Różne oblicza prawdy. O historycznych źródłach metatekstowych użyć PRAWDY


Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie procesu kształtowania się metatekstowych znaczeń jednostki prawda. Przyjmując założenie, że źródłem wystąpień na poziomie nieprzedmiotowym jest poziom przedmiotowy, autorka wskazuje historyczne początki użyć metatekstowych. Analizy prowadzą do wniosku, że prawda zarówno jako komentarz metatekstowy (dopowiedzenie), jak i jako komentarz przyzdaniowy powstała w wyniku elizji elementu werbalnego konstrukcji to (jest) prawda. Natomiast przerywnikowe użycie prawdy
ma swoje źródła najprawdopodobniej w funkcji partykułopodobnej, która z kolei wywodzi się z użyć parentetycznych. Prawda z poziomu metatekstowego pełni przede wszystkim funkcję markera pragmatycznego, przekazującego informacje o postawie nadawcy komunikatu. Jako taka może być rozpatrywana jako efekt procesu gramatykalizacji.

Słowa kluczowe

językoznawstwo historyczne, pragmalingwistyka historyczna, markery pragmatyczne, metajęzyk, historia języka polskiego

Brinton, L. (2001). From matrix clause to pragmatic marker: The history of look-forms, Journal of Historical Pragmatics, 2(2), 177–199.

Brinton, L., Traugott, E.C. (2005). Lexicalization and Language Change. Cambridge: Cambridge University Press.

Degand, L., Evers-Vermeul, J.E. (2015). Grammaticalization or pragmaticalization of discourse markers? More than terminological issue, Journal of Historical Pragmatics, 16(1), 59–85.

Diewald, G., (2011). Pragmaticalization (defined) as grammaticalization of discourse functions, Linguistics, 49(2), 365–390.

Ehmer, O., Rosemeyer, M. (2018). Inferences in Interaction and Language Change, Open Linguistics, 4, 536–551.

Fedriani, Ch., Sansó, A. (red.). (2017). Pragmatic markers, discourse markers and modal particles: New perspectives. Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins.

Fisher, K. (ed.). (2006). Approaches to Discourse Particles. Amsterdam: Elsevier.

Grochowski, M. (1983). Metatekstowa interpretacja parentezy. W: T. Dobrzyńska, E. Janus (red.), Tekst i zdanie (247–258). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Hansen Mosegaard, M.B. (2012). The semantics of pragmatic expressions. W: H.G. Schmid (red.), Cognitive pragmatics. Handbook of Pragmatics. (589–613). Berlin: Mouton de Gruyter.

Heine, B. (2013). On discourse markers: Grammaticalization, pragmaticalization, or something else?, Linguistics, 51(6), 1205–1247.

Holmberg, A. (2016). The syntax of Yes and No. Oxford: Oxford University Press.

Hopper, P.J., Traugott, E.C. (2003). Grammaticalization. Cambridge: Cambridge University Press.

Kleszczowa, K. (2015). U źródeł polskich partykuł. Derywacja funkcjonalna, przemiany, zaniki. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Lehmann, Ch. (1995). Thoughts on Grammaticalization. Lincom Europa: Munich.

Maschler, Y., Schiffrin, D. (2013). Discourse Markers Language, Meaning and Context, Linguistics, 51(6), 1205–1247.

Pastuch, M. (2020). Polskie wyrażenia o funkcji dopowiedzeniowej – historia i współczesność. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Śledź, A. (2000). Próba przedstawienia zależności składniowych polskich przerywników, Prace Językoznawcze, 2, 161–168.

Traugott, E.C. (1995). Subjectification in grammaticalisation. W: D. Stein, S. Wright (red.), Subjectivity and Subjectivisation: Linguistic Perspectives (31–54). Cambridge: Cambridge University Press

Pobierz

Opublikowane : 2021-12-30


Pastuch, M. (2021). Różne oblicza prawdy. O historycznych źródłach metatekstowych użyć PRAWDY. Prace Filologiczne, 76, 425–438. https://doi.org/10.32798/pf.880

Magdalena Pastuch 
Uniwersytet Śląski w Katowicach  Polska
https://orcid.org/0000-0001-6960-7191