2024-01-31

Ciało i cielesność – reprezentacje i dyskursy w tekstach kultury o dzieciństwie i dorastaniu

Żyjemy w rzeczywistości, w której ciało stanowi nie tylko temat dyskusji, lecz także przestrzeń napięć. Przekaz medialny na temat cielesności jest ambiwalentny. Z jednej strony, zalewani jesteśmy wizerunkami wysportowanych ciał, przefiltrowanych twarzy influencerek, reklamami, w których modele i modelki epatują swoją młodością i atrakcyjnością. Z drugiej zaś, pozornie dowartościowane ciało pozostaje tematem tabu. Choć upowszechniana masowo kultura popularna staje się coraz bardziej inkluzywna, wciąż dość niechętnie mówimy o chorobach, niepełnosprawności, starości czy trudnych relacjach z ciałem; słowem - o wszystkich ciałach, które nie mieszczą się w ogólnie przyjętym kanonie piękna. Status quo próbują zmienić ruchy społeczne, takie jak ciałopozytywność czy ciałoneutralność.

Dyskurs ten nie jest ograniczony do sfery mediów i polityki. Ciało w różnych formach pojawiało się w kulturze od najdawniejszych czasów. Nawet pierwsze ślady działalności artystycznej człowieka - odciski dłoni na ścianach jaskiń - są namacalnym odbiciem jego cielesności, wyrazem fascynacji własnym ciałem i możliwością wykorzystania go jako środka wyrazu artystycznego. Jednakże w tradycyjnych koncepcjach podmiotowości przejawia się niechęć wobec ciała; jak pisała Ewa Hyży (2012, s. 22), jest ona „efektem sposobu, w jaki ciało i umysł są rozumiane i definiowane, a mianowicie jako wzajemnie wykluczające się kategorie. […] umysł zostaje uprzywilejowany w stosunku do ciała”. Elizabeth Grosz, która w latach 90. ubiegłego wieku zakwestionowała tradycję owego dualistycznego podejścia, postulowała, by rozumieć ciało jako element tożsamości - podlegający inskrypcjom (zapisom) wewnątrz i na zewnątrz, a tym samym stanowiący kulturowy zapis idei, zjawisk i hierarchii społecznych oraz politycznych.

Jakim kulturowym inskrypcjom podlega ciało w dzieciństwie i młodości? W jaki sposób zachodzą te procesy? Jak obrazowane są w rozmaitych tekstach kultury, których twórcy i twórczynie próbują rozpoznać i zrozumieć owo rozdarcie ciała i umysłu oraz rozprawić się binarnym pojmowaniem tożsamości? Obszar i granice tej refleksji wyznaczane są przez konwencje społeczne epoki, myśl filozoficzną czy religijną, toteż ciało było i jest postrzegane na różne sposoby: jako obiekt, narzędzie, przeszkoda, maszyna, obszar doświadczeń zmysłowych. Rozwój najnowszych technologii stawia kolejne pytania o definicję, znaczenie i granice cielesności w zmechanizowanym, zdigitalizowanym świecie.

W najnowszym numerze chcemy przyjrzeć się przeobrażeniom, dylematom, dyskursom i konfliktom dotyczącym ciała i cielesności w odniesieniu do kulturowych wizji dzieciństwa i dorastania. Zapraszamy do refleksji nad tekstami (pop)kultury (literackimi, filmowymi, malarskimi, cyfrowymi itd.) kierowanymi do różnych grup wiekowych: dzieci, młodzieży, dorosłych. Proponujemy namysł nad motywami i narracjami skoncentrowanymi na doświadczeniach ciała dziecięcego i dorastającego oraz (nie)dopuszczalnymi obrazami cielesności w tekstach (pop)kultury dla dzieci i młodzieży.

Zapraszamy do zgłaszania artykułów eksplorujących na przykład następujące obszary problemowe:

• relacja z ciałem, ciało i umysł;
• doświadczanie wieku: dzieciństwo, dojrzewanie, młodość, starość;
• „pajdomorficzne ciało dziecka” jako wyzwanie dla ponowoczesnych children studies (Szymborska 2016, s. 204);
• od świata do ciała i z powrotem; relacja ciała ze światem zewnętrznym;
• Eros: seksualność, perwersja;
• Thanatos: śmierć, cierpienie;
• narodziny, rodzicielstwo, macierzyństwo;
• gender, queerowość, transpłciowość;
• ciała nie-ludzkie, technologiczne modyfikacje ciała;
• eksperymenty na ludzkim ciele;
• posthumanizm, transhumanizm, ciała hybrydyczne i cyborgiczne, biokonserwatyzm;
• (de)konstrukcje opozycji: ciała „naturalne” vs kulturowo „wyprodukowane”;
• Niepełnosprawność;
• ludzka sensoryczność, zmysłowe doświadczanie rzeczywistości;
• odmienne stany świadomości;
• choroby fizyczne i psychiczne, dyskurs medyczny;
• przemoc i agresja fizyczna;
• przemiany ciała: potworność, wilkołactwo, wampiryczność;
• antypedagogiczna eksploracja cielesnego tabu;
• feminizm materialny jako namysł nad kształtowaniem tożsamości genderowej przez wzajemne oddziaływanie tego, co dyskursywne, z tym, co materialne, ucieleśnione;
• cielesność (w) narracji.

Zachęcamy również do przesyłania tekstów niezwiązanych z tematem numeru do działów Rozmowy, Varia i Artykuły recenzyjne.

Termin zgłaszania artykułów: 31.05.2024 r.

Zgłoszenia poprzez platformę czasopisma: https://www.journals.polon.uw.edu.pl/index.php/dlk

 

Bibliografia

Hyży, E. (2012). Kobieta, ciało, tożsamość. Teorie podmiotu w filozofii feministycznej końca XX wieku. Universitas.

Szymborska, K. (2016). Children studies jako perspektywa metodologiczna. Współczesne tendencje w badaniach nad dzieckiem. Teksty Drugie, 1, 189–205.