„Ale właściwie dlaczego zawsze miałoby się dziać tak, jakeśmy do tego przywykli?”. Reprezentacja zmian klimatu w serii o Muminkach Tove Jansson w perspektywie studiów nad jedzeniem
Abstrakt
Celem artykułu jest analiza sposobu, w jaki w serii o Muminkach (1945–1970) Tove Jansson przedstawia zmiany klimatu zachodzące w fikcyjnym świecie, zarówno za pośrednictwem scen katastroficznych, jak i tych sugerujących długofalowy proces. Autor tekstu dowodzi, że motyw zmieniającej się ilości, jakości i różnorodności dostępnego jedzenia staje się „językiem”, który pozwala opowiedzieć o zjawisku spoza codziennego doświadczenia postaci. Losy rodziny zostają dzięki temu umieszczone w szerszym kontekście, a to, co niesamowite, autorka przedstawia za pomocą zwyczajów związanych z żywnością, stanowiących jedną z ważniejszych kwestii w życiu Muminków. Jansson, wykorzystując także formę sagi rodzinnej, pokazuje, w jaki sposób można stworzyć narrację o zmianach klimatu, która omawia sam proces, a nie jego skutki.
Słowa kluczowe
ekokrytyka; literatura dziecięca i młodzieżowa; Muminki; studia nad jedzeniem; Tove Jansson; zmiana klimatu
Bibliografia
Barthes, R. (2013). Toward a psychosociology of contemporary food consumption. W: C. Counihan, P. Van Esterik (red.), Food and culture: A reader (s. 21–30). Routledge. (wyd. oryg. 1961).
Behringer, W. (2010). A cultural history of climate (P. Camiller, tłum.). Wiley. (wyd. oryg. 2007).
Ćwiek-Rogalska, K. (2013). „Wielu miało katar, a niektórym było tęskno do domu”. Powieści Tove Jansson o Muminkach jako narracja o przesiedleniach. Humanistyka XXI wieku. Rocznik Doktorantów Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, 1(4), 34–40.
Dymel-Trzebiatowska, H. (2019). Filozoficzne i translatologiczne wędrówki po Dolinie Muminków. Wydawnictwo UG.
Ghosh, A. (2016). The great derangement: Climate change and the unthinkable. University of Chicago Press.
Gralewicz-Wolny, I. (2019). Muminki – między wodą a ziemią. W: I. Gralewicz-Wolny, B. Mytych-Forajter, Po pierwsze. O literaturze dla dzieci (i nie tylko) (s. 105–115). Wydawnictwo UJ.
Jansson, T. (1978). Bezpieczeństwo i strach w książkach dla dzieci (T. Chłapowska, tłum.). Literatura na Świecie, 6, s. 6–9.
Jansson, T. (2014). Tatuś Muminka i morze (T. Chłapowska, tłum.). Nasza Księgarnia. (wyd. oryg. 1965).
Jansson, T. (2016). Kometa nad Doliną Muminków (T. Chłapowska, tłum.). Nasza Księgarnia. (wyd. oryg. 1968).
Jansson, T. (2017a). Dolina Muminków w listopadzie (T. Chłapowska, tłum.). Nasza Księgarnia. (wyd. oryg. 1970).
Jansson, T. (2017b). Lato Muminków (I. Szuch-Wyszomirska, tłum.). Nasza Księgarnia. (wyd. oryg. 1954).
Jansson, T. (2017c). Małe trolle i duża powódź (T. Chłapowska, tłum.). Nasza Księgarnia. (wyd. oryg. 1945).
Jansson, T. (2017d). Opowiadania z Doliny Muminków (I. Szuch-Wyszomirska, tłum.). Nasza Księgarnia. (wyd. oryg. 1962).
Jansson, T. (2017e). Zima Muminków (I. Szuch-Wyszomirska, tłum.). Nasza Księgarnia. (wyd. oryg. 1957).
Jansson, T. (2018). Pamiętniki Tatusia Muminka (T. Chłapowska, tłum.). Nasza Księgarnia. (wyd. oryg. 1950).
Korczak, A. M. (2016). Zgoda na siebie. Przełamywanie imperatywu socjalizacji w cyklu o Muminkach autorstwa Tove Jansson. Wydawnictwo SBP.
Lanchester, J. (2019, 25 marca). How the Little Ice Age changed history. The New Yorker. Pobrane 21 grudnia 2020 z: https://www.newyorker.com/magazine/2019/04/01/how-the-little-ice-age-changed-history.
Lévi-Strauss, C. (2010). Surowe i gotowane (M. Falski, tłum.). Aletheia. (wyd. oryg. 1968).
Long, R. A. (2014). Food, love and childhood: Surviving and thriving in the Deepwoods. W: B. Carrington, J. Harding (red.), Feast or famine? Food and children’s literature (s. 240–262). Cambridge Scholars.
Ługowska, J. (2012). „Przyjdzie kometa, machnie ogonem i wszystko diabli wezmą”. Od ludowych wyobrażeń do Tove Jansson. Colloquia Anthropologica et Communicativa, 5, 441–455.
Macfarlane, R. (2005, 24 września). The burning question. The Guardian. Pobrane 21 grudnia 2020 z: https://www.theguardian.com/books/2005/sep/24/featuresreviews.guardianreview29.
Mann, M. E. (2002). Little Ice Age. W: M. C. McCraken, J. S. Perry (red.), Encyclopedia of global environmental change, volume 1 – the Earth system: Physical and chemical dimensions of global environmental change (s. 504–509). Wiley.
McKibben, B. (2005, 22 kwietnia). What the warming world needs now is art, sweet art. Grist. Pobrane 21 grudnia 2020 z: https://grist.org/article/mckibben-imagine/.
Nikolajeva, M. (2000). From mythic to linear: Time in children’s literature. Rowman & Littlefield.
Pessel, W. K. (2019). Uporczywe kartografie i mapy z Doliny Muminków. Prace i Studia Geograficzne, 64(4), 53–65.
Wallace-Wells D. (2019). Ziemia nie do życia. Nasza planeta po globalnym ociepleniu (J. Spólny, tłum.). Zysk i S-ka.
Uniwersytet Warszawski, Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy – Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego Polska
http://orcid.org/0000-0003-0776-5236
Michał Czajkowski – mgr, przygotowuje rozprawę doktorską w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych na Uniwersytecie Warszawskim dotyczącą komiksu dziecięcego i młodzieżowego. Pracuje w Muzeum Książki Dziecięcej (dziale specjalnym Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy – Biblioteki Głównej Województwa Mazowieckiego). Kontakt: mhczajkowski@gmail.com.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Polityka Open Access
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Dzieciństwa. Literatury i Kultury” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons – Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Oznacza to, że:
- mogą być udostępniane i cytowane pod warunkiem jednoznacznego i klarownego wskazania autora/autorki/autorów/autorek przywoływanego tekstu;
- nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczałyby innych w wykorzystywaniu tekstu na warunkach określonych w licencji.
Więcej informacji: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl
