Kamienie milowe w dziejach polskiej literatury dziecięcej i młodzieżowej. Leśmian – Korczak – Brzechwa


Abstrakt

Autorzy artykułu proponują w badaniach nad rozwojem rodzimej literatury dziecięcej i młodzieżowej koncepcję kamieni milowych, zaczerpniętą z międzynarodowych badań w tej dziedzinie (zwłaszcza ze studiów anglojęzycznych). Ta kwestia zostaje rozważona w odniesieniu do prozy i w kontekście nowoczesności (rozumianej jako formacja kulturowa). Jako dzieła literackie, które miały charakter przełomowy w pierwszej połowie XX w., zostają wskazane utwory Bolesława Leśmiana (Przygody Sindbada Żeglarza i Klechdy sezamowe; oba tomy wydane w 1913 r.), Janusza Korczaka (dylogia o Królu Maciusiu, 1923, Kiedy znów będę mały, 1925, oraz Kajtuś Czarodziej, 1934) i Jana Brzechwy (Akademia Pana Kleksa, 1946). Autorzy omawiają nowatorstwo treściowe i formalne tych utworów oraz ich wpływ na rozwój polskiej literatury dziecięcej i młodzieżowej.

Słowa kluczowe

Bolesław Leśmian; Jan Brzechwa; Janusz Korczak; milestones; modernity; Polish children’s and young adult literature

Arnold, Matthew, The Study of Poetry, w: idem, Essays in Criticism: First and Second Series, New York 1964.

Czabanowska-Wróbel, Anna, Baśń w literaturze Młodej Polski, Kraków 1996.

Czabanowska-Wróbel, Anna, [Ta dziwna] instytucja zwana literaturą dla dzieci. Historia literatury dla dzieci w perspektywie kulturowej, „Teksty Drugie” 2013, nr 5.

Dąbrówka, Andrzej, Refleksja nad sposobami pisania polskich historii literatury, w: Mediewistyka polska w XX wieku (wybrane problemy), red. S. Kwiatkowski, Wrocław 2008.

Dunin, Janusz, Książeczki dla grzecznych i niegrzecznych dzieci. Z dziejów polskich publikacji dla najmłodszych, Wrocław 1991.

Frycie, Stanisław, Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1945−1970. Tom I − proza, Warszawa 1978.

Galda, Lee, Liang, Lauren A., Cullinan, Bernice E., Literature and the Child: Ninth Edition, Boston 2016.

Hunt, Peter, The Classic and the Canon in Children’s Literature, w: Modern Children’s Literature: An Introduction: Second Edition, red. C. Butler, K. Reynolds, Basingstoke 2014.

Kuleczka, Pola, „Ludzie oto bajali i bajali...”, w: Sto lat baśni polskiej, red. G. Leszczyński, Warszawa 1996.

Leszczyński, Grzegorz, Kanon − pojęcie i sprzeczności, w: G. Leszczyński, M. Zając, Książka i młody czytelnik. Zbliżenia − oddalenia − dialogi, Warszawa 2013.

Leszczyński, Grzegorz, „Tyle smutków... A woda spojrzysta”. Leśmian i Malczewski: spotkania, w: Żywioły w literaturze dziecięcej. Woda, red. A. Czabanowska-Wróbel, K. Zabawa, Kraków 2017.

Leśmian, Bolesław, Przygody Sindbada Żeglarza, Warszawa 1957.

Liebel, Manfred, „Białe” dzieci − „czarne” dzieci. Rozważania nad powieścią dla dzieci o małym królu Maciusiu Janusza Korczaka, w: Prawa dziecka w kontekście międzykulturowości. Janusz Korczak na nowo odczytany, red. M. Liebel, U. Markowska-Manista, Warszawa 2017.

Lundin, Anne, Constructing the Canon of Children’s Literature: Beyond Library Walls and Ivory Towers, New York−London 2004.

Ługowska, Jolanta, Bajka w literaturze dziecięcej, Warszawa 1988.

Ługowska, Jolanta, Baśń w twórczości Janusza Korczaka, w: eadem, Folklor − tradycje i inscenizacje. Szkice literacko-folklorystyczne, Wrocław 1999.

Nodelman, Perry, Introduction: Matthew Arnold, a Teddy Bear, and a List of Touchstones, w: Touchstones: Reflections on the Best in Children’s Literature: Volume One, red. P. Nodelman, West Lafayette 1985.

Paczoska, Ewa, Marysia i osieroceni, w: Sto lat baśni polskiej, red. G. Leszczyński, Warszawa 1996.

Papuzińska, Joanna, Zatopione królestwo. O polskiej literaturze fantastycznej XX wieku dla dzieci i młodzieży, wyd. 2 rozszerzone, Łódź 2008.

Ricca, Bernard P., Milestones, Touchstones and Just Plain Stones, „Complicity: An International Journal of Complexity and Education” 2014, vol. 11, nr 1.

Salem, Linda C., Children’s Literature Studies: Cases and Discussions, Westport−London 2006.

Slany, Katarzyna, Pan Kleks jako twórca (anty)porządku zrytualizowanego, „Maska” 2017, nr 34.

Szymkowska-Ruszała, Jadwiga, Koncepcje teoretyczne w badaniach nad literaturą dla dzieci i młodzieży po roku 1945, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Historycznoliterackie” 1990, z. 72.

Waksmund, Ryszard, Od literatury dla dzieci do literatury dziecięcej (tematy − gatunki − konteksty), Wrocław 2000.

Wichrowska, Elżbieta, Avant-propos, w: Europejski kanon literacki. Dylematy XXI wieku, red. E. Wichrowska, Warszawa 2012.

Wójcik-Dudek, Małgorzata, Szkoły szczęśliwe − architektura edukacji, „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego” 2016, t. 25.

Wójcik-Dudek, Małgorzata, W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Katowice 2016.

Wróblewska, Violetta, Przemiany gatunkowe polskiej baśni literackiej XIX i XX wieku, Toruń 2003.

Pobierz

Opublikowane : 2021-06-20


Kostecka, W., Leszczyński, G., & Skowera, M. (2021). Kamienie milowe w dziejach polskiej literatury dziecięcej i młodzieżowej. Leśmian – Korczak – Brzechwa. Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo, (11 (14), 203-222. https://doi.org/10.32798/pflit.544

Weronika Kostecka  w.kostecka@uw.edu.pl
Uniwersytet Warszawski  Polska
https://orcid.org/0000-0002-2373-7326

adiunkt w Zakładzie Literatury Popularnej, Dziecięcej i Młodzieżowej Instytutu Literatury Polskiej UW. Kieruje Pracownią Badań Literatury dla Dzieci i Młodzieży UW. Redaktor naczelna czasopisma naukowego „Dzieciństwo. Literatura i Kultura”. Autorka książek: W kręgu baśni i fantastyki. Studia o literaturze dziecięcej i młodzieżowej (2017, współaut. M. Skowera), Baśń postmodernistyczna: przeobrażenia gatunku (2014) i Tajemnica księgi. Tropami współczesnej fantastyki dla dzieci i młodzieży (2010). Stypendystka Internationale Jugendbibliothek w Monachium. Członkini International Research Society for Children’s Literature, International Association for the Fantastic in the Arts oraz Polskiej Sekcji International Board on Books for Young People.


Grzegorz Leszczyński 
Uniwersytet Warszawski  Polska
https://orcid.org/0000-0002-2373-7326

profesor w Zakładzie Literatury Popularnej, Dziecięcej i Młodzieżowej Instytutu Literatury Polskiej UW, dyrektor Centrum Języka Polskiego i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców Polonicum. Członek Pracowni Badań Literatury dla Dzieci i Młodzieży UW oraz Polskiej Sekcji International Board on Books for Young People. Wydał m.in.: Wielkie małe książki. Lektury dzieci. I nie tylko (2015), Książki pierwsze. Książki ostatnie? Literatura dla dzieci i młodzieży wobec wyzwań nowoczesności (2012), Bunt czytelników. Proza inicjacyjna netgeneracji (2010), Magiczna biblioteka. Zbójeckie księgi młodego wieku (2007), Kulturowy obraz dziecka i dzieciństwa w literaturze drugiej połowy XIX i w XX w. Wybrane problemy (2006).


Maciej Skowera 
Uniwersytet Warszawski, Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy − Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego  Polska
https://orcid.org/0000-0002-0299-3515

starszy asystent w Zakładzie Literatury Popularnej, Dziecięcej i Młodzieżowej Instytutu Literatury Polskiej UW i adiunkt w Muzeum Książki Dziecięcej (dziale specjalnym i czytelni naukowej Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy −Biblioteki Głównej Województwa Mazowieckiego). Zastępca redaktor naczelnej czasopisma naukowego „Dzieciństwo. Literatura i Kultura”. Współautor książki W kręgu baśni i fantastyki. Studia o literaturze dziecięcej i młodzieżowej (2017, wraz z W. Kostecką). Członek Pracowni Badań Literatury dla Dzieci i Młodzieży UW, International Research Society for Children’s Literature oraz Polskiej Sekcji International Board on Books for Young People. Stypendysta Internationale Jugendbibliothek w Monachium.






Copyright (c) 2021 Weronika Kostecka, Grzegorz Leszczyński, Maciej Skowera

Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0  (CC-BY)