Diabeł tkwi w szczegółach, czyli o literackim wymiarze przekładów dla dzieci (na przykładzie książek Ulricha Huba i Wolfa Erlbrucha)


Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest pytanie o możliwość zachowania w tłumaczeniu lite­rackiego wymiaru książek dla dzieci. Literatura dla dzieci w przekładzie jest często redukowana do funkcji dydaktycznej i rozrywkowej, w wyniku czego oryginalne dzieła tracą swój wymiar estetyczny. Analiza translatorska dwóch utworów współ­czesnych pisarzy niemieckich – An der Arche um Acht [O ósmej na arce] Ulri­cha Huba (2007) oraz Die fürchterlichen Fünf [Straszna piątka] Wolfa Erlbrucha (1990) – odnosi się do następujących zabiegów artystycznych: humoru, gier słow­nych, powtórzeń oraz zabawy stylami językowymi. Dzięki porównaniu oryginałów i wersji polskich wskazać można, że wiele z pozornie nieprzekładalnych elementów dzieła literackiego da się zachować w przekładzie, co pozwala czytelnikom docelo­wym przeżyć te same emocje co czytelnikom tekstów wyjściowych.

Zgłoszono: 30.01.2022
Zaakceptowano: 25.03.2022

Słowa kluczowe

niemiecka literatura dziecięca; O ósmej na arce; przekład literacki; Straszna piątka; translatoryka literatury dziecięcej; Ulrich Hub; Wolf Erlbruch

Albińska, K. (2009–2010). „Tylko to, co najlepsze, jest dość dobre dla dzieci”, czyli o dylematach tłumacza literatury dziecięcej. Przekładaniec, 22–23(2–1), 259–282.

Barańczak, S. (1984). Poetycki model świata a problemy przekładu artystycznego (na materiale polskich tłumaczeń G. M. Hopkinsa). W: E. Balcerzan (red.), Wielojęzyczność literatury i problemy przekładu literackiego (s. 207–226). Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Barańczak, S. (1992). Ocalone w tłumaczeniu. Szkice o warsztacie tłumacza poezji z dołączeniem małej antologii przekładów. Wydawnictwo a5.

Bednarczyk, A. (2008). W poszukiwaniu dominanty translatorskiej. PWN.

Borodo, M. (2011). The regime of the adult: Textual manipulations in translated, hybrid, and glocal texts for young readers. W: A. Duszak, U. Okulska (red.), Language, culture and the dynamics of age (s. 329–347). Mouton.

Brzozowski, J. (2011). Stanąć po stronie tłumacza. Zarys poetyki opisowej przekładu. Wydawnictwo UJ.

Czernow, A., Michułka, D. (2017). Historical twists and turns in the Polish canon of children’s literature. W: B. Kümmerling-Meibauer, A. Muller (red.), Canon constitution and canon change in children’s literature (s. 84–104). Routledge.

Dybiec-Gajer, J. (2017). Złota różdżka – od książki dla dzieci po dreszczowiec raczej dla dorosłych. Tertium.

Erlbruch, W. (1990). Die fürchterlichen Fünf. Peter Hammer.

Erlbruch, W. (2007). Straszna piątka (tłum. Ł. Żebrowski). Hokus-Pokus. (wyd. oryg. 1990).

Ewers, H.-H. (2012). Literatur für Kinder und Jugendliche. Eine Einführung. Wilhelm Fink.

Ewers, H.-H. (2022). Theorie der kinder- und jugendliterarischen Kommunikation. Eine Grundlegung. Schwabe.

Goethe-Institut Polen. (2011). Rozmowy z tłumaczami: Anna Gamroth. Pobrane 17 czerwca 2022 z: https://www.goethe.de/ins/pl/pl/kul/dos/ueb/ges/20554129.html.

Hejwowski, K. (2005). Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu. PWN.

Hub, U. (2010). O ósmej na arce (tłum. A. Gamroth). Media Rodzina. (wyd. oryg. 2007).

Hub, U. (2013). An der Arche um Acht. Fischer Taschenbuch. (wyd. oryg. 2007).

Hub, U. (2021). O ósmej na arce (tłum. A. Gamroth). Dwie Siostry. (wyd. oryg. 2007).

Klingberg, G. (1978). Children’s books in translation: The situation and the problems. Almqvist & Wiksell.

Klingberg, G. (1986). Children’s fiction in the hands of the translators. CWK Gleerup.

Lathey, G. (2010). The role of translators in children’s literature: Invisible storytellers. Routledge.

Leszczyński, G. (2015). Wielkie małe książki. Lektury dzieci. I nie tylko. Media Rodzina.

Loba, A. (2020). Das seltsame Schicksal zweier rothaariger Mädchen: Die französische Übersetzung und Rezeption von Pippi Langstrumpf und Anne vom grünen Hügel. W: B. Sommerfeld, E. Pieciul-Karmińska, M. Düring (red.), Kulturelle Diversität in der Kinder- und Jugendliteratur (s. 169–182). Peter Lang.

O’Sullivan, E. (2000). Kinderliterarische Komparatistik. Universitätsverlag Winter.

Pieciul, E. (2005). Czy tłumacz musi znać teologię? Obraz niemieckiego katolicyzmu w polskim przekładzie Zwierzeń klowna Heinricha Bölla. W: M. Piotrowska (red.), Język trzeciego tysiąclecia. T. 2: Konteksty przekładowe (s. 55–62). Tertium.

Pieciul-Karmińska, E. (2013). „Niebieska broda”, czyli dlaczego nie należy tłumaczyć baśni braci Grimm z języka rosyjskiego. Język – Komunikacja – Informacja, 8, 58–77.

Pieciul-Karmińska, E. (2014). Polska seria przekładowa Dziadka do Orzechów i Króla Myszy E. T. A. Hoffmanna. Studia Interkulturowe Europy Środkowo-Wschodniej, 8, 56–87.

Pieciul-Karmińska, E. (2017). Proza Paula Maara a jej przekład na język polski w kontekście intertekstualnego motywu „tajemniczego dziecka”. W: E. Pieciul-Karmiń¬ska, B. Sommerfeld, A. Fimiak-Chwiłkowska (red.), Przekład literatury dla dzieci – między manipulacją a autonomicznością estetyczną (s. 13–46). WN UAM.

Reiss, K. (1971). Möglichkeiten und Grenzen der Übersetzungskritik. Max Hueber.

Reiss, K. (1982). Zur Übersetzung von Kinder- und Jugendbüchern. Theorie und Praxis. Lebende Sprachen, 27, 7–13.

Shavit, Z. (1986). Poetics of children’s literature. University of Georgia Press.

Sochańska, B. (2009–2010). Czy potrzebny był nowy przekład baśni Andersena?. Przekładaniec, 22–23(2–1), 97–129.

Sommerfeld, B. (2017). Z romantyzmem albo bez niego – o niektórych polskich i niemieckich przekładach Le petit prince Antoine’a de Saint-Exupéry’ego. W: E. Pieciul-Karmińska, B. Sommerfeld, A. Fimiak-Chwiłkowska (red.), Przekład literatu¬ry dla dzieci – między manipulacją a autonomicznością estetyczną (s. 47–86). WN UAM.

Stolt, B. (2006). How Emil becomes Michel: On the translation of children’s books. W: G. Lathey (red.), The translation of children’s literature: A reader (s. 67–83). Mul¬tilingual Matters.

Tabbert, R. (2002). Approaches to the translation of children’s literature: A review of critical studies since 1960. Target, 14(2), 303–351. https://doi.org/10.1075/target.14.2.06tab.

Woźniak, M. (2009–2010). Jak to z Kotem w butach było. Baśnie Charles’a Perraulta w przekładzie i adaptacji Hanny Januszewskiej. Przekładaniec, 22–23(2–1), 59–79.

Pobierz

Opublikowane : 2022-08-12


Pieciul-Karmińska, E. (2022). Diabeł tkwi w szczegółach, czyli o literackim wymiarze przekładów dla dzieci (na przykładzie książek Ulricha Huba i Wolfa Erlbrucha). Dzieciństwo. Literatura I Kultura, 4(1), 124-149. https://doi.org/10.32798/dlk.939

Eliza Pieciul-Karmińska  eliza.karminska@amu.edu.pl
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu  Polska
https://orcid.org/0000-0002-6268-9873

Eliza Pieciul-Karmińska – dr hab., profesor w Instytucie Lingwistyki Stosowanej Wydziału Neofilologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jej zainteresowania naukowe obejmują badania nad przekładem literatury dziecięcej oraz recepcję baśni braci Grimm. Kontakt: eliza.karminska@amu.edu.pl.






Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Polityka Open Access
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Dzieciństwa. Literatury i Kultury” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons – Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Oznacza to, że:

  • mogą być udostępniane i cytowane pod warunkiem jednoznacznego i klarownego wskazania autora/autorki/autorów/autorek przywoływanego tekstu;
  • nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczałyby innych w wykorzystywaniu tekstu na warunkach określonych w licencji.

Więcej informacji: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl