04


Grupa-Dolińska, M. (2022). Nazwy pożywienia i napojów w słownikach gwary chełmińsko-dobrzyńskiej. Prace Filologiczne, 77, 43-65. https://doi.org/10.32798/pf.1033

Magdalena Grupa-Dolińska 
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu  Polska
https://orcid.org/0000-0003-3285-1451