(Meta)refleksja nad motywacją słowotwórczą w tekście
Abstrakt
Autorka podejmuje w artykule refleksję nad zagadnieniem motywacji – kluczowym dla słowotwórstwa rozumianego jako element działalności mownej człowieka i dział nauki o języku. Analizuje rolę kompetencji słowotwórczej użytkowników języka i ich (meta) świadomości językowej w procesie kodowania i dekodowania informacji zawartych w derywacie z uwzględnieniem polifonicznej struktury tekstu. Ukazuje, jak nadawca steruje procesem rozumienia tekstu przez odbiorcę, poruszając się między poziomem języka przedmiotowego a poziomem metajęzykowym. W zakresie metodologii słowotwórstwa przedstawione w artykule procedury analityczne służą zarysowaniu możliwego nowego kierunku badań słowotwórczych.
Słowa kluczowe
komunikacja, kompetencja komunikacyjna, parafraza, wielopoziomowość tekstu, metajęzyk
Bibliografia
Bartmiński, J., Niebrzegowska-Bartmińska, S. (2008). Tekstologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bogdanowska, M. (2003). Komentarz i komentowanie. Zagadnienia konstrukcji tekstu. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Gombert, J.E. (1992). Metalinguistic Development. New York–London: Harvester-Wheatsheaf.
Grabias, S. (2019). Język w zachowaniach społecznych. Podstawy socjolingwistyki i logopedii. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Grochowski, M. (1983). Metatekstowa interpretacja parentezy. W: T. Dobrzyńska, E. Janus (red.), Tekst i zdanie (247–258). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Grochowski, M. (2004). Jednostki leksykalne o postaci ba jako komentarz metatekstowy, Poradnik Językowy, 2, 18–26.
Grochowski, M., Kisiel, A., Żabowska, M. (2014). Słownik gniazdowy partykuł polskich. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Grucza, F. (1983). Zagadnienia metalingwistyki. Lingwistyka – jej przedmiot, lingwistyka stosowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej, Uniwersytet Warszawski.
Grzegorczykowa, R., Puzynina, J. (1979). Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego. Rzeczowniki sufiksalne rodzime, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Grzegorczykowa, R., Puzynina, J. (1998). Problemy ogólne słowotwórstwa. W: R. Grzegorczykowa, R., Laskowski, H. Wróbel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia (361–388). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kałkowska, A. (2003). Parenteza jako składnik tekstu polifonicznego. W: I. Bobrowski (red.) Anabasis. Prace ofiarowane Profesor Krystynie Pisarkowej (107–119). Kraków: Wydawnictwo Lexis.
Jakobson, R. (1989). Metajęzyk jako problem językoznawczy. W: R. Jakobson, W poszukiwaniu istoty języka (382–388), (M.R. Mayenowa, red.), (382–388). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kaproń-Charzyńska, I. (2014a). O roli motywacji kontemplacyjnej w słowotwórstwie, Polonica, 34, 303–314.
Kaproń-Charzyńska, I. (2014b). Pragmatyczne aspekty słowotwórstwa. Funkcja ekspresywna i poetycka. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Krasowicz-Kupis, G. (1999). Rozwój metajęzykowy a osiągnięcia w czytaniu u dzieci 6–9-letnich. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Krasowicz-Kupis, G. (2004). Rozwój świadomości językowej dziecka. Teoria i praktyka. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Moroz, A. (2008). Status gramatyczny ciągu o postaci jak widać, Poradnik Językowy, 5, 18–30.
Nagórko, A. (1993). Czy istnieje słowotwórstwo?. W: J. Sambor, J. Linde-Usiekniewicz, R. Huszcza (red.), Językoznawstwo synchroniczne i diachroniczne. Tom poświęcony pamięci Adama Weinsberga (203–213). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Nagórko, A. (2003). Zarys gramatyki polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Piekarczyk, D. (2011). „Pociągnąć za uszy czytelnika…” Metatekstowe gry Tadeusza Konwickiego z czytelnikiem. W: T. Korpysz, A. Kozłowska (red.), Język pisarzy: problemy słownictwa (335–354). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Piekarczyk, D. (2015). O potrzebie rozróżniania metajęzyka i metatekstu. W: T. Korpysz, A. Kozłowska (red.), Język pisarz: problemy metajęzyka i metatekstu (11–27). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Porayski-Pomsta, J. (1994). Umiejętności komunikacyjne dzieci w wielu przedszkolnym. Studium psycholingwistyczne. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Puzynina, J., Pajdzińska, A. (1996). Etyka słowa. W: J. Miodek (red.), O zagrożeniach i bogactwie polszczyzny (35–45). Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej.
Skowronek, B. (2013). Mediolingwistyka. Wprowadzenie. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Ulukhanov, I.S. (2005). Motivat͡sii͡a v slovoobrazotelʹnoĭ sisteme russkogo i͡azyka. Moskva: Izdatelʹskiĭ t͡sentr „Azbukovnik”.
Wajszczuk, J. (2005). O metatekście. Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.
Waszakowa, K. (2017). Kognitywno-komunikacyjne aspekty słowotwórstwa. Wybrane zagadnienia opisu derywacji w języku polskim. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Waszakowa, K. (2018). Komunikacyjny opis słowotwórstwa współczesnej polszczyzny w dydaktyce uniwersyteckiej. W: I. Dobrotová (red.), Polonistické studie (90–107). Olomouc: Univerzita Palackého v Olomouci.
Wawrzyniak, Z. (2003). Kategorie tekstotwórcze. W: I. Bobrowski (red.), Anabasis. Prace ofiarowane Profesor Krystynie Pisarkowej (361–372). Kraków: Wydawnictwo Lexis.
Witosz, B. (2008). Metatekst – w opisie teoriotekstowym, stylistycznym i pragmalingwistycznym. W: D. Ostaszewska, R. Cudak (red.), Polska genologia lingwistyczna (321–327). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wróbel, H. (2001). Gramatyka języka polskiego. Kraków: „Od Nowa”.
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska
https://orcid.org/0000-0001-5798-2592
