Jak cię widzą, tak cię piszą. Językowo-kulturowy obraz świata utrwalony w antroponimach nieoficjalnych Łazów, Majdowa i Ciechostowic w powiecie szydłowieckim
Abstrakt
W niniejszym artykule omawiam językowo-kulturowy obraz świata utrwalony w antroponimach nieoficjalnych funkcjonujących na terenie trzech wsi zlokalizowanych w powiecie szydłowieckim w południowej części województwa mazowieckiego. Podstawę materiałową stanowią przezwiska, które zgromadziłam samodzielnie podczas wywiadów dialektologicznych z mieszkańcami Łazów, Majdowa i Ciechostowic. Przeprowadzona analiza wskazuje bardzo wyraźnie na niesłabnącą popularność przezwiskowych formacji nazewniczych we wsiach należących do powiatu szydłowieckiego. Ponadto zaprezentowany materiał ukazuje sferę kulturowo-obyczajową konkretnej społeczności wiejskiej oraz pozwala na utrwalenie jej specyfiki – świata wartości oraz określonych wzorców kulturowych.
Słowa kluczowe
onomastyka, antroponimia nieoficjalna, gwara, pogranicze małopolsko-mazowieckie, etnolingwistyka
Bibliografia
Anusiewicz, J. (1990). Problematyka językowego obrazu świata w poglądach niektórych językoznawców i filozofów niemieckich XX wieku. W: J. Bartmiński (red.), Językowy obraz świata (277–307). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej.
Anusiewicz, J. (1992) Potoczność jako sposób doświadczania świata i jako postawa wobec świata. W: J. Anusiewicz, F. Nieckula (red.), Język a kultura. T. 5. Potoczność w języku i w kulturze (9–19). Wrocław: Wiedza o Kulturze.
Bartmiński, J. (2007). Miejsce wartości w językowym obrazie świata. W: J. Bartmiński (red.), Językowe podstawy obrazu świata (131–150). Wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej.
Bartmiński, J. (2007). O pojęciu językowego obrazu świata. W: J. Bartmiński (red.), Językowe podstawy obrazu świata (11–22). Wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej.
Bartmiński, J. (2012). Styl potoczny. W: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski (116–134). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej.
Biolik, M. (2010). Nazwy własne w użyciu pragmatycznym. W: R. Łobodzińska (red.), Nazwy własne a społeczeństwo (49–59). T. 1. Łask: Oficyna Wydawnicza LEKSEM.
Cieślikowa, A. (1998). Miejsce przezwiska w systemie antroponimicznym (historia a współczesność). W: S. Warchoł (red.), Przezwiska i przydomki w językach słowiańskich. Cz. 1. (71–80.). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej.
Cieślikowa, A. (2005). Przezwiska. W: E. Rzetelska-Faleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia. (119–134). Wyd. 2. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.
Cieślikowa, A. (2005). Pseudonimy. W: E. Rzetelska-Faleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia (135–141). Wyd. 2. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.
Cieślikowa, A. (20050. Przezwiska zbiorowe i przydomki. W: E. Rzetelska-Faleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia (117–180). 2. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.
Cygan, S. (1996). Zmiany w słownictwie mieszkańców wsi w kontekście przemian społeczno-kulturowych, Kieleckie Studia Filologiczne, 10, 43–53.
Dunaj, B. (2017). Funkcje nazw własnych, Onomastica, 61, 2, 77–89.
Giedz, T. (1998). Przezwiska o charakterze metaforycznym i metonimicznym mieszkańców wsi Brzeźno w woj. chełmskim. W: S. Warchoł (red.), Przezwiska i przydomki w językach słowiańskich. Cz. 1 (121–126). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Grzegorczykowa, R. (1995). Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jaros, V. (2012). Przezwiska ludowe mieszkańców dawnego powiatu częstochowskiego, Częstochowa: Druk Allegro.
Kąś, J., Kurek, H. (2001). Język wsi. W: S. Gajda (red.), Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski (440–459). Opole: Uniwersytet Opolski.
Kosyl, Cz. (1993). Nazwy osobowe. W: J. Bartmiński (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. Współczesny język polski (423–437). Wyd. 1. Wrocław: Wiedza o Kulturze.
Kucharzyk, R. (2014). Gwarowe ekspresywizmy osobowe w polszczyźnie potocznej. W: P. Żmigrodzki, S. Przęczek-Kisielak (red.), Bogactwo współczesnej polszczyzny (407–417). Kraków: Instytutu Języka Polskiego PAN.
Kurek, H. (1990). Metodologia socjolingwistycznego badania fonetyki języka mówionego środowisk wiejskich (na przykładzie kilku wsi Beskidu Niskiego). Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Lubaś, W. (1999). Co jest teraz ważne w polskiej polityce językowej?. W: J. Mazur (red.), Polska polityka językowa na przełomie tysiącleci (25–36). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Mazurkiewicz, M. (1989). Praca i sacrum w polszczyźnie ludowej, Etnolingwistyka, 2, 7–28.
Oronowicz-Kida, E. (2009a). Tabu językowe a przezwiska ludowe. W: A. Dąbrowska (red.), Język a kultura. T. 21. Tabu w języku i kulturze (233–240). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Oronowicz-Kida, E. (2009b). Współczesne przezwiska mieszkańców dawnego powiatu jarosławskiego. Rzeszów: Stowarzyszenie Literacko-Artystyczne „Fraza”.
Pelcowa, H. (2006). Pokoleniowość i sytuacyjność – dwa istotne czynniki różnicowania się języka mieszkańców współczesnej wsi, Gwary dziś, 3, 139–153.
Piechnik, A., Ziajka, B. (2010). Rola przezwisk w kształtowaniu i rozwijaniu tożsamości wiejskiej wspólnoty językowo-kulturowej (na przykładzie wybranych wsi małopolskich). W: R. Łobodzińska (red.), Nazwy własne a społeczeństwo (419–427). T. 1. Łask: Oficyna Wydawnicza LEKSEM.
Piechnik, A. (2013). Przemiany językowo-kulturowe wsi na przykładzie ekspresywizmów określających dzieci, Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, 59, 227–236.
Ziajka, B. (2014a). Językowo-kulturowy obraz świata społeczności wiejskiej utrwalony w przezwiskach i przydomkach (na podstawie nieoficjalnych antroponimów mieszkańców Zagórza i wsi okolicznych w powiecie chrzanowskim). Kraków: Wydawnictwo Libron – Filip Lohne.
Ziajka, b. (2014b) Rola przezwisk w komunikacji społecznej mieszkańców wsi. W: P. Żmigrodzki, S. Przęczek-Kisielak (red.), Bogactwo współczesnej polszczyzny (447–453). Kraków: Instytutu Języka Polskiego PAN.
Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0003-4452-0692
