„Jesteś czarodziejem”. Jak literatura fantasy pomaga oswajać emocje i wzmacnia myślenie magiczne
Abstrakt
Celem artykułu jest analiza literatury fantastycznej jako poznawczego placu zabaw, który pomaga nam ćwiczyć i wzmacniać przejawy myślenia magicznego. Autor artykułu ukazuje, jak magia w fantastyce, podobnie jak w praktykach magicznych, staje się narzędziem do przezwyciężania przeszkód i przywracania poczucia równowagi, bezpieczeństwa oraz kontroli. Nadprzyrodzeni pośrednicy mogą być postrzegani jako emocjonalne korelaty, które nadają formę stanom uczuciowym zamiast ukazywać zjawiska nie z racjonalnego punktu widzenia, lecz przez pryzmat emocji. Otwiera to możliwość przedstawienia tych aspektów naszego życia uczuciowego, które trudno ująć w ramach reprezentacji mimetycznej. Autor uważa, że dzięki zachowaniu dystansu fantastyka tworzy bezpieczne środowisko do oswajania stanów emocjonalnych, w których magia przywraca intuicję, że niezależnie od tego, jak ponura wydaje się nasza sytuacja, posiadamy wewnętrzną siłę do jej przezwyciężenia. Głównym przykładem, który zostaje wykorzystany w artykule, jest seria J. K. Rowling o Harrym Potterze.
Słowa kluczowe
literatura dziecięca i młodzieżowa; emocje; fantastyka; Harry Potter; magia; myślenie magiczne; zjawiska nadprzyrodzone
Bibliografia
Alcock, E. J. (1995). The propensity to believe. Annals of the New York Academy of Sciences, 775(1), 64-78. https://doi.org/10.1111/j.1749-6632.1996.tb23128.x.
Atran, S. (2006). The cognitive and evolutionary roots of religion. In P. McNamara (Ed.), Where God and science meet: How brain and evolutionary studies alter our understanding of religion. Vol. 1: Evolution, genes, and the religious brain (pp. 181–208). Praeger.
Boyd, B. (2009). On the origin of stories: Evolution, cognition, and fiction. Belknap.
Boyer, P. (2001). Religion explained: The evolutionary origins of religious thought. Basic Books.
Clasen, M. (2017). Why horror seduces? Oxford University Press.
Cockrell, A. (2006). Harry Potter and the witch hunters: A social context for the attacks on Harry Potter. The Journal of American Culture, 29(1), 24–30. https://doi.org/10.1111/j.1542-734X.2006.00272.x.
Coelho, C. M., Zsido, A. N., Panrapee, S., & Clasen, M. (2021). Super-natural fears. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 128, 406–414. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2021.06.036.
Collett-White, M. (2007, August 9). Tolkien novel published 34 years after his death. Reuters. Retrieved December 28, 2023, from https://www.reuters.com/article/us-arts-tolkien-novel-idUSL1626402420070416.
Columbus, C. (Director). (2001). Harry Potter and the philosopher’s stone [Film]. Warner Bros.
Columbus, C. (Director). (2002). Harry Potter and the chamber of secrets [Film]. Warner Bros.
Cuarón, A. (Director). (2004). Harry Potter and the prisoner of Azkaban [Film]. Warner Bros.
Easterlin, N. (2012). A biocultural approach to literary theory and interpretation. The Johns Hopkins University Press.
Gottschall, J. (2012). The storytelling animal: How stories make us human. Houghton Mifflin Harcourt.
Guthrie, S. E. (1995). Faces in the clouds: A new theory of religion. Oxford University Press.
Halberstam, J. (1995). Skin shows. Gothic horror and the technology of monsters. Duke University Press. https://doi.org/10.2307/j.ctv1220pqp.
Hanegraaff, W. J. (2019). Rejected Knowledge… In W. J. Hanegraaff, P. J. Forshaw, & M. Pasi (Eds.), Hermes explains: Thirty questions about Western esotericism. Celebrating the 20th anniversary of the Centre for History of Hermetic Philosophy and Related Currents at the University of Amsterdam (pp. 145–152). Amsterdam University Press.
Hanegraaff, W. J. (2005). Forbidden knowledge: Anti-esoteric polemics and academic research. Aries, 5(2), 225–254. https://doi.org/10.1163/1570059054761703.
Hjelm, T. (2006). Between Satan and Harry Potter: Legitimating Wicca in Finland. Journal of Contemporary Religion, 21(1), 33–48. https://doi.org/10.1080/13537900500381732.
Hutson, M. (2012). The 7 laws of magical thinking: How irrational beliefs keep us happy, healthy, and sane. Penguin.
Jackson, R. (2009). Fantasy: The literature of subversion. Methuen.
Lévi, E. (1922). The paradoxes of the highest science. Theosophical Publishing House. (Original work published 1873).
Liggins, E. (2020). The haunted house in women’s ghost stories: Gender, space and modernity, 1850–1945. Palgrave Macmillan.
Malinowski, B. (1948). Magic, science and religion and other essays (R. Redfield, Ed.). The Free Press.
Mithen, S. (1996). The prehistory of the mind: A search for the origins of art, religion and science. Phoenix.
Nemeroff, C., & Rozin, P. (2000). The making of the magical mind: The nature and function of sympathetic magical thinking. In K. S. Rosengren, C. N. Johnson, & P. L. Harris (Eds.), Imagining the impossible: Magical, scientific, and religious thinking in children (pp. 1–34). Cambridge University Press.
Newell, M. (Director). (2005). Harry Potter and the goblet of fire [Film]. Warner Bros.
Palmer, P. (2012). The queer uncanny: New perspectives on the Gothic. University of Wales Press.
Pantić, N. (2021). Networks of the holy: Religion and magic in eighteenth-century Ottoman Province of Damascus [Unpublished doctoral dissertation]. Central European University. Retrieved December 28, 2023, from https://www.etd.ceu.edu/2022/pantic_nikola.pdf.
Piaget, J. (1928). The child’s conception of the world (J. & A. Tomilson, Trans.). Routledge. (Original work published 1925).
Rowe, A. (2018, June 19). Science fiction and fantasy book sales have doubled since 2010. Forbes. Retrieved December 28, 2023, from https://www.forbes.com/sites/adamrowe1/2018/06/19/science-fiction-and-fantasy-book-sales-have-doubled-since-2010/?sh=732b6c742edf.
Rowling, J. K. (1998). Harry Potter and the Sorcerer’s Stone. Scholastic. (Original work published 1997).
Rowling, J. K. (1999a). Harry Potter and the Chamber of Secrets. Scholastic. (Original work published 1998).
Rowling, J. K. (1999b). Harry Potter and the prisoner of Azkaban. Scholastic.
Rowling, J. K. (2000). Harry Potter and the Goblet of Fire. Scholastic.
Rowling, J. K. (2003). Harry Potter and the Order of the Phoenix. Scholastic.
Rowling, J. K. (2005). Harry Potter and the Half-Blood Prince. Scholastic.
Rowling, J. K. (2007). Harry Potter and the Deathly Hallows. Scholastic.
Šarić, J. (2001). A defense of Potter, or when religion is not religion: An analysis of the censoring of the Harry Potter books. Canadian Children’s Literature, 103, 6–26. Retrieved December 28, 2023, from https://ccl-lcj.ca/index.php/ccl-lcj/article/view/3795/3357.
Scholastics. (2018). 20 facts about the Harry Potter book series. Retrieved December 28, 2023, from http://mediaroom.scholastic.com/files/20-HARRY-POTTER-FACTS_SEPT2018.pdf.
Shields, A. L. F. (2018). In-between worlds: Exploring trauma through fantasy [Unpublished doctoral dissertation]. University of St Andrews, UK. Retrieved December 28, 2023, from http://hdl.handle.net/10023/16004.
Sperber, D. (1994). The modularity of thought and the epidemiology of representations. In L. A. Hirschfeld & S. A. Gelman (Eds.), Mapping the mind: Domain specificity in cognition and culture (pp. 39–67). Cambridge University Press.
Subbotsky, E. (2010). Magic and the mind: Mechanisms, functions, and development of magical thinking and behavior. Oxford University Press.
Subbotsky, E., Hysted, C., & Jones, N. (2010). Watching films with magical content facilitates creativity in children. Perceptual and Motor Skills, 111(1), 261–77. https://doi.org/10.2466/04.09.11.PMS.111.4.261-277.
Winkelman, M., & Baker, J. R. (2016). Supernatural as natural: A biocultural approach to religion. Routledge.
Yates, D. (Director). (2007). Harry Potter and the Order of the Phoenix [Film]. Warner Bros.
Yates, D. (Director). (2009). Harry Potter and the Half-Blood Prince [Film]. Warner Bros.
Yates, D. (Director). (2010). Harry Potter and the Deathly Hallows – Part 1 [Film]. Warner Bros.
Yates, D. (Director). (2011). Harry Potter and the Deathly Hallows – Part 2 [Film]. Warner Bros.
Zunshine, L. (2006). Why we read fiction: Theory of mind and the novel. Ohio State University Press.
Uniwersytet Segedyński Węgry
https://orcid.org/0009-0007-5241-7683
Armin Stefanović – mgr, przygotowuje rozprawę doktorską w Szkole Doktorskiej Literatur i Kultur w Języku Angielskim na Uniwersytecie Segedyńskim (Węgry). Jego zainteresowania badawcze obejmują studia biokulturowe, teorię literatury, fantastykę, zjawiska nadprzyrodzone i cyfrowe narzędzia badawcze. Kontakt: arminstefanovic@gmail.com.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Polityka Open Access
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Dzieciństwa. Literatury i Kultury” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons – Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Oznacza to, że:
- mogą być udostępniane i cytowane pod warunkiem jednoznacznego i klarownego wskazania autora/autorki/autorów/autorek przywoływanego tekstu;
- nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczałyby innych w wykorzystywaniu tekstu na warunkach określonych w licencji.
Więcej informacji: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl
