Zarys historii amerykańskiej i polskiej młodzieżowej literatury LGBT


Abstrakt

W artykule zaprezentowano genezę młodzieżowej literatury LGBT, a także jej rozwój w Stanach Zjednoczonych od końca lat 60. do czasów współczesnych oraz w Polsce po 1989 roku. Autorka podaje najważniejsze tytuły przynależące do tej od­miany gatunkowej. Reprezentacja osób nieheteroseksualnych oraz transpłciowych w powieściach dla młodych odbiorców zauważalna jest od XX wieku. Z każdym rokiem utworów o takiej tematyce przybywa na amerykańskim rynku wydawni­czym, w polskich książkach młodzieżowych inna orientacja niż heteroseksualna czy transpłciowość wciąż są natomiast tematami rzadko poruszanymi. W ostatniej części artykułu autorka podkreśla, dlaczego powinno powstawać coraz więcej ta­kich powieści dla młodego odbiorcy.

Słowa kluczowe

biseksualność; homoseksualność; LGBT; literatura amerykańska; literatura LGBT; literatura młodzieżowa; literatura polska; nieheteronormatywność; transpłciowość

Abate, M. A., Kidd, K. B. (2011). Over the rainbow: Queer children’s and young adult literature. University of Michigan Press.

Aguirre-Sacasa, R. (prod.). (2017– ). Riverdale [serial telewizyjny]. CW.

Aguirre-Sacasa, R. (prod.). (2018–2020). Chilling adventures of Sabrina [serial telewizyjny]. Netflix.

Albertalli, B. (2016). Simon oraz inni homo sapiens (D. Olejnik, tłum.). Papierowy Księżyc. (wyd. oryg. 2015).

Albertalli, B. (2018). Leah gubi rytm (A. Brodzik, tłum.). We need YA.

Albertalli, B. (2019). Odwrotność nieodwzajemniona (D. Olejnik, M. Pianowska, tłum.). Papierowy Księżyc. (wyd. oryg. 2017).

Albertalli, B. (2020). Love, Creekwood. Balzer + Bray.

Albertalli, B., Silvera, A. (2019). A jeśli to my (A. Brodzik, tłum.). We need YA. (wyd. oryg. 2018).

Baluch, A. (2005). Książka jest światem. O literaturze dla dzieci małych oraz dla dzieci starszych i nastolatków. TAiWPN Universitas.

Basiuk, T. (2010). Coming out po polsku. W: J. Kochanowski, M. Abramowicz, R. Biedroń (red.), Queer Studies. Podręcznik kursu (s. 115–124). Kampania Przeciw Homofobii.

Beisert, M., Witkoś, M. (2018, 26 lipca). Niepewność wobec własnej tożsamości płciowej w okresie dorastania. Psychologia w Praktyce. Pobrane 17 stycznia 2020 z: https://psychologiawpraktyce.pl/artykul/niepewnosc-wobec-wlasnej-tozsamosci-plciowej-w-okresie-dorastania.

Berger, E., Aptaker, I. (prod.) (2020). Love, Victor [serial telewizyjny]. Hulu.

Block, L. F. (1996). Girl Goddess #9: Nine Stories. HarperCollins.

Boglar, K. (1991). Kolacja na Titanicu. Nasza Księgarnia.

Borowski, D. (2015). Między heteroseksualizmem a homoseksualizmem… O odkrywaniu orientacji seksualnej w powieści Koniec gry Anny Onichimowskiej. W: P. Tański, T. Dalasiński, A. Szwagrzyk (red.), Seksualność w najnowszej literaturze polskiej (s. 119–131). Inter-. Literatura-Krytyka-Kultura.

Berlanti, G. (reż.). (2018). Love, Simon [Twój Simon] [film]. 20th Century Fox.

Brzeziński, B. (2016). Fałszywy Wilkołak. Bucketbook.

Brzeziński, B. (2019). Cztery pory roku. Bucketbook.

Callender, K. (2021). Felix Ever After. Na zawsze Felix (A. Brodzik, tłum.). We need YA. (wyd. oryg. 2020).

Całek, A., Olkusz, K., Korczak, A., Skowera, M. (2017). Ta dziwna instytucja zwana fantastyką młodzieżową. Creatio Fantastica, 56(1), 115–125.

Cart, M. (2010). Young adult literature: From romance to realism (wyd. 2). American Library Association.

Cart, M., Jenkins, C. A. (2006). The heart has its reasons: Young adult literature with gay/lesbian/queer content, 1969–2004. Scarecrow Press.

Cart, M., Jenkins, C. A. (2018). Representing the rainbow in young adult literature: LGBTQ+ content since 1969. Scarecrow Press.

Ciwoniuk, B. (2010). Musisz to komuś powiedzieć. Literatura.

Clare, C. (2009a). Miasto kości (A. Reszka, tłum.). Mag. (wyd. oryg. 2007).

Clare, C. (2009b). Miasto popiołów (A. Reszka, tłum.). Mag. (wyd. oryg. 2008).

Clare, C. (2010). Miasto szkła (A. Reszka, tłum.). Mag. (wyd. oryg. 2009).

Clare, C. (2011). Miasto upadłych aniołów (A. Reszka, tłum.). Mag.

Clare, C. (2012). Miasto zagubionych dusz (A. Reszka, tłum.). Mag.

Clare, C. (2014). Miasto niebiańskiego ognia (A. Reszka, tłum.). Mag.

Clare, C., Chu, W. (2020). Czerwone zwoje magii (M. Szalbierski, tłum.). We need YA. (wyd. oryg. 2019).

Czabanowska-Wróbel, A. (2013). [Ta dziwna] instytucja zwana literaturą dla dzieci. Historia literatury dla dzieci w perspektywie kulturowej. Teksty Drugie, 5, 13–24.

de Haan, L., Nijland, S. (2010). Król i król (S. Paszkiet, tłum.). AdPublik. (wyd. oryg. 2000).

Donovan, J. (1973). Dojdę tam – warto (J. Ględzka, tłum.). Iskry. (wyd. oryg. 1969).

Dragan, W. Ł., Iniewicz G. (red.). (2020). Orientacja seksualna. Źródła i konteksty. WN Scholar.

Edelfeldt, I. (1996). Jim w lustrze (Z. Erdmann, tłum.). Marcin Erdmann. (wyd. oryg. 1977).

Fidowicz, A. (2016). Bohater nieheteronormatywny w powieści Nad czarną wodą Haliny Górskiej. Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ. Nauki Humanistyczne, 15(4), 57–71.

Flood, A. (2011, 14 września). YA authors asked to ‘straighten’ gay characters. The Guardian. Pobrane 17 stycznia 2020 z: https://www.theguardian.com/books/2011/sep/14/ya-authors-gay-characters.

Garden, N. (1982). Annie on my mind. Farrar, Straus & Giroux.

Gibson, M. (reż.). (1993). The man without a face [Człowiek bez twarzy] [film]. Warner Bros.

Górska, H. (1931). Nad czarną wodą. Rój.

Green, J., Levithan, D. (2015). Will Grayson, Will Grayson (M. Białoń-Chalecka, tłum.). Bukowy Las. (wyd. oryg. 2010).

Gromadzka, B. (2018). Szkoła – dom – okolica. Wartościowanie przestrzeni w literaturze dla młodzieży. Polonistyka. Innowacje, 7, 59–70. https://doi.org/10.14746/pi.2018.7.5.

Guy, R. (1976). Ruby. Viking Press.

Hinton, S. E. (1967). The outsiders. Viking Press.

Holland, I. (1972). The man without a face. Lippincott.

Howlett, G. (2015, 24 lutego). Why are so many adults reading YA and teen fiction?. The Guardian. Pobrane 17 stycznia 2020 z: https://www.theguardian.com/childrens-books-site/2015/feb/24/why-are-so-many-adults-reading-ya-teen-fiction.

Iniewicz, G., Grabski, B., Mijas, M. (red.). (2012). Wprowadzenie do psychologii LGB. Continuo.

Jabłoński, W. (1988). Gorące uczynki. Wydawnictwo Łódzkie.

Jackowiak, A. (2014). Poetyka (nie)wyrażalnego pożądania, czyli zarys historii powieści gejowskiej w Polsce na tle socjologiczno-kulturowym. Studia Europaea Gnesnensia, 10, 169–194. https://doi.org/10.14746/seg.2014.10.9.

Jagiełło, J. (2018). Jak ziarnka piasku. Nasza Księgarnia.

Jaworska, D. (2019). Rado Boy. Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

John Green Books. (b.d.). Will Grayson, Will Grayson. Pobrane 10 lipca 2020 z: https:// www.johngreenbooks.com/will-grayson-will-grayson.

Kerr, M. E. (1977). I’ll love you when you’re more like me. HarperCollins.

Kerr, M. E. (1994). Deliver us from Evie. Harper & Row.

Kerr, M. E. (1997). “Hello,” I lied. HarperCollins.

Kita, M. (2016). Coming out w polskiej przestrzeni dyskursywnej. Wydawnictwo UŚ.

Klawitter, A. (2002). Jedynaczka. Telbit.

Komender, D. (2017, 13 stycznia). Dlaczego polskie nastolatki zaczytują się w historiach o gejowskich związkach?. Vice. Pobrane 17 stycznia 2020 z: https://www.vice.com/pl/article/3dd8vw/dlaczego-polskie-nastolatki-zaczytuja-sie-w-historiach-o-gejowskich-zwiazkach.

Krzemiński, I. (2010). Społeczna historia homoseksualności. Ruch wyzwolenia (szkic do problematyki). W: J. Kochanowski, M. Abramowicz, R. Biedroń (red.), Queer Studies. Podręcznik kursu (s. 27–57). Kampania Przeciw Homofobii.

Kujawska-Kot, A. (2018). Od impulsu fotografii do narracji tożsamościowej. Funkcje fotografii bohaterów transpłciowych w ich życiu. Rynek – Społeczeństwo – Kultura, 27(1), 91–99.

Kujawska-Kot, A. (2020). Bohater transseksualny w objęciach binarnego kodu płci. O parajęzykowych i werbalnych formach komunikowania. Przegląd Socjologiczny, 69(1), 55–80. https://doi.org/10.26485/PS/2020/69.1/3.

Kuźma, K. (2017). Nasze potrzeby – dlaczego tworzymy utwory bazujące na miłości męsko-męskiej. W: P. Szymczyk, E. Chodźko (red.), Motyw miłości w wybranych tekstach literackich i innych dziedzinach kultury (s. 228–240). WN Tygiel.

Kwaśniewski, T. (2013). Jedno oko na Maroko. Czarna Owieczka.

Lang, B. (2018, 9 marca). Love, Simon stars say gay teen romance will save lives. Variety. Pobrane 17 stycznia 2020 z: https://variety.com/2018/scene/vpage/love-simon-premiere-gay-teen-romantic-comedy-1202722636/.

Levithan, D. (2003). Boy meets boy. Alfred A. Knopf.

Levithan, D. (2013). Two boys kissing. Alfred A. Knopf.

Lindenbaum, P. (2012). Zlatanka i ukochany wujek (K. Skalska, tłum.). Zakamarki. (wyd. oryg. 2006).

Łodyga, W. (2020). Hurt/comfort. Wydawnictwo Kobiece.

Łodyga, W. (2021). Angst with happy ending. Wydawnictwo Kobiece.

Malec, B. (2017). Ludzie są jak „fan fiction”. Na przykładzie Fanfika Natalii Osińskiej. Artes Humanae, 2, 175–187. http://doi.org/10.17951/arte.2017.2.175.

Mikołajczak, M. (2019). Parę słów o polskiej prozie lesbijskiej po 2007 roku na przykładzie powieści Ewy Schilling, Zofii Staniszewskiej i Anny Arendt. Młoda Humanistyka, 14(1). Pobrane 17 stycznia 2020 z: http://www.humanistyka.com/index.php/MH/article/view/235.

Mochocka, A. (2017). Two perspectives on the performative social body: Teenage make-up routines in Fanfik and the Jeżycjada cycle. Miscellanea Posttotalitariana Wratislaviensia, 2, 87–115.

Musiał, G. (1989). W ptaszarni. Czytelnik.

Nunn, L. (prod.). (2019– ). Sex education [serial telewizyjny]. Netflix.

NCAC Staff. (1996, 1 maja). Books in trouble 2. National Coalition Against Censorship. Pobrane 17 stycznia 2020 z: https://ncac.org/update/books-in-trouble-2/.

Obarski, P. (2021, 3 lutego). Trwają prace nad ekranizacją powieści Natalii Osińskiej. Granice.pl. Pobrane 7 marca 2020 z: https://www.granice.pl/news/fanfik-ekranizacja-powiesci-natalii-osinskiej/11558.

Obuchowska, I. (1996). Drogi dorastania. Psychologia rozwojowa okresu dorastania dla rodziców i wychowawców. WSiP.

Onichimowska, A. (2012). Koniec gry. Znak.

Osińska, N. (2016). Fanfik. Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Osińska, N. (2017). Slash. Agora.

Osińska, N. (2019). Fluff. Agora.

Out.com Editors. (2016, 8 marca). Who are the 2016 Lambda Literary Awards finalists?. Out. Pobrane 17 stycznia 2020 z: https://www.out.com/art-books/2016/3/08/lambda-literary-awards-finalists-revealed-carrie-brownstein-hasan-namir-truman.

Packer, V. (1952). Spring fire. Gold Medal Books.

Parnell, P., Richardson, J. (2009). Z Tango jest nas troje (K. Remin, tłum.). Adpublik. (wyd. oryg. 2005).

Pawłowska, M., Szamałek, J. (2015). Kim jest ślimak Sam?. Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Peters, J. A. (2004). Luna. Little, Brown & Company.

Peterson, V. (2018, 16 grudnia). Young adult and new adult book markets. The Balance Careers. Pobrane 17 stycznia 2020 z: https://www.thebalancecareers.com/the-young-adult-book-market-2799954.

Rees, D. (1985). In the tent. Alyson. (wyd. oryg. 1979).

Rejter, A. (2014). „Mój chłopak, facet z plakatu, ciota darkroomówka…”. Wizerunek mężczyzny w gejowskiej literaturze popularnej. Język Artystyczny, 15, 65–87.

Reszczyńska-Urban, K. (2019). Inicjacje bohaterów nieheteronormatywnych w Fanfiku i Slashu Natalii Osińskiej. Dzieciństwo. Literatura i Kultura, 1(1), 221–235. https://doi.org/10.32798/dlk.31.

Rogulska, P. (2006). Rzeczywistość alternatywna? Lubiewo Michała Witkowskiego. InterAlia, 1. Pobrane 17 stycznia 2020 z: https://interalia.queerstudies.pl/issu-es/1_2006/12_rzeczywistosc_alternatywna_lubiewo_michala_witkowskiego.htm.

Rowell, R. (2016). Nie poddawaj się (M. Hesko-Kołodzińska, tłum.). HarperCollins Polska. (wyd. oryg. 2015).

Rowell, R. (2019). Zbłąkany syn (D. Stadnik, tłum.). HarperCollins Polska.

Rusinek, M. i in. (2021). Wszystkie kolory świata. Agora.

Ryan, S. (2001). Empress of the world. Penguin Books.

Ryrych, K. (2019). Hodowla. Adamada.

Scoppettone, S. (1974). Trying hard to hear you. Harper & Row.

Silvera, A. (2018). Raczej szczęśliwy niż nie (S. Chojnacka, tłum.). Wydawnictwo Poznańskie. (wyd. oryg. 2015).

Silvera, A. (2018). Zostawiłeś mi tylko przeszłość (A. Brodzik, tłum.). We need YA. (wyd. oryg. 2017).

Silvera, A. (2019). Nasz ostatni dzień (A. Brodzik, tłum.). We need YA. (wyd. oryg. 2017).

Silvera, A. (2021). Syn nieskończoności (A. Brodzik, tłum.). We need YA. (wyd. oryg. 2020).

Sobolczyk, P. (2015). Przekroczyć społeczną barierę „deprawacji nieletniego”. Bohater homoseksualny w literaturze dla dzieci i młodzieży. W: P. Sobolczyk (red.), Queerowe subwersje. Polska literatura homotekstualna i zmiana społeczna (s. 472– 495). Wydawnictwo IBL PAN.

Sterling, I. (2020). Te wiedźmy nie płoną. (A. Kalus, tłum.). We need YA. (wyd. oryg. 2019).

Sterling, I. (2021). Ten sabat nie upadnie. (A. Kalus, tłum.). We need YA. (wyd. oryg. 2020).

Struzik, J. (red.). (2012). Niewidoczne (dla) społeczności. Sytuacja społeczna lesbijek i kobiet biseksualnych mieszkających na terenach wiejskich i w małych miastach w Polsce. Raport z badań. Fundacja Przestrzeń Kobiet.

Sullivan, M. W. (1976). What’s this about Pete?. Thomas Nelson.

Szpatowicz, M. (2021). Cierpienie i pocieszenie w slashu. Rana. Literatura – Doświadczenie – Tożsamość, 1(3), 1–15. https://doi.org/10.31261/Rana.2021.3.09.

Szydlak, M. (2020). W mojej krwi. Novae Res.

Śmieja, W. (2010). Literatura, której nie ma. Szkice o polskiej „literaturze homoseksualnej”. TAiWPN Universitas.

Tomasik, K. (2012). Gejerel. Mniejszości seksualne w PRL-u. Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Ulańska, Z. (2018a). Miłość silniejsza niż płeć? Nowe oblicza polskiej literatury LGBT na przykładzie twórczości Natalii Osińskiej i Marcina Szczygielskiego. W: P. Szymczyk, E. Chodźko (red.), Motyw miłości w wybranych tekstach literackich i innych dziedzinach kultury (s. 274–288). WN Tygiel.

Ulańska, Z. (2018b, maj). Od empatii do akceptacji. Rozmowa z Natalią Osińską. Mały Format. Pobrane 17 stycznia 2020 z: http://malyformat.com/2018/05/od-empatii-do-akceptacji-rozmowa-z-natalia-osinska.

van Dijk, L. (1995). Damned strong love: The true story of Willi G. and Stefan K. (E. D. Crawford, tłum.). Henry Holt. (wyd. oryg. 1991).

van Dijk, L. (2017). Cholernie mocna miłość. Prawdziwa historia Stefana K. i Williego G. (A. Chmielecka, F. Fierek, tłum.). Korporacja Ha!art. (wyd. oryg. 1991).

Warkocki, B. (2014). Trzy fale emancypacji homoseksualnej w Polsce. Porównania, 15, 121–132.

Waters, M. (2009, 13 czerwca). How Stonewall liberated young adult literature. Electric Literature. Pobrane 17 stycznia 2020 z: https://electricliterature.com/how-stonewall-liberated-young-adult-literature.

Winchester, D. (2016). Pierwszy września. Bucketbook.

Winchester, D. (2019). Co z Oliwerem nie tak?. Bucketbook.

Witkowski, M. (2004). Lubiewo. Korporacja Ha!art.

Wittlinger, E. (2007). Parrotfish. Simon & Schuster.

Pobierz

Opublikowane : 2021-07-31


Niewielska, M. (2021). Zarys historii amerykańskiej i polskiej młodzieżowej literatury LGBT. Dzieciństwo. Literatura I Kultura, 3(1), 150-169. https://doi.org/10.32798/dlk.713

Malwina Niewielska  m.niewielska@student.uw.edu.pl
Uniwersytet Warszawski  Polska
https://orcid.org/0000-0003-4765-3626

Malwina Niewielska – lic., przygotowuje pracę magisterską na Wydziale Polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim dotyczącą literackich obrazów coming outu i trud­ności, z jakimi muszą się mierzyć nastoletni bohaterowie LGBT w literaturze mło­dzieżowej. Kontakt: m.niewielska@student.uw.edu.pl.






Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Polityka Open Access
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Dzieciństwa. Literatury i Kultury” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons – Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Oznacza to, że:

  • mogą być udostępniane i cytowane pod warunkiem jednoznacznego i klarownego wskazania autora/autorki/autorów/autorek przywoływanego tekstu;
  • nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczałyby innych w wykorzystywaniu tekstu na warunkach określonych w licencji.

Więcej informacji: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl