TY - JOUR AU - Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska PY - 2021/12/30 Y2 - 2024/03/29 TI - O eksplikowaniu konceptów kulturowych JF - Prace Filologiczne JA - pf VL - 76 IS - 0 SE - ARTYKUŁY DO - 10.32798/pf.879 UR - https://www.journals.polon.uw.edu.pl/index.php/pf/article/view/879 AB - Etnolingwistyka jest nauką o tożsamościach zbiorowych, o narracjach interpretujących rzeczywistość. Tożsamość zbiorowa (podzielane przez zbiorowość przekonania i wartości oraz odpowiadające im symbole) w ramach dyscypliny bywa definiowana jako konstrukt mentalny, do którego dostęp dają dopełniające się i „uzewnętrznione” językowo obrazy. Badanie tożsamości jest najbardziej skuteczne wtedy, gdy jego przedmiotem jest język – i to zarówno w węższym sensie lingwalnym (struktury języka, narracje tekstowe), jaki w szerszym, semiotycznym. Bez względu jednak na sposób pojmowania etnolingwistyki (lingwistyczny czy semiotyczny) można stawiać pytania o fenomeny językowe składające się na tożsamość, o metody, jakimi da się ją badać, a także o dane źródłowe, na podstawie których wyznaczniki tożsamości wspólnotowej da się rekonstruować. Autorka skupia uwagę na „fenomenach językowych”, które mają charakter narracyjny i składają się na tożsamość zbiorową – traktuje język jako fenomen najbardziej ludzki i znaczący fakt społeczny, który ma udział w konstruowaniu tożsamości zbiorowej. Pojęcie „narracji interpretujących rzeczywistość” odnosi do podmiotowych opowieści o świecie i jego składników, oddawanych w postaci zespołu sądów bardziej i mniej lub bardziej stabilizowanych, do opowieści będących jednocześnie interpretacjami świata i przyjmujących kształt definicji kognitywnych. W ciągu trzydziestu lat operacjonalizowania definicji kognitywnej uformowały się dwa typu opisu etnolingwistycznego – holistyczny (zintegrowany) i separacyjny (izolowany). Opis pierwszy preferowany jest w lubelskim Słowniku stereotypów i symboli ludowych, opis drugi – w Leksykonie aksjologicznym Słowian i ich sąsiadów. Oba typy opisu ujawniają funkcjonowanie wyobrażeń (stereotypów/konceptów) w pewnej sieci powiązań, których odtworzenie pozwala uchwycić system wartości leżący u podłoża badanych języków i kultur. W artykule powiązania te ukazywane są na przykładzie polskich wyobrażeń róży i wolności. ER -