Predykatywne użycia przymiotników w rodzaju żeńskim w dawnej polszczyźnie – semantyczna charakterystyka na podstawie danych korpusowych
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest semantycznemu opisowi przymiotników, które w formie M. lp. r.ż. wchodziły w skład historycznych predykatywnych konstrukcji składniowych typu słuszna to uczynić. Na podstawie materiału zgromadzonego w Elektronicznym Korpusie Tekstów Polskich z XVII i XVIII w. (Do 1772) zostały przeanalizowane niektóre ogólne cechy semantyczne przymiotników występujących w takich konstrukcjach. Przymiotniki należące do tego zbioru łączy jedna cecha – są to nazwy własności, które mogą być odniesione do sytuacji, a nie tylko do osób i przedmiotów. Analiza wykazała duże zróżnicowanie omawianego zbioru przymiotników, choć daje się zauważyć przewagę przymiotników nazywających inherentne cechy opisywanej sytuacji i wyrażających jej ocenę z punktu widzenia nadawcy.
Słowa kluczowe
język średniopolski, historyczne konstrukcje składniowe, historyczna leksyka
Bibliografia
Bronikowska, R. (2017). Predykatywne konstrukcje z przymiotnikiem w rodzaju żeńskim w dawnej polszczyźnie – perspektywy badawcze, Prace Filologiczne, 71, 33–44.
Gruszczyński, W., Adamiec, D., Bronikowska, R., Wieczorek, A. (2020). Elektroniczny Korpus Tekstów Polskich z XVII i XVIII w. – problemy teoretyczne i warsztatowe, Poradnik Językowy, 8, 32–51.
Grzegorczykowa, R. (1975). Funkcje semantyczne i składniowe polskich przysłówków. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Grzegorczykowa, R. (2001). Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Grzegorczykowa, R., Laskowski, R., Wróbel, H. (red.). (1999). Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kaliska, A.K. (2016). Wykładniki predykacji w języku polskim i francuskim. Poznań: Wydział Neofilologii Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Kałkowska, A. (1973). Składniowe właściwości przymiotników kwalifikujących, Język Polski, 2, 95–104.
Krążyńska, Z. (1978). Z problematyki zdań jednoczłonowych w polszczyźnie XVII wieku (zdania nominalne). W: Problemy polskiej składni historycznej: konferencja naukowa, Mogilany, 23–24 marca 1976 r. (47–63). Kraków: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk.
Markowski, A. (1986). Antonimy przymiotnikowe we współczesnej polszczyźnie na tle innych typów przeciwstawień leksykalnych. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Nagórko, A. (1987). Zagadnienia derywacji przymiotników. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Nowakowska, M. (1998). Przymiotnik relacyjny czy przymiotnik jakościowy?, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, 54, 83–94.
Szumska, D. (2006). Przymiotnik jako przyłączone wyrażenie predykatywne. Kraków: Universitas.
Urbańczyk, S., i Kucała, M. (red.). (1999). Encyklopedia języka polskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Skróty
BanHist – Bankiet albo historia jako Adam bankietował, Wilno 1650.
BohJProg_I – Bohomolec, J., Prognostyk Zły czy Dobry Komety Roku 1769 i 1770, cz. I, Warszawa 1770.
BotŁęczRel_V – Botero, G. (tłum. P. Łęczycki), Relacje powszechne, cz. V, Kraków 1609.
BudnyBPow – Budny, B., Krótkich a węzłowatych powieści (…) księgi trzy, Lubcz 1614.
BystrzInfStat – Bystrzonowski, W., Informacja statystyczna. W: Informacja matematyczna (…), Lublin 1743.
BystrzPol – Bystrzonowski, W., Polak sensat (…). Wilno 1733.
CenzProgCz_III – Cenzura na progres rokoszu. W: J. Czubek (red.), Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606–1608. Kraków: Akademia Umiejętności 1918.
ChądzJRelKontr – Chądzyński, J., Relacja. W: Z. Nowak (red.), Kontrreformacyjna satyra obyczajowa w Polsce XVII wieku. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe 1968.
CoqMinNic – Coquelet, L. (tłum. J.E. Minasowicz), Nic francuskie na nic polskie przenicowane, Warszawa 1769.
DachDialOkoń – Dachnowski, J.,Dyjalog o cudownym Narodzeniu (…). W: J. Okoń (red.) Staropolskie pastorałki dramatyczne: antologia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1989.
DialKrótOkoń – Dialog krótki na święto narodzenia Pana Naszego Jezusa Chrystusa. W: J. Okoń (red.) Staropolskie pastorałki dramatyczne: antologia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1989.
FredPrzysł – Fredro, A.M., Przysłowia mów potocznych. Kraków 1659.
HinPlęsy – Hińcza, M., Plęsy Jezusa z aniołami. Kraków 1636.
JemPam – Jemiołowski, M., Pamiętnik dzieje Polski zawierający, J. Dzięgielewski (oprac.). Warszawa: „DIG” 2000.
KochProżnEp – Kochowski, W., Epigramata polskie. Kraków 1674.
LeszczStGłos – Leszczyński, S., Głos wolny wolność ubezpieczający. Wilno 1733.
NaborWierWir_I – Naborowski, D., Wiersze. W: A. Brückner (red.), Wirydarz poetycki. Lwów: Towarzystwo dla Popierania Nauki Polskiej 1910.
PotFrasz1Kuk_II – Potocki, W., Ogród nie plewiony. W: L. Kukulski (red.), Dzieła. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1987.
RybMKat – Rybiński, M., Katechizmy. Gdańsk 1619.
SzemGrat – Szembek, F., Gratis plebański. Poznań 1627.
SzymSiel – Szymonowic, S., Sielanki. W: J. Pelc (red.), Sielanki i pozostałe wiersze polskie.
Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1964.
WojszOr – Wojsznarowicz, K., Oratora politycznego (…) część pierwsza pogrzebowa. s.l. 1644.
ZrzenNowiny – Zrzenczycki, J., Nowe nowiny z Czech, Tatar i Węgier. s.l. 1620.
ŻabPol – Żabczyc, J., Polityka dworska. s.l. 1616.
Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0001-9000-5355
