Pan Doktor z getta. Wizerunki Janusza Korczaka w książkach dla dzieci
Abstrakt
Henryk Goldszmit – pisarz, lekarz i pedagog, znany publicznie jako Janusz Korczak, a w latach 30. XX wieku również jako „Stary Doktor” mówiący do dzieci przez radio – przez wzgląd na bogate życie zawodowe, działalność na rzecz ochrony praw dziecka oraz śmierć w obozie zagłady w Treblince stał się niekwestionowanym symbolem opiekuna sierot, wiernego i zdecydowanego, by w chwili próby, pomimo możliwości osobistego ratunku, towarzyszyć podopiecznym do końca. Tekst jest próbą z jednej strony prezentacji tej tragicznej historii, z drugiej zaś krytycznego omówienia wizerunków Korczaka, które wyłaniają się z dziecięcych książek mówiących o historii i losie warszawskich Żydów. Analizie zostały poddane publikacje, które ukazały się w ostatnich latach w Polsce: Po drugiej stronie okna. Opowieść o Januszu Korczaku Anny Czerwińskiej-Rydel (2012), Jest taka historia. Opowieść o Januszu Korczaku Beaty Ostrowickiej (2012), dwa picturebooki: pierwszy autorstwa Iwony Chmielewskiej (Pamiętnik Blumki, 2011), drugi zaś Adama Jaromira i Gabrieli Cichowskiej (Ostatnie przedstawienie panny Esterki. Opowieść z getta warszawskiego, 2014) oraz przetłumaczona na polski, przeznaczona dla starszych dzieci Księga Arona Jima Shepharda (2015).
Słowa kluczowe
Adam Jaromir; Anna Czerwińska-Rydel; Beata Ostrowicka; Gabriela Cichowska; getto warszawskie; Iwona Chmielewska; Janusz Korczak; Jim Shepard; polska literatura dziecięca; wojna; Zagłada; Żydzi
Źródło finansowania
Artykuł powstał na podstawie referatu wygłoszonego podczas XXIX Sesji Varsavianistycznej „Warszawa w kulturze dla dzieci i młodzieży”, sfinansowanego ze środków Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy – Biblioteki Głównej Województwa Mazowieckiego.
Bibliografia
Adler, D. (2002). A hero and the Holocaust: The story of Janusz Korczak and his children. Holiday House.
Barszczewska, L., Milewicz, B. (wyb. i oprac.). (1981). Wspomnienia o Januszu Korczaku. Nasza Księgarnia.
Belfer, I. (2015). Ha-Ish she-yada‘ le-ehov yeladim. Ben-Gal.
Bogacki, T. (2009). The Champion of children: The story of Janusz Korczak. Farrar, Straus and Giroux.
Brach-Czaina, J. (2018). Szczeliny istnienia (wyd. 3). Dowody na Istnienie.
Chmielewska, I. (2011). Pamiętnik Blumki. Media Rodzina.
Cohen-Janca, I. (2015). Le dernier voyage : le docteur Korczak et ses enfants. Les Éditions des Éléphants.
Czerwińska-Rydel, A. (2012). Po drugiej stronie okna. Opowieść o Januszu Korczaku. Muchomor.
Domańska, E. (2005). Mikrohistorie. Spotkania w międzyświatach. Wydawnictwo Poznańskie.
Domańska, E. (2006). Historie niekonwencjonalne. Refleksja o przeszłości w nowej humanistyce. Wydawnictwo Poznańskie.
Hirszfeld, L. (1946). Historia jednego życia. Czytelnik.
Jaromir, A., Cichowska, G. (2014). Ostatnie przedstawienie panny Esterki. Opowieść z getta warszawskiego. Media Rodzina.
Korczak, J. (1928). Prawo dziecka do szacunku. Wydawnictwo J. Mortkowicza.
Korczak, J. (1938). Uparty chłopiec. Życie Ludwika Pasteura. Wydawnictwo J. Mortkowicza.
Korczak, J. (2012). Pamiętnik i inne pisma z getta (M. Ciesielska, oprac. przyp., J. Leociak, posłowie). W.A.B.
Leociak, J. (2008). Jeśli zdążę, napiszę apologię wszy. O insektach w tekstach Korczaka. Res Publica Nowa, 21(1–2), 84–92.
Marrin, A. (2019). A light in the darkness: Janusz Korczak, his orphans, and the Holocaust. Alfred A. Knopf.
Meirieu, P. (2012). Korczak : pour que vivent les enfants. Rue du Monde.
Mortkowicz-Olczakowa, H. (1949). Janusz Korczak. Wydawnictwo J. Mortkowicza.
Olczak-Ronikier, J. (2011). Korczak. Próba biografii. W.A.B.
Ostrowicka, B. (2012). Jest taka historia. Opowieść o Januszu Korczaku. Literatura.
Rybak, K. (2019). Dzieciństwo w labiryncie getta. Recepcja mitu labiryntu w polskiej literaturze dziecięcej o Zagładzie. Wydawnictwa UW.
Shem-Tov, T. (2012). Ani lo ganav. Kinneret Zmora-Bitan Dvir.
Shepard, J. (2019). Księga Arona (Z. Szachnowska-Olesiejuk, tłum.). Sonia Draga. (wyd. oryg. 2015).
Tagore, R. (1922). Poczta (J. Stur, odtw.). Monsalwat.
Topolski, J. (2008). Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej. Wydawnictwo Poznańskie.
Wajda, A. (reż.). (1990). Korczak [film]. Zespół Filmowy Perspektywa, Regina Ziegler Filmproduktion, Telmar Film International, Erato Films, ZDF, BBC Films.
White, H. (2009). Proza historyczna (R. Borysławski, tłum., E. Domańska, red.). TAiWPN Universitas.
Witkowska, A. (2009). Między gettem a niebem, czyli o ostatnim przedstawieniu w Domu Sierot Janusza Korczaka. Kwartalnik Historii Żydów, 3(231), 312–326.
Witkowska-Krych, A. (2017). Główny Dom Schronienia. Zagłada Żydów. Studia i Materiały, 13, 372–398. https://doi.org/10.32927/ZZSiM.364.
Witkowska-Krych, A. (2019). Mniej strachu. Ostatnie chwile z Januszem Korczakiem. Wydawnictwo Akademickie Dialog.
Wójcik-Dudek, M. (2016). W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży. Wydawnictwo UŚ.
Uniwersytet Warszawski, Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma Polska
https://orcid.org/0000-0001-8510-9475
Agnieszka Witkowska-Krych – dr, pracuje w Instytucie Kultury Polskiej Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz w Żydowskim Instytucie Historycznym im. Emanuela Ringelbluma. Jej zainteresowania badawcze obejmują antropologię codzienności, historię i kulturę Żydów polskich oraz dzieje getta warszawskiego i jego najmłodszych mieszkańców. Kontakt: a.witkowska-krych@uw.edu.pl.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Polityka Open Access
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Dzieciństwa. Literatury i Kultury” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons – Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Oznacza to, że:
- mogą być udostępniane i cytowane pod warunkiem jednoznacznego i klarownego wskazania autora/autorki/autorów/autorek przywoływanego tekstu;
- nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczałyby innych w wykorzystywaniu tekstu na warunkach określonych w licencji.
Więcej informacji: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl
