„Rozebrana”, czyli Norwidowska ballada o kresie metody alegorycznej
Abstrakt
Undressed, Cyprian Norwid’s poem written in 1881, defined by himself as ‘a ballade’, for years has bothered many norwidologists interpreting this text. Nevertheless, a particular paradigm of interpreting Undressed has been established, as built up by connectable (in the most significant statements) conclusions of scholars such as Michał Głowiński, Stefan Sawicki or lately – Grażyna Halkiewicz-Sojak. The aim of my study is to attempt to reinterpret Norwid’s ‘ballade’ as a lyrical study of a specific aesthetic problem, in other words, as a parabolic and poetised study on the art of allegory, which for Norwid was ‘art passé’. Viewed in this light, peculiar, Norwidian ‘ballade-non-ballade’ seems to give to the reader of the poem knowledge about the waning possibility of allegorisation at the moment of the modern breakthrough. The explication of Undressed could be therefore (as well as other, less complicated, explications) the national ‘iconological aporia’. ‘Polish iconoclasm’ i.e. reaching the very limit of national representation, is the pure inability to create the „finite portrait of the fatherland” and the petrification of Poland’s picture by its allegories. Acceptance of such interpretation leads to viewing Norwid’s poem from the perspective set by Stanisław Wyspiański’s Liberation and unexpectedly reveals Norwid’s precursory.
Słowa kluczowe
Rozebrana; postalegoryzm; aporia ikonologiczna; Wyzwolenie; filozofia życia
Bibliografia
Baczyński, Krzysztof Kamil. „[Opowiadanie bez tytułu] (Gimnazjum imienia Boobalka I…)”. In Krzysztof Kamil Baczyński, Utwory zebrane, ed. Aniela Kmita-Piorunowa et Kazimierz Wyka, vol. II. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1970
Bojarski, Wacław. „O barze »Pod Lampionami«, zielonym nosie i dyktaturze”. In Wacław Bojarski, Pożegnanie z mistrzem, ed. Jerzy Tomaszkiewicz. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1983.
Brajerska-Mazur, Agata. „Polskość a europejskość Norwida w przekładzie na język angielski” in Norwid – spotkania kultur, ed. Edyta Chlebowska. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2015.
Brajerska-Mazur, Agata. „Rozebrana »rozebrana«”, Akcent no 3 (2005).
Brajerska-Mazur, Agata, „Polskość a europejskość Norwida w przekładzie na język angielski”. In Norwid – spotkania kultur, ed. Edyta Chlebowska. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2015.
Dzienniki Wacława Borowego. Rok 1943 i 1944 (do 13 X 1944), maszynopis z rękopisu (numer inw. 1717) znajdującego się w BUW – Gabinet Rękopisów, teczka 4, 1943.
Głowiński, Michał. „Ciemne alegorie”. In Michał Głowiński, Intertekstualność, groteska, parabola. Szkice ogólne i interpretacje. Kraków: Universitas, 2000.
Głowiński, Michał. „Norwida wiersze-przypowieści”. In Cyprian Norwid. W 150-lecie urodzin. Materiały konferencji naukowej 23-25 września 1971, ed. Maria Żmigrodzka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973.
Gomulicki, Juliusz Wiktor. „Metryki i objaśnienia: Ostatnia z bajek”. In Norwid, Cyprian, Pisma wszystkie, ed. Juliusz Wiktor Gomulicki, t. I-XI. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971.
Halkiewicz-Sojak, Grażyna. „»Rozebrana«, czyli Norwidowska ballada o nadziei”. In eadem, Nawiązane ogniwo. Studia o poezji Cypriana Norwida i jej kontekstach. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010.
Kalendarz życia i twórczości Cypriana Norwida, ed. Zofia Trojanowiczowa, Elżbieta Lijewska przy współudziale Małgorzaty Pluty, t. II: 1861-1883. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007.
Kapusta, Anna. Mitologie twarzy. Cyprian Norwid i Stanisław Wyspiański. Próba komparatystyki mitu. Kraków: Collegium Columbinum, 2007.
Karpiński, Franciszek. „Pieśń poranna”. In Franciszek Karpiński, Poezje wybrane, ed. Tomasz Chachulski, BN I 89. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1997.
Kucner, Andrzej, „Spór o racjonalność w obliczu argumentów filozofii życia – Nietzsche, Dilthey, Bergson”, Humanistyka i Przyrodoznawstwo, no 12 (2006).
Kuziak, Michał, „Czarne kwiaty, których nie ma. Jak dekonstruuje się tekst Norwida?”. In Strona Norwida. Studia i szkice ofiarowane Profesorowi Stefanowi Sawickiemu, ed. Piotr Chlebowski, Włodzimierz Toruń, Elżbieta Żwirkowska, Edyta Chlebowska. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2009.
M., „»Rozebrana«. Mały Felieton”. Nowy Kurier Warszawski no 103 (1943).
Mickiewicz, Adam. „Dziady. Widowisko”. In Adam Mickiewicz, Utwory dramatyczne, t. III, ed. Julian Krzyżanowski. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1955.
Mickiewicz, Adam. „Romantyczność”. In Adam Mickiewicz, Wiersze, t. I, ed. Julian Krzyżanowski. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1955.
Miodońska-Brookes, Ewa. „»Tragedia Edypa« i »tragedie drobnoustrojów«. Dzieło sztuki jako miara rzeczywistości. Glosy do Wyzwolenia Stanisława Wyspiańskiego”. In Ewa Miodońska-Brookes, „Mam ten dar bowiem: patrzę się inaczej”. Szkice o twórczości Stanisława Wyspiańskiego. Kraków: Universitas, 1997.
Nietzsche, Fryderyk. Niewczesne rozważania, przeł. Leopold Staff. Warszawa-Kraków: Nakład Jakóba Mortkowicza, 1912.
Norwid, Cyprian. Pisma wszystkie, ed. Juliusz Wiktor Gomulicki, t. I-XI. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971.
Norwid, Cyprian. „Rozebrana. (Ballada)”, Krokwie. Czasopismo literacko-artystyczne poświęcone zagadnieniom myśli nowoczesnej no. 2 (1921).
Paczkowska-Łagowska, Elżbieta. „Lebensphilosophie / Filozofia życia”. In Brzozowski. Wokół kultury: inspiracje nietzscheańskie, ed. Paweł Pieniążek. Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii PAN, 2004.
Piotrowski, Igor. Pieśń i moc. Pieśni codzienne Franciszka Karpińskiego w kulturze polskiej XIX i XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2012.
Prussak, Maria. „Przestrzenie Wyzwolenia”. In Maria Prussak, Wyspiański w labiryncie teatru. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2005.
Ripa, Cesare. Ikonologia, trans. Ireneusz Kania. Kraków: Universitas, 2010.
Rzońca, Wiesław. „Michała Głowińskiego mit Norwidowej alegorii”. In Wiesław Rzońca, Premodernizm Norwida – na tle symbolizmu literackiego II połowy XIX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Wydziału Polonistyki UW, 2013.
Rzońca, Wiesław. „Z zagadnień Norwidowskiej semantyki poetyckiej”. In Strona Norwida. Studia i szkice ofiarowane Profesorowi Stefanowi Sawickiemu, ed. Piotr Chlebowski, Włodzimierz Toruń, Elżbieta Żwirkowska, Edyta Chlebowska. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2009.
Sawicki, Stefan. „»Stygmat« Cypriana Norwida”. In Nowela, opowiadanie, gawęda. Interpretacje małych form narracyjnych, ed. Kazimierz Bartoszyński, Maria Jasińska-Wojtkowska, Stefan Sawicki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979.
Sawicki, Stefan. „Z zagadnień semantyki poetyckiej Norwida”. In Stefan Sawicki, Norwida walka z formą. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986.
Stefanowska, Zofia. „O niewoli narodowej”. In Zofia Stefanowska, Strona romantyków. Studia o Norwidzie. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1993.
Śniedziewski, Piotr. „Od »milczącej mowy« do »martwych znaków« Norwida”. In Piotr Śniedziewski, Mallarmé – Norwid. Milczenie i poetycki modernizm we Francji. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2008.
Śniedziewski, Piotr. Mallarmé – Norwid. Milczenie i poetycki modernizm we Francji. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2008.
Trojanowiczowa, Zofia. „W kręgu »młodej piśmienności warszawskiej«”. In Zofia Trojanowiczowa, Rzecz o młodości Norwida. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1968.
Wyspiański, Stanisław. Wyzwolenie, ed. Aniela Łempicka. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970.
Uniwersytet Warszawski Polska
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa wersja 3.0 (CC-BY) 
