Zagadkowe „źwierzę o jednym oku”, czyli o fraszce III 78 Kochanowskiego
Abstrakt
The paper discusses one of the epigrams by Jan Kochanowski, published in his collection of epigrams called Fraszki (Trifles). The epigram in question, entitled A Riddle (Gadka), was subject to several interpretations exploiting either obscene or scatological readings. The present study aims to show that these two allegedly discrete body-centric perspectives might overlap, since they tend to coincide quite often in the context of European literature of the 16th and 17th centuries.
Słowa kluczowe
Jan Kochanowski; fraszki; Gadka; oscena; skatologia
Bibliografia
Birczyńska Joanna, „Słownik erotyczny «Fraszek» Jana Kochanowskiego”, w Jan Kochanowski i epoka renesansu. W 450 rocznicę urodzin poety (1530–1980), red. Teresa Michałowska, 334–48. Warszawa: PWN, 1984.
Brückner, Aleksander. „Polnische Sprichwörter im XV Jahrhundert”. Archiv für Slavische Philologie 15 (1893): 475.
Buchwald-Pelcowa, Paulina. „Dzieje wydań tekstu Fraszek Jana Kochanowskiego od XVI do XVIII wieku”. W Historia literatury i historia książki. Studia nad książką i literaturą od średniowiecza po wiek XVIII, 139–54. Kraków: Universitas, 2005.
Duska, Joanna. „Tajemnicza Gadka z księgi II Fraszek Jana Kochanowskiego. Rozwiązanie zagadki”. W Wiązanie sobótkowe. Studia o Janie Kochanowskim, red. Estera Lasocińska i Wiesław Pawlak, 348–55. Warszawa: IBL PAN, 2015.
Eder, Maciej. „O słownikach osobliwych, czyli przyczynek do sarmackiej leksykografii”. W Amoenitates vel lepores philologiae, red. Roman Laskowski i Roman Mazurkiewicz, 81–95. Kraków: IJP PAN, 2007.
Eder, Maciej, tłum. i oprac. Rozmowy Salomona z Marchołtem. Wrocław: Atut, 2014.
Eder, Maciej, i Wacław Twardzik. „Czy staropolska kicz/kić naprawdę była wyrazem nieprzyzwoitym? («Cantilena inhonesta» odczytana na nowo)”. W Od fonemu do tekstu. Prace dedykowane Profesorowi Romanowi Laskowskiemu, red. Ireneusz Bobrowski i Krystyna Kowalik, 163–75. Kraków: Lexis, 2006.
Eder, Maciej, i Marta Wojtkowska-Maksymik. „Platońskie i neoplatońskie konteksty humanitas w literaturze polskiej XVI–XVIII wieku”. W Humanitas. Projekty antropologii humanistycznej, red. Alina Nowicka-Jeżowa, 2:93–159. Warszawa: Neriton, 2010.
Frick, David. „«Pochwałki na zdrowie, słowa uszczypliwe, złe a zapamiętałe przedsięwzięte umysły». Obelgi starowileńskie ad honorem Durani”. W Amoenitates vel lepores philologiae, red. Roman Laskowski i Roman Mazurkiewicz, 96–107. Kraków: IJP PAN, 2007.
———. „«Słowa uszczypliwe», «słowa nieuczciwe». Język sporów sądowych i ruska polemika”. Terminus 12, nr 2 (2010): 15–35.
Jakobson, Roman. „Slezsko-polská cantilena inhonesta ze začátku XV. století”. Národopisný Věstník Českoslovanský 27–28, nr 1–2 (1935 1934): 56–84.
Kochanowski, Jan. Dzieła polskie. Oprac. Julian Krzyżanowski. T. 1. Warszawa: PIW, 1952.
———. Dzieła wszystkie. Wprowadzenie wydawnicze do edycji. Wyd. Maria Renata Mayenowa i Jerzy Woronczak. T. wstępny. Ossolineum, 1983.
———. Fraszki. Kraków: Jan Januszowski, 1584.
———. Fraszki. Oprac. Janusz Pelc. BN, I 163. Wrocław: Ossolineum, 1991.
Kroczak, Jerzy. „Jeśli mnie wieźdźba prawdziwa uwodzi...” Prognostyki i znaki cudowne w polskiej literaturze barokowej. Wrocław: Atut, 2006.
Krzyżanowski, Julian, red. Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich. T. 3. Warszawa: PIW, 1972.
———. „U średniowiecznych źródeł przysłów polskich”. W Szkice folklorystyczne, 3:177–202. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1980.
———. W wieku Reja i Stańczyka. Szkice z dziejów odrodzenia w Polsce. Warszawa: PWN, 1958.
Kucała, Marian, red. Słownik polszczyzny Jana Kochanowskiego. T. 1. Kraków: IJP PAN, 1994.
———. , red. Słownik polszczyzny Jana Kochanowskiego. T. 4. Kraków: IJP PAN, 2008.
Libera, Zbigniew. Rzyć, aby żyć. Rzecz antropologiczna w trzech aktach z prologiem i epilogiem. Tarnów: Liber Novum, 1995.
Mayenowa, Maria Renata, red. Słownik polszczyzny XVI wieku. T. 6. Wrocław: Ossolineum, 1972.
Montaigne, Michel de. Próby. Przeł. Tadeusz Żeleński-Boy. Kraków: Zielona Sowa, 2004.
Morsztyn, Jan Andrzej. Utwory zebrane. Oprac. Leszek Kukulski. Warszawa: PIW, 1971.
Nastulczyk, Tomasz, i Piotr Oczko. Homoseksualność staropolska. Kraków: Collegium Columbinum, 2012.
Pankowski, Marian. „Polska poezja nieokrzesana (próba określenia zjawiska)”. Teksty, nr 4 (1978): 30–46.
Pepys, Samuel. Dziennik. Przeł. Maria Dąbrowska. 3. wyd. T. 1. Warszawa: PIW, 1966.
———. „The Diary of Samuel Pepys: Daily entries from the 17th century London diary”, 2012. http://www.pepysdiary.com/diary/1660/08/02/.
Pseudo-Albert Wielki. Sekrety białogłowskie. Oprac. Jerzy Kroczak i Joanna Zagożdżon. Wrocław: Atut, 2012.
Rabelais, Franciszek. Gargantua i Pantagruel. Przeł. Tadeusz Żeleński-Boy. T. 1. Warszawa: PIW, 1949.
Rej, Mikołaj. Figliki. Oprac. Maria Bokszczanin. Warszawa: PIW, 1974.
Rysiński, Salomon. Przypowieści polskie... zebrane, a teraz nowo wydane i na wielu miejscach poprawione. Kraków: Stanisław Giermański, 1634.
Stępień, Paweł. „«Na niebie wszystkie rzeczy dobrze są zrządzone» – harmonia wszechświata a mikrokosmos folwarku. O «Żeńcach» Szymona Szymonowica i ich związku z myślą neoplatońską”. W Inspiracje neoplatońskie literatury staropolskiej, red. Alina Nowicka-Jeżowa i Paweł Stępień, 163–202. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 2000.
Śmiech w czasach ostatecznych. Tematyka religijna w Figlikach Mikołaja Reja. Warszawa: Wydział Artes Liberales, 2013.
Taszycki, Witold, red. Słownik staropolskich nazw osobowych. T. 6. Wrocław: Ossolineum, 1981.
Urbańczyk, Stanisław, red. Słownik staropolski. T. 8. Wrocław: Ossolineum, 1981.
Wężowicz-Ziółkowka, Dobrosława. Miłość ludowa. Wzory miłości wieśniaczej w polskiej pieśni ludowej XVIII–XX wieku. Wrocław: PTL, 1991.
Ziolkowski, Jan M. Salomon and Marcolf. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 2008.
Polska Akademia Nauk Polska
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
