Film Adaptations of Fairy and Folk Tales: Problems of Intersemiotic Translation
Abstract
The main aim of the article is to demonstrate the problematic issues related to film adaptation of fairy and folk tales on the example of two of three seasons of the Baśnie i bajki polskie [Polish Fairy and Folk Tales] series, which were produced between 2002 and 2009 by the TV Studio Filmów Animowanych [TV Studio of Animation Films] for TVP1 (Poland). In the paper, it is indicated that one of such problems is the common predilection to treat different narrative genres (folk tales, literary fairy tales, and film fairy tales) as a particular cultural code. This, firstly, leads to the simplification during the interpretation process and, secondly, has such an impact that filmmakers avoid direct references to the folk tale context which, being complex and difficult to research, demands a broad knowledge of folk culture. In the article, using the examples of the series’ two episodes (Smok Wawelski [The Wawel Dragon] and Czarne licho [The Black Goblin]), the author presents both the artistic and axiological consequences of a superficial approach to folk tales (carnivalisation, infantilisation, trivialisation, and aesthetisation, among others).
Keywords
adaptation; folk tale; Baśnie i bajki polskie [Polish Fairy and Folk Tales]; literary fairy tale; film fairy tale; intersemiotic translation
References
Adamczak, J. (scen i reż.). (2002). Szklana góra [odcinek serialu telewizyjnego]. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Adamczak, J. (scen i reż.). (2003). O kowalu i diable [odcinek serialu telewizyjnego]. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Adamczak, J. (scen i reż.). (2008). Król kruków [odcinek serialu telewizyjnego]. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Adamczak, J. (scen i reż.), Gałązkowski, J. (reż.). (2009). Poznańskie koziołki [odcinek serialu telewizyjnego]. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Andersen, H. C. (2005). Mała syrenka. W: Baśnie (B. Sochańska, tłum., s. 14–41). Poznań: Media Rodzina. (wyd. oryg. 1837).
Bielski, M. (1551). Kronika wszystkiego świata. Kraków: Helena Unglerowa. Pobrane z: https://polona.pl/item/kronika-wszystkiego-swiata,MTEyMzI1NTg/.
Bolecki, W. (1989). Od potworów do znaków pustych. Z dziejów groteski. Pamiętnik Literacki, 80(1), 73–121.
Chybowicz-Brożyńska, M. (scen.), Kotecki, Z. (scen. i reż.). (2004). Dwanaście miesięcy [odcinek serialu telewizyjnego]. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Cieliczko, P. (b.d.). Legenda o trębaczu ratuszowym i królu kruków. Pobrane z: http://poznanskielegendy.pl/krol-krukow-pawel-cieliczko/.
Dyksińska, G. (scen.), Krzysik, Z. (reż.). (2009). Pasterz tysiąca zajęcy [odcinek serialu telewizyjnego]. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Gliński, A. J. (1853). Baśń o królewnie zaklętej w żabę. W: Bajarz polski. Zbiór baśni, powieści i gawęd ludowych (t. 1, s. 73–94). Wilno: Drukarnia Gubernialna.
Gołębiowska-Suchorska, A. (2018). Szewczyk Dratewka. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 3, s. 225–229). Toruń: WN UMK.
Gosienicki, A. (scen. i reż.). (2009). Szewc Kopytko i kaczor Kwak [odcinek serialu telewizyjnego]. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Grimm, W., Grimm, J. (2010). Roszpunka. W: Baśnie dla dzieci i dla domu (E. Pieciul-Karmińska, tłum., t. 1, s. 73–78). Poznań: Media Rodzina (wyd. oryg. 1812).
Hendrykowski, M. (2013). Adaptacja jako przekład intersemiotyczny. Przestrzenie Teorii, 20, 175–184. https://doi.org/10.14746/pt.2013.20.12.
Jabłońska, E. (scen.), Dudek, A. (reż.). (2004). Smok Wawelski [odcinek serialu telewizyjnego]. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Jabłońska, E. (scen.), Dudek, A. (reż.). (2008). Zimowe wróżki [odcinek serialu telewizyjnego]. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Jabłońska, E. (scen.), Kukuła, A. (reż.). (2004). Bazyliszek [odcinek serialu telewizyjnego]. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Jabłońska, E. (scen.), Turło, R. (reż.). (2005). O królewnie zaklętej w żabę. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Jabłońska, E. (scen.), Turło, R. (reż.). (2009a). Czarne licho. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Jabłońska, E. (scen.), Turło, R. (reż.). (2009b). Dar Skarbnika. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Januszewska, H. (1952). O Bartku-doktorze. W: Baśnie polskie (s. 5–22). Warszawa: Czytelnik.
Januszewska, H. (1955). Złota jabłoń. W: Złota jabłoń (s. 7–29). Warszawa: Czytelnik.
Jasińska-Koronkiewicz, J. (scen. i reż.). (2008). Złota jabłoń [odcinek serialu telewizyjnego]. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Kalniuk, T. (2014). Mityczni obcy. Dzieci i starcy w polskiej kulturze ludowej przełomu XIX i XX wieku. Toruń: WN UMK.
Kędzierski, C. (1989). Trębacz ratuszowy i król kruków. Legenda wielkopolska. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza (wyd. oryg. 1929).
Kolberg, O. (1875). Diabeł na zarobku. W: Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. Serya VIII. Krakowskie. Część 4. Powieści, przysłowia i język (nr 69, s. 167–169). Kraków: Drukarnia Dr. Ludwika Gumplowicza.
Konieczna, E. (2005). Baśń w literaturze i w filmie. Rola baśni filmowej w edukacji filmowej dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Kraków: TAiWPN Universitas.
Krzyżanowski, J. (1962–1963). Polska bajka ludowa w układzie systematycznym (t. 1–2). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Krzyżanowski, J. (1977). Romana Zmorskiego Sobotnia Góra. W: Paralele. Studia porównawcze z pogranicza literatury i folkloru (wyd. 2 rozsz., s. 729–739). Warszawa: PIW.
Kurek, B. (scen.), Czarzasty, P. (reż.). (2009). Bursztynowa korona [odcinek serialu telewizyjnego]. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Kurek, B. (scen.), Kukuła, A. (reż.). (2009). O Zefliku i smoku [odcinek serialu telewizyjnego]. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Kurek, B. (scen.), Martini-Madej, M. (reż.). (2008). Zuzanka i utopce. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Kwiatkowska, A. (2017). Trębacz ratuszowy i król kruków (Czesław Kędzierski). Wyborcza.pl Poznań. Pobrane z: http://poznan.wyborcza.pl/poznan/56,36001,21460541,trebacz-ratuszowy-i-krol-krukow-czeslaw-kedzierski,,1.html?disableRedirects=true.
Lesisz, P. (scen.), Kukuła, A. (reż.). (2008). Kozucha kłamczucha [odcinek serialu telewizyjnego]. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Leszczyński, M. (b.d.). Korale czarownicy. Pobrane z: http://torpan.cba.pl/Serwis/bajki/korale/korale.htm.
Lubieniecka, A. (scen. i reż.). (2005). Zaczarowane pantofelki [odcinek serialu telewizyjnego]. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Lubieniecka, A. (scen. i reż.). (2008). Korale czarownicy [odcinek serialu telewizyjnego]. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Lubieniecka, A. (scen.), Giersz, W. (reż.). (2003). Żywa woda [odcinek serialu telewizyjnego]. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Lubieniecka, A. (scen.), Kasprzycki, J. (reż.). (2002). Złota kaczka [odcinek serialu telewizyjnego]. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Lubieniecka, A. (scen.), Kukuła, A. (reż.). (2003). O Bartku doktorze [odcinek serialu telewizyjnego]. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Lubieniecka, A. (scen.), Turło, R. (reż.). (2003). Lodowa góra. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Lubieniecka, A. (scen.), Wrotniewski, A. (reż.). (2003). Szewczyk Dratewka. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Lüthi, M. (1982). Zabójca smoka. O stylu bajki (J. M. Kasjan, tłum.). Literatura Ludowa, 3, 36–40. (wyd. oryg. 1968).
Ługowska, J. (1981). Ludowa bajka magiczna jako tworzywo literatury. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Makuszyński, K. (1958a). Bajka o królewnie Marysi, o czarnym łabędziu i o lodowej górze. W: Bardzo dziwne bajki (s. 5–39). Warszawa: Czytelnik. (wyd. oryg. 1916).
Makuszyński, K. (1958b). O tym, jak krawiec, pan Niteczka, został królem. W: Bardzo dziwne bajki (s. 61–76). Warszawa: Czytelnik. (wyd. oryg. 1916).
Makuszyński, K. (1958c). Szewc Kopytko i kaczor Kwak. W: Bardzo dziwne bajki (s. 41–60). Warszawa: Czytelnik. (wyd. oryg. 1916).
Marzec, A. (1994). Edukacja filmowa. W: A. Marzec, S. Rzęsikowski, Edukacja teatralna, filmowa i radiowa na lekcjach języka polskiego w klasach IV–VIII (s. 88–154). Kielce: Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP.
Morcinek, G. (1958a). O tym, jak głupi Zeflik był mądrym Zeflikiem. W: Jak górnik Bulandra diabła oszukał. Baśnie śląskie (s. 136–161). Warszawa: Nasza Księgarnia.
Morcinek, G. (1958b). O tym, jak górnik Maślok kramarzył ze Skarbnikiem. W: Jak górnik Bulandra diabła oszukał. Baśnie śląskie (s. 16–28). Warszawa: Nasza Księgarnia.
Morcinek, G. (1958c). O tym, jak Zuzanka poszła w kumy do utopców. W: Jak górnik Bulandra diabła oszukał. Baśnie śląskie (s. 112–124). Warszawa: Nasza Księgarnia.
Murphy, T. P. (2015). From fairy tale to film screenplay: Working with plot genotypes. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Neumann, H. (scen.), Gosienicki, A. (reż.). (2005). Krawiec Niteczka [odcinek serialu telewizyjnego]. W: E. Sobolewska (prod.), Baśnie i bajki polskie. Warszawa: TVP1.
Oleksik, K. (1959). Czarownica znad Bełdan. Warszawa: Nasza Księgarnia.
Oppman, A. (1925a). Bazyliszek. W: Legendy warszawskie (s. 33–52). Poznań, Warszawa, Wilno, Lublin: Ksiegarnia św. Wojciecha.
Oppman, A. (1925b). Złota kaczka. W: Legendy warszawskie (s. 83–93). Poznań, Warszawa, Wilno, Lublin: Ksiegarnia św. Wojciecha.
Osterloff, W. (1946). Kryminalistyka i bajki Grimma. Odrodzenie, 19, 6–7.
Ostrowska, B. (ok. 1923). Szklana góra. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Bibljoteka Polska”.
Pieciul-Karmińska, E. (2009–2010). Polskie dzieje baśni braci Grimm. Przekładaniec, 22–23, 80–96.
Porazińska, J. (1939). Kozucha kłamczucha. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta.
Porazińska, J. (1952a). O dwunastu miesiącach. W: Za górami… za lasami… Polskie baśnie ludowe (s. 57–65). Warszawa: Nasza Księgarnia.
Porazińska, J. (1952b). Szewczyk Dratewka. W: Za górami… za lasami… Polskie baśnie ludowe (s. 13–19). Warszawa: Nasza Księgarnia.
Porazińska, J. (1955). Pasterz tysiąca zajęcy. Baśń małopolska. W: Za trzydziewiątą rzeką. Baśnie ludu polskiego (s. 49–59). Warszawa: Nasza Księgarnia.
Short, S. (2015). Fairy tale and film: Old tales with a new spin. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Siemieński, L. (1845). Smok. W: Podania i legendy polskie, ruskie i litewskie (s. 1). Warszawa: Księgarnia J. K. Żupańskiego.
Smolińska, T. (1987). Z wybranych problemów dawnej i współczesnej sztuki opowiadania. Opole: WSP im. Powstańców Śląskich
Szelburg-Zarembina, E. (1966). O Klaruni-koronczarce i zimowych wróżkach. W: Przez różową szybkę (s. 153–159). Warszawa: Nasza Księgarnia.
Śmiałowicz, K. (2016). Relacje między postaciami w filmach animowanych dla dzieci. Ogrody Nauk i Sztuk, 6, 464–478.
Świętek, J. (1893). O dyáble co u chłopa za parobka słuzuł. W: Lud nadrabski (od Gdowa po Bochnię). Obraz etnograficzny (nr 22, s. 341–344). Kraków: Akademia Umiejętności.
Świrko, S. (1984). O Maćku Borkowicu i diable Borucie oraz inne podania i legendy wielkopolskie. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
TV Studio Filmów Animowanych. (2019). Baśnie i bajki polskie III. Pobrane z: http://tvsfa.com/kategoria/filmoteka/basnie-i-bajki-polskie-iii/.
TVP ABC. (b.d.). Baśnie i bajki polskie. Pobrane z: http://abc.tvp.pl/20258027/basnie-i-bajki-polskie.
TVP Info. (2010). Zimowe wróżki nagrodzone. Pobrane z: https://www.tvp.info/3275318/kultura/zimowe-wrozki-nagrodzone/.
Uther, H.-J. (2011). The types of international folktales: A classification and bibliography (t. 1–3). Helsinki: Suomalainen Tiedeakatemia. (wyd. oryg. 2004).
Waksmund, R. (1992). Baśń. W: A. Brodzka, M. Puchalska, M. Semczuk, A. Sobolewska, E. Szary-Matywiecka (red.), Słownik literatury polskiej XX wieku (s. 90–92). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Waksmund, R. (2000). Od literatury dla dzieci do literatury dziecięcej (tematy – gatunki – konteksty). Wrocław: Wydawnictwo UWr.
Wolne Lektury. (2011). Z naszej bajki. Pobrane z: https://wolnelektury.pl/info/z-naszej-bajki/.
Wójcicka, M. (2016–2018). Adaptacja bajki ludowej. W: V. Wróblewska (red.), Bajka Ludowa. Słownik. Pobrane z: https://bajka.umk.pl/slownik/lista-hasel/haslo/?id=214.
Wójcicka, M. (2018). Adaptacja bajki ludowej. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 1, s. 16–25). Toruń: WN UMK.
Wróblewska, J. (2018). Muzyka w filmach o Harrym Potterze. W: M. Wróblewski, S. Kołos (red.), Dziecko w świecie ruchomych obrazów (s. 145–163). Toruń: WN UMK.
Wróblewska, V. (2014). „Od potworów do znaków pustych”. Ludowe demony w polskiej literaturze dla dzieci. Toruń: WN UMK.
Wróblewska, V. (2018a). Smok Wawelski. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 3, s. 193–197). Toruń: WN UMK.
Wróblewska, V. (2018b). Wanda. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 3, s. 287–290). Toruń: WN UMK.
Zadurska, O. (2017). Ludowy wizerunek dzieci kalekich i jego społeczne konsekwencje. Litteraria Copernicana, 3(23), 53–66. https://doi.org/10.12775/LC.2017.050.
Zdzitowiecka, H. (1972). Bursztynowa korona. W: Bursztynowe baśnie (s. 32–36). Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
Zielewiczówna, Z. (1914). Trębacz na ratuszu. Ballada z XVI. wieku w 3 aktach. Poznań: Drukarnia i Księgarnia św. Wojciecha.
Zmorski, R. (1852). Sobotnia Góra. W: Podania i baśni ludu w Mazowszu (z dodatkiem kilku szląskich i wielkopolskich) (s. 1–19). Wrocław: Zygmunt Schletter.
Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. (2019). Akademia bajki kaszubskiej. Pobrane z: http://www.akademiabajkikaszubskiej.pl/.
Żmichowska, N. (1907). Prządki. Powieść ze wspomnień dziecinnego wieku. Warszawa, Kraków: Gebethner i Wolff, Gebethner i Spółka. (wyd. oryg. 1845).
Nicolaus Copernicus University in Toruń Poland
https://orcid.org/0000-0002-5776-8382
Violetta Wróblewska – PhD, professor at the Department of Cultural Studies of the Faculty of Languages at the Nicolaus Copernicus University of Toruń (Poland). Her research interests include history and the theory of folklore and children’s literature. Contact: Violetta.Wroblewska@umk.pl.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Open Access Policy
All articles presented on the pages of ”Dzieciństwo. Literatura i Kultura” are published in open access under a Creative Commons license - Attribution 4.0 International (CC BY 4.0). It means that:
- they can be made available and quoted under the condition of explicit and clear indication of the author/authors of the referenced text;
- you cannot use legal or technological means that would limit others in using the text under the terms of the license.
More information: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/