Szkoła podstawowa bez Innego. Od (braku) wielokulturowości w szkolnej edukacji literackiej i kulturowej ku praktycznym rozwiązaniom


Abstrakt

Wielokulturowość jest jednym z  istotniejszych elementów kształcenia humanistycznego, szczególnie polonistycznego, na wszystkich etapach szkolnej edukacji. Lektury obowiązkowe i dodatkowe omawiane w trakcie lekcji języka polskiego po[1]winny poruszać ten istotny temat, aby wpływać na wartości oraz postawy dzieci i  młodzieży. W  artykule poddano analizie listę lektur z  podstawy programowej kształcenia ogólnego dla klas IV–VIII szkoły podstawowej z 2017 roku i wykazano, że w wybranych do omówienia książkach występują nielicznie wątki dotyczące innych kultur. W związku z wnioskami wypływającymi z analizy dokumentu oświatowego zostały zaproponowane teksty literackie oraz związane z  nimi działania metodyczne, które nauczyciele mogą wykorzystać w trakcie lekcji języka polskiego w celu kształcenia kompetencji międzykulturowych.

Zgłoszono: 16.02.2022
Zaakceptowano: 22.04.2022

Słowa kluczowe

edukacja polonistyczna; Inność; kompetencje międzykulturowe; lektury szkolne; metodyka języka polskiego w szkole podstawowej; wielokulturowość

Boyne, J. (2013). Lekkie życie Barnaby’ego Brocketa (T. Oziewicz, tłum.). Dwie Siostry. (wyd. oryg. 2012).

Chylińska, M. (2017). Counterfactual imagination as a mental tool for innovation. Avant, 8, 241–253. http://doi.org/10.26913/80s02017.0111.0022.

D’Adamo, F. (2007). Iqbal (J. Rogulska-Berdyn, tłum). Pointa!. (wyd. oryg. 2001).

Fuks, M., Prokopówna, E., (1992). Żydowska literatura w Polsce. W: A. Brodzka, M. Puchalska, M. Semczuk, A. Sobolewska, E. Szary-Matywiecka (red.), Słownik literatury XX wieku (s. 1260–1262). Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Goźliński, P., Wójcik, J. B. (2015). NieObcy. 21 opowieści, żeby się nie bać. Polscy pisarze dla uchodźców. Stowarzyszenie Przyjaciół Polskiej Akcji Humanitarnej.

Grzybowski, P. M. (2008). Edukacja międzykulturowa – przewodnik. Pojęcia – literatura – adresy. Impuls.

Grzybowski, P. M. (2011). Edukacja międzykulturowa – konteksty. Od tożsamości po język międzynarodowy. Impuls.

Guziuk-Tkacz, M., Siegień-Matyjewicz, A. (2015). Leksykon pedagogiki międzykulturowej i etnopedagogiki. WN Żak.

Horwath, E. (2014). Oswoić Inność. Inny w lekturze uczniów szkoły podstawowej. W: A. Janus Sitarz (red.), Edukacja polonistyczna wobec Innego (s. 143–156). TAiWPN Universitas.

Janus-Sitarz, A. (2014). Edukacja literacka wobec dylematów wielokulturowości i inności. W: A. Janus Sitarz (red.), Edukacja polonistyczna wobec Innego (s. 15–29). TAiWPN Universitas.

Janus-Sitarz, A., (2017). Oswajanie obcości. Obraz imigranta w literaturze dla dzieci i młodzieży W: A. Janus-Sitarz (red.), Każdy uczeń jest ważny. Indywidualizacja na lekcji języka polskiego (s. 203–216). TAiWPN Universitas.

Janus-Sitarz, A. (2020). Kali czy Nabu? Jaka literatura i jaki nauczyciel będą uczyć rozumienia drugiego człowieka?. Polonistyka. Innowacje, 11, 175–182. https://doi.org/10.14746/pi.2020.11.13.

Kołodziej, A., Niesporek-Szamburska, B. (2010). O dialogu kultur w edukacji polonistycznej (na poziomie szkoły podstawowej). Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP.

Kostro-Olechowska, K. (2019). Obcokrajowiec w szkole publicznej – problem czy wyzwanie?. W: K. Zioło-Pużuk (red.), Panorama glottodydaktyki polonistycznej. Wyzwania, pytania, kierunki (s. 163–172). Wydawnictwo UKSW.

Kowalewska, D. (2005). Harry i czary-mary, czyli o wartościach edukacyjnych w cyklu powieści Harry Potter J. K. Rowling. TAiWPN Universitas.

Krasoń, K. (2002). Baśniowe odkrywanie znaczeń jako wspomaganie rozwoju dziecka. W: J. Papuzińska, G. Leszczyński (red.), Kultura literacka dzieci i młodzieży u progu XXI stulecia (s. 248–260). CEBiD im. Heleny Radlińskiej, Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych UW.

Kuraś, S. (2016). Szkoła otwarta (?) na dialog kultur. Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego, 25, 23–38.

Leszczyński, G. (2002). Baśń, bajka magiczna. W: B. Tylicka, G. Leszczyński (red.), Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej (s. 31–33). Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Leszczyński, G. (2006). Kanon książek – pojęcie i sprzeczności. W: G. Leszczyński, D. Świerczyńska-Jelonek, M. Zając (red.), Książka dziecięca 1990–2000. Konteksty kultury popularnej i literatury wysokiej (s. 255–268). Wydawnictwo SBP.

Marzec-Jóźwicka, M. (2013). Wstęp. W: M. Marzec-Jóźwicka (red.), Wartości i wartościowanie w edukacji humanistycznej (s. 7–12). Wydawnictwo UMCS.

Michalski, M. (2021). Edukacja literacka wobec wyzwań współczesności – próba diagnozy i propozycje rozwiązań. Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego, 30, 21–44.

Morawska, I., Latoch-Zielińska, M. (2017). Przeobrażenia w kulturze jako wyzwania edukacyjne. W: I. Morawska, M. Latoch-Zielińska (red.), Edukacja polonistyczna wobec przemian kulturowych (s. 7–12). Wydawnictwo UMCS.

Niesporek-Szamburska, B., Wójcik-Dudek, M. (red.). (2014). Wyczytać świat – między kulturowość w literaturze dla dzieci i młodzieży. Wydawnictwo UŚ.

Papuzińska, J. (1981). Inicjacje literackie. Problemy pierwszych kontaktów dziecka z książką. WSiP.

Piątek, E. (2013). Dialog z Innym jako wartość i wyzwanie dla edukacji. W: M. Marzec-Jóźwicka (red.), Wartości i wartościowanie w edukacji humanistycznej (s. 247–258). Wydawnictwo UMCS.

Quealy-Gainer, K., (2013). The Terrible thing that Happened to Barnaby Brocket [recenzja]. Bulletin of the Center for Children’s Books, 66(8), 371–372.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej. Dz.U. 2017, poz. 356.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2017 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatela mi polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw. Dz.U. 2020, poz. 1283, oraz 2022, poz. 573.

Rybak, K. (2019). Dzieciństwo w labiryncie getta. Recepcja mitu labiryntu w polskiej literaturze dziecięcej o Zagładzie. Wydawnictwa UW.

Sadura, P. (2017). Państwo, szkoła, klasy. Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Strawa, E. (2014). Świat pełen ruchu. Kształcenie kompetencji międzykulturowych w edukacji polonistycznej. W: A. Janus Sitarz (red.), Edukacja polonistyczna wobec Innego (s. 30–39). TAiWPN Universitas.

Strokowski, W. (2014). KL Auschwitz jako miejsce wykluczenia. Refleksje edukacyjne. W: A. Janus-Sitarz (red.), Edukacja polonistyczna wobec Innego (s. 55–80). TAiWPN Universitas.

Szczygielski, M., (2015). Arka czasu, czyli wielka ucieczka Rafała od kiedyś przez wtedy do teraz i wstecz. Latarnik. (wyd. oryg. 2013).

Wilczek, P., (2012). Inicjacja i kanon – ankieta na temat powieści W pustyni i w pusz czy. W: J. Axer, T. Bujnicki (red.), Wokół W pustyni i w puszczy. W stulecie pierwodruku powieści (s. 599–608). TAiWPN Universitas.

Wiśniewska, H. (2017). Zabawa wobec wyzwań współczesnej edukacji. W: I. Moraw ska, M. Latoch-Zielińska (red.). Edukacja polonistyczna wobec przemian kulturowych (s. 7–12). Wydawnictwo UMCS.

Wójcik-Dudek, M. (2016). W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży. Wydawnictwo UŚ.

Zavrl, A., (2021). Good intentions: Othering LGBTQ literature for children and young adults in the Slovenian literary system, Philological Studies, 19(1), 181–202. https://doi.org/10.17072/1857-6060-2021-19-1-181-202.

Pobierz

Opublikowane : 2022-08-12


Miłko, M. (2022). Szkoła podstawowa bez Innego. Od (braku) wielokulturowości w szkolnej edukacji literackiej i kulturowej ku praktycznym rozwiązaniom. Dzieciństwo. Literatura I Kultura, 4(1), 45-66. https://doi.org/10.32798/dlk.950

Marcin Miłko  m.milko@uksw.edu.pl
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie  Polska
https://orcid.org/0000-0002-9916-6558

Marcin Miłko – mgr, przygotowuje rozprawę doktorską w Instytucie Literaturonawstwa na Wydziale Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie dotyczącą obrazów dziecięcych i nastoletnich kryzysów, problemów, wyzwań w literaturze dla młodego czytelnika po 2010 roku oraz pracy z takimi tekstami w trakcie lekcji języka polskiego w szkole podstawowej. Kontakt: m.milko@uksw.edu.pl.






Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Polityka Open Access
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Dzieciństwa. Literatury i Kultury” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons – Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Oznacza to, że:

  • mogą być udostępniane i cytowane pod warunkiem jednoznacznego i klarownego wskazania autora/autorki/autorów/autorek przywoływanego tekstu;
  • nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczałyby innych w wykorzystywaniu tekstu na warunkach określonych w licencji.

Więcej informacji: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl