Ruina, ruiny, rujnować. Delimitacja jednostek i charakterystyka pojęć
Abstrakt
Celem artykułu jest delimitacja i analiza semantyczna jednostek języka reprezentowanych we współczesnej polszczyźnie przez kształty ruina, ruiny, rujnować. Tekst sytuuje się w nurcie językoznawstwa strukturalistycznego, a dokładnie w obrębie semantyki redukcyjnej.
Rezultatem przeprowadzonej analizy jest wyodrębnienie jednostek zarówno czasownikowych o kształcie [ktośi] zrujnował [kogośj], [ktośi] zrujnował się na [cośj], [ktośi] zrujnował [cośj], [ktośi] obrócił [cośj] w ruinę, jak i rzeczownikowych o kształcie ruiny [czegośi], a także trzech wyrażeń związanych z postacią ruina, a mianowicie rzeczownik konkretny – ruina oraz rzeczowniki abstrakcyjne - ruina [kogośj] i ruina [czegośj] Autorka opisuje właściwości semantyczne wyróżnionych leksemów oraz formułuje eksplikacje pojęć do nich przyporządkowanych.
Słowa kluczowe
ruina; ruiny; rujnować; jednostka języka; znaczenie; eksplikacja
Bibliografia
Apresjan, J. D. 1980. Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka, tłum. Z. Kozłowska, A. Markowski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Arct, M. 1916. Słownik ilustrowany języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta.
Bandtkie, J. S. 1806. Słownik dokładny języka polskiego i niemieckiego do podręcznego używania dla Polaków i Niemców, t. 2. Wrocław: W. B. Korn.
Bogusławski, A. 1973. O analizie semantycznej. Studia Semiotyczne IV, s. 47–70.
Bogusławski, A. 1976. O zasadach rejestracji jednostek języka. Poradnik Językowy 8, s. 356–364.
Bogusławski, A. 1988. Obiekty leksykograficzne a jednostki języka. W: Studia z polskiej leksykografii współczesnej II, red. Z. Saloni, s. 13–34. Białystok: Dział Wydawnictw Filii UW.
Bogusławski, A. 1989. Uwagi o pracy nad frazeologią. W: Studia z polskiej leksykografii współczesnej III, red. Z. Saloni, s. 13–31. Białystok: Dział Wydawnictw Filii UW.
Bogusławski, A. 2001. Pary czy wieloczłony aspektowe? Prace Filologiczne XLVI, s. 69–78.
Bogusławski, A. 2015 [reprint wyd. 2004]. Aspekt i negacja. Warszawa: Mila Hoshi.
Duraj-Nowosielska, I. 2007. Robić coś i coś powodować. Opozycja agentywności i kauzatywności w języku polskim. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Grochowski, M. 1980. Pojęcie celu. Studia semantyczne. Wrocław etc.: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Grochowski, M. 1982. Zarys leksykologii i leksykografii. Zagadnienia synchroniczne. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
Grochowski, M. 1993. Konwencje semantyczne a definiowanie wyrażeń językowych. Warszawa: Zakład Semiotyki Logicznej Uniwersytetu Warszawskiego, Polskie Towarzystwo Semiotyczne.
ISJP – Bańko, M. red. 2000. Inny słownik języka polskiego, t. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Karolak, S. 1974. O programie składni wyrażeń predykatywnych w gramatyce języka polskiego. W: O predykacji : materiały konferencji Pracowni Budowy Gramatycznej Współczesnego Języka Polskiego IBL PAN, Zawoja, 14-16 XII 1972, red. R. Laskowski, A. Orzechowska, s. 7–23. Wrocław etc.: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Karolak, S. 1984. Składnia wyrażeń predykatywnych. W: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia, red. Z. Topolińska, s. 11–210. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Karolak, S. 2002. Podstawowe struktury składniowe języka polskiego. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Kruk, D. 2019. Czasownik mieć – jednostka elementarna czy wykładnik operacji? Linguistica Copernicana 6/2019, s. 213–228.
NKJP – Narodowy Korpus Języka Polskiego. Online: http://nkjp.pl/.
SL – Linde, S. B. 1812. Słownik języka polskiego, t. V. Warszawa: Drukarnia XX. Pijarów.
SW – Karłowicz, J. i in. 1900–1927. Słownik języka polskiego (tzw. Słownik warszawski), t. 5, Warszawa: Nakł. prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego.
Trotz, M. A. 1764. Nowy dykcjonarz to jest mownik polsko-francusko-niemiecki, t. III. Lipsk: Ian Fryderyk Gledycz.
USJP – Dubisz, S. red. nauk. 2003. Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wierzbicka, A. 1972. Semantic Primitives. Frankfurt/M.: Athenäum.
Wierzbicka, A. 1980. Lingua Mentalis: The Semantics of Natural Language. Sydney: Academic Press.
Wierzbicka, A. 2010. Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Wierzbicka, A. 2011. Uniwersalia ugruntowane empirycznie. Teksty Drugie 1/2, s. 13–30.
WSJP PAN – Żmigrodzki, P. red. 2007–. Wielki słownik języka polskiego PAN. Online: https://wsjp.pl/. [dostęp: 15.04.2023]
