[Dialog i komentarze narracyjne w prozie: opowiadanie Gabriela Garcíi Márqueza “Buen viaje, señor presidente” i jego polskich tłumaczeniach]
Abstrakt
Prozie Gabriela Garcíi Márqueza poświęcono ogromną liczbę opracowań teoretycznoliterackich i krytycznych, jednak ich większość koncentrowała się wokół zaledwie kilku zagadnień, takich jak realizm magiczny, mit i historia, itp. Tylko niewielka część badaczy zajmowała się w swoich pracach wybranymi aspektami formalnymi twórczości kolumbijskiego pisarza. W niniejszym artykule prezentujemy propozycję badania, dla którego punkt wyjścia stanowi analiza składniowa komentarza narracyjnego towarzyszącego dialogom w opowiadaniu Buen viaje, señor presidente. Analiza ta pozwala na dogłębne odczytanie kluczem pragmatycznym wielowarstwowych sensów replik dialogowych oraz poczynienie ustaleń na temat fokalizacji. Przyjrzenie się relacjom między komentarzem narracyjnym i replikami dialogowymi w utworze umożliwia ustalenie i opisanie skomplikowanej sytuacji międzyosobowej. Zastosowanie tej samej procedury do badania tłumaczenia opowiadania na język polski pokazuje, w jaki sposób składniowe i leksykalne zmiany dokonane w komentarzu narracyjnym towarzyszącym dialogom wpływają na odczytanie replik dialogowych, a nawet na zmianę sytuacji międzyosobowej. W ten sposób staramy się zwrócić uwagę na istotność formalnych aspektów komentarza narracyjnego w analizach dialogów literackich oraz na możliwości zastosowania narzędzi stworzonych na gruncie językoznawstwa do badania utworów literackich, nawet autorów uznawanych dotąd za kanonicznych i gruntownie przeanalizowanych.
Słowa kluczowe
Gabriel García Márquez; dialog; komentarz narracyjny; adresat; sytuacja międzyoosobowa; fokalizacja
Bibliografia
Apuleyo Mendoza Plinio, Gabriel García Márquez. 1994. El olor de la guayaba. Barcelona: Mondadori.
Bachtin Michaił. 2009. Problemy twórczości Dostojewskiego. W Ja − inny. Wokół Bachtina. Antologia, t. 1., red. Ulicka Danuta, 282-298. Kraków: Universitas.
Chojak Jolanta. 2006. Semantyka i składnia czasowników oznaczających reakcje słowne. Warsaw University Press.
Chojnacki Antoni. 1978. Sytuacja międzyosobowa w powieści − struktura, funkcje, znaczenie. W Dialog w literaturze, red. Czaplejewicz Eugeniusz, Edward Kasperski, 103-116. Warsaw: PWN.
Collins Christopher T., Phil Branigan. 1997. "Quotative Inversion". Natural Language and Linguistic Theory : 1-41.
Czaplejewicz Eugeniusz. 1978. Wprowadzenie do pragmatycznej teorii dialogu. W Dialog w literaturze, red. Czaplejewicz Eugeniusz, Edward Kasperski, 11-48. Warsaw: PWN.
Dancygier Barbara, Lieven Vandelanotte. 2009. Judging distances: mental spaces, distance, and viewpoint in literary discourse. W Cognitive Poetics. Goals, Gains and Gaps, red. Brône Geert, Jeroen Vandaele, 353. Berlin − New York: Mouton de Gruyter.
Fludernik Monika. 1993. The Fictions of Language and the Languages of Fiction. The Linguistic Representation of Speech and Consciousness. London: Routledge.
García Márquez Gabriel. 2007. Doce cuentos peregrinos. Barcelona: Debolsillo.
García Márquez Gabriel. 1993. Strange Pilgrims. New York: Alfred A. Knopf.
García Márquez Gabriel. 2007. Dwanaście opowiadań tułaczych. Warszawa: Muza.
Głowiński Michał. 1997. Dialog w powieści. W Narracje literackie i nieliterackie, 39-53. Kraków: Universitas.
Górnikiewicz Joanna. 2012. L’image de la rose dans les douze traductions polonaises de Petit Prince d’Antoine de Saint-Exupéry. W Le Petit Prince et les amis au pays des traductions. Études dédiées a Urszula Dąmbska-Prokop, red. Górnikiewicz Joanna, Iwona Piechnik, Marcela Świątkowska, 128-147. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Grice Herbert Paul. 1975. Logic and conversation. W Syntax and Semantics, t.3 - Speech Acts, red. Cole Peter, Jerry L. Morgan, 41-58. New York: Academic Press.
Gutt Ernst-August. 2000. Translation as interlingual interpretive use. W The Translation Studies Reader, red. Venuti Lawrence, 376-396. London−New York: Routledge.
Herman David. 2009. Beyond Voice and Vision: Cognitive Grammar and Focalization Theory. W Point of View, Perspective, and Focalization. Modeling Mediation in Narrative, red. Hühn Peter, Wolf Schmid, Jörg Schönert, 119-142. Berlin − New York: Walter de Gruyter.
Huszcza Romuald. 2006. Honoryfikatywność. Gramatyka − pragmatyka − typologia. Warsaw: PWN.
Laver John. 1975. Communicative functions of phatic communion. W Communication in Face to Face Interaction, red. Kendon Adam, Richard M. Harris, Mary Ritchie Key, 215-238. Berlin: Mouton.
Linde-Usiekniewicz Jadwiga. 2007. Językowe, międzyjęzykowe, kulturowe i międzykulturowe aspekty grzeczności. W Grzeczność na krańcach świata, red. Marcjanik Małgorzata, 15-36. Warsaw: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Linde-Usiekniewicz Jadwiga. 2012. From Conflict Through Compromise to Collaboration. Semantics, Syntax and Information Structure in Natural Languages. Warsaw: Faculty of Polish.
Linde-Usiekniewicz Jadwiga, Paulina Nalewajko. 2014. "The impact of direct speech framing expressions on the narrative: a contrastive case study of Gabriel García Márquez's «Buen viaje, señor presidente» and its English translation". Cognitive Studies 14 : 101-120.
Linde-Usiekniewicz Jadwiga, Paulina Nalewajko. 2013. "Siguiendo las pistas de un autor travieso. La enmarcación de los diálogos en «Buen viaje, señor presidente» de Gabriel García Márquez − estudio interdisciplinario". Itinerarios Revista de estudios lingüísticos, literarios, históricos y antropológicos 17 : 87-104.
Mel'čuk Aleksandrovič Igor. 1988. Dependency Syntax: Theory and Practice. Albany: SUNY Press.
Nida Eugene. 2000. Principle of correspondence. W The Translation Studies Reader, red. Venuti Lawrence, 126-140. London − New York: Routledge.
Sanders José, Gisela Redeker. 1996. Perspective and the Representation of Speech and Thought in Narrative Discourse. W Spaces, Worlds, and Grammar, red. Fauconnier Gilles, Eve Sweetser, 290-319. University of Chicago Press.
Sawicki Lea. 2008. Towards Narrative Grammar of Polish. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Suñer Margarita. 2000. The Syntax of Direct Quotes With Special Reference to Spanish and English". Natural Language and Linguistic Theory 18 : 572.
Waszakowa Krystyna. 2004. "Słowotwórstwo a niektóre założenia kognitywizmu". Poradnik Językowy 6 : 67-80.
Wilson Deirdre, Dan Sperber. 2004. Relevance theory. W The Handbook of Pragmatics, red. Horn Laurence, Gregory Ward, 611. Oxford: Blackwell.
Uniwersytet Warszawski Polska
Uniwersytet SWPS Polska
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
