„Życie sieroty” Jana Barszczewskiego – czarny romantyzm spoza modelu „antagonizmu wieszczów”
Abstrakt
Autor artykułu przypomina Życie sieroty (1849), zapomniany dramat Jana Barszczewskiego (ok. 1780−1851), polskiego romantyka działającego w Petersburgu, na białoruskich ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i w Cudnowie na Ukrainie. Barszczewski stworzył oryginalny model nawiązania równocześnie do poetyki Dziadów Adama Mickiewicza i Godziny myśli Juliusza Słowackiego. W mroczną, „czarną” wizję świata wpisał konsekwentnie odwołania do obu poetów romantycznych, unikając jakiegokolwiek antagonizowania, przeciwstawiania jednego wieszcza drugiemu. Jest to zarazem jeden z najwcześniejszych przykładów sięgania w romantyzmie polskim po inspiracje obu autorytetów. Spójność światu przedstawianemu Barszczewskiego zapewnia jego pesymistyczna, mroczna wizja kosmosu, w której jedyną pociechę − ale już w wymiarze pośmiertnym, metafizycznym − niesie religia, rzymski katolicyzm w jego odmianie unickiej.
Słowa kluczowe
czarny romantyzm; Jan Barszczewski; antagonizm wieszczów; interpretacja; Życie sieroty
Źródło finansowania
Artykuł powstał w ramach grantu NPRH „Kontynuacja krytycznych edycji wybitnych, zapomnianych dzieł XIX-wiecznej polskiej literatury romantycznej w NSW »Czarny romantyzm« w XII tomach” (2018−2022), realizowanego ze środków MNiSW w Uniwersytecie w Białymstoku.
Bibliografia
Barszczewski, Jan, Proza i wiersze, cz. 1, Kijów 1849.
Cieślikowska, Teresa, W kręgu genologii, intertekstualności, teorii sugestii, Łódź 1995.
Jackiewicz, Mieczysław, „Szkoła białoruska” w polskiej literaturze romantycznej, „Acta Polono-Ruthenica” 1996, nr 1.
Janion, Maria, Jan Barszczewski 1790 (1794?) − 1851, w: Literatura krajowa w okresie romantyzmu, t. 3, red. M. Maciejewski, M. Gumkowski, Warszawa 1992.
Korzeniewicz, Maria, Od ludowości ironicznej do ludowości mistycznej. Przemiany postaw estetycznych Słowackiego, Wrocław 1981.
Kridl, Manfred, Antagonizm wieszczów. Rzecz o stosunku Słowackiego do Mickiewicza, Warszawa 1925.
Laskowska-Szczur, Wiktoria, Rewelacyjne odkrycie na Żytomierszczyźnie, „Tęcza Żytomierszczyzny” 2019, nr 2(33).
Ławski, Jarosław, Jan Barszczewski − polski pisarz i patriota, obywatel wielu kultur, „Tęcza Żytomierszczyzny” 2020, nr 3(38).
Sławińska, Irena, „Dziady” − dramat chrześcijański? Spór o „Dziady” redivivus, „Ethos” 1991, R. 4, nr 1−2.
Uniwersytet w Białymstoku Polska
https://orcid.org/0000-0002-1167-5041
prof. dr hab., kierownik Katedry Badań Filologicznych „Wschód − Zachód” na Uniwersytecie w Białymstoku. Zainteresowania: literatura XVIII−XXI w., faustyzm i bizantynizm, polsko-wschodniosłowiańskie związki kulturowe, relacje geopolityki i kultury, Młoda Polska, Czesław Miłosz. Redaktor naczelny serii naukowych „Czarny Romantyzm”, „Przełomy/Pogranicza”, „Colloquia Orientalia Bialostocensia”. Autor monografii: Wyobraźnia lucyferyczna. Szkice o poemacie Tadeusza Micińskiego „Niedokonany. Kuszenie Chrystusa Pana na pustyni” (1995), Mickiewicz − Mit − Historia. Studia (2010), Miłosz: „Kroniki” istnienia. Sylwy (2014). Edytor Horsztyńskiego Słowackiego w Bibliotece Narodowej i Pism rozproszonych Zygmunta Glogera. Członek KNoL PAN; członek korespondent PAU.
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
