Kino – dziecko – magia. Przypadek Ducha roju Víctora Erice
Abstrakt
Artykuł stanowi analizę filmu Duch roju w reżyserii Víctora Erice (1973). Film ten jest klasycznym przykładem produkcji, którą można odczytać na co najmniej kilku poziomach. Jako że powstał w czasach dyktatury generała Francisca Franco, niektórzy badacze wskazują w nim tropy historyczne, inni z kolei koncentrują się na wątkach psychologicznych. Nie brakuje też głosów odnoszących się do czysto kinofilskiej oceny filmu Erice. Po pierwsze, akcja rozgrywa się w czasie wojny domowej w Hiszpanii. Po drugie, w układzie wszystkich wydarzeń dominuje perspektywa psychologiczna. Po trzecie, pierwszym punktem zwrotnym w fabule jest projekcja Frankensteina w reżyserii Jamesa Whale’a (1931). I właśnie ten element jest punktem wyjścia analizy dokonanej w artykule. Projekcja Frankensteina staje się przełomem w życiu głównej bohaterki, Any (Ana Torrent). Być może właśnie w tej postaci – i to w całej historii kina – najpełniej wyraziła się teoria filmu według koncepcji Edgara Morina wyłożona w książce Kino i wyobraźnia (1956): dla francuskiego badacza kino czerpie z magii, na tym polega jego fenomen.
Słowa kluczowe
aktorzy dziecięcy; Ana Torrent; Duch roju; Edgar Morin; Frankenstein; James Whale; magia; Víctor Erice
Bibliografia
Chardère, B. (1995). Pierwsze dokonania, pierwsze projekcje (T. Rutkowska, tłum.). Kwartalnik Filmowy, 12–13, 6–19. (wyd. oryg. 1985).
Davies, T. (reż.). (1992). The long lay closes [Kres długiego dnia] [film]. British Film Institute, Film Four International.
Durkin, K. (1985). Television, sex roles and children: A developmentwl social psychological account. Open University Press.
Ebert, R. (2012). Everything in the movies is fake. Roger Ebert. Pobrane 10 września 2023 z: https://www.rogerebert.com/reviews/great-movie-spirit-of-the-beehive-1973.
Erice, V. (reż.). (1973). The spirit of the beehive [Duch roju] [film]. Elias Querejeta.
Gałczyński, K. I. (1985). Małe kina. W: Liryka 1926–1953 (s. 130–131). PIW.
Gillett, J. (1973/1974). The spirit of the beehive. Sight and Sound, 43(1), 56.
Helman, A. (2007). Víctor Erice. Strzała i rana. W: A. Helman, A. Pitrus (red.), Autorzy kina europejskiego. Tom 3 (s. 35–63). Rabid.
Helman, A. (2013). Spojrzenie dziecka metaforą kina. Kwartalnik Filmowy, 81, 24–38.
Kolski, J. J. (reż.). (1998). Historia kina w Popielawach [film]. Figaro Film Production.
Koschany, R. (2013). Dziecięca kinofilia. Kwartalnik Filmowy, 81, 39–51.
Kubrick, S. (reż.). (1980). The shining [Lśnienie] [film]. Warner Bros.
Lesiak, M. (2013). Nieśmiertelne monstrum – Frankenstein Jamesa Whale’a. W: Ł. Plesnar, R. Syska (red.), Arcydzieła klasycznego kina amerykańskiego (s. 61–78). Stowarzyszenie Przyjaciół Czasopisma o Tematyce Audiowizualnej EKRANy.
Lubelski, T. (2015). Historia kina polskiego 1895–2014. TAiWPN Universitas.
Lubelski, T., Sowińska, I., Syska, R. (red.). (2014). Kino nieme. TAiWPN Universitas.
Lury, K. (2010). The child in film: Tears, fears and fairytales. Rutgers University Press.
Lynch, D. (reż.). (1977). Eraserhead [Głowa do wycierania] [film]. AFI Center for Advanced Studies.
Morin, E. (1975). Kino i wyobraźnia (K. Eberhardt, tłum.). PIW. (wyd. oryg. 1956).
Neill, R. W. (reż.). (1944). The scarlet claw [Szkarłatny pazur] [film]. Universal Pictures.
Pasolini, P. P. (1971). Film poetycki. Kultura filmowa, 9, 25.
Pitrus, A. (2013). Que viene el cartero! Lęki i fascynacje dzieciństwa w filmie La Morte Rouge Víctora Erice. Kwartalnik Filmowy, 81, 145–150.
Raczewa, M. (1973). Film jako język mitu. Kino, 1, 29–31.
Słojewski, J. (1975). Klawisze fortepianu zamiast zębów. Perspektywy, 28, 27.
Smoleń-Wasilewska, E. (1973). Duch ula. Film, 42, 18.
Sobolewski, T. (1975). Córka Frankensteina. Film, 29, 12.
Stachówna, G. (2014). Trzy europejskie kinematografie narodowe la belle époque – Francja, Wielka Brytania, Włochy. W: T. Lubelski, I. Sowińska, R. Syska (red.), Kino nieme (s. 213–274). TAiWPN Universitas.
Zając, B. (2015). Esej audiowizualny – w stronę historii. W: R. W. Kluszczyński, T. Kłys, N. Korczarowska-Różycka (red.), Paradygmaty współczesnego kina (s. 99–112). Wydawnictwo UŁ.
Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy – Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego Polska
https://orcid.org/0000-0002-4380-2623
Paweł Jaskulski – dr, pracuje w Bibliotece Publicznej m.st. Warszawy – Bibliotece Głównej Województwa Mazowieckiego, należy do redakcji kwartalnika filmoznawczego Pleograf. Jego zainteresowania naukowe obejmują nowy kanon historii kina polskiego, literaturę najnowszą, muzykę rockową. Kontakt: pawel.jaskulski@koszykowa.pl.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Polityka Open Access
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Dzieciństwa. Literatury i Kultury” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons – Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Oznacza to, że:
- mogą być udostępniane i cytowane pod warunkiem jednoznacznego i klarownego wskazania autora/autorki/autorów/autorek przywoływanego tekstu;
- nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczałyby innych w wykorzystywaniu tekstu na warunkach określonych w licencji.
Więcej informacji: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl
