Nieznane losy znanej książki. O ponownym odkrywaniu klasycznego utworu Heinricha Hoffmanna
Dybiec-Gajer, J. (2017). Złota różdżka – od książki dla dzieci po dreszczowiec raczej dla dorosłych. Kraków: Tertium.
Abstrakt
W artykule recenzyjnym omówiono książkę Joanny Dybiec-Gajer pt. Złota różdżka – od książki dla dzieci po dreszczowiec raczej dla dorosłych (2017). W tekście zaprezentowano strukturę, metodologię i najważniejsze tezy monografii dotyczącej klasycznego już utworu Heinricha Hoffmanna (1845) oraz wskazano na oryginalne i wartościowe ustalenia badaczki, udowadniające sens ponownego odkrywania dzieł należących do kanonu kulturowego. W artykule zasygnalizowano również produktywność tworzenia mikrohistorii utworu literackiego z uwzględnieniem licznych kontekstów jego funkcjonowania i odniesiono się do rozważań Dybiec-Gajer na temat sposobów pisania tekstu (m.in. struktura, konwencja gatunkowa, mechanizmy adaptacyjne) oraz sposobów jego czytania (m.in. interpretacja, recepcja), co jest szczególnie interesujące w kontekście relacji między niemieckim Struwwelpeterem a rosyjskim Stiopką-Rastriopką (1849) i polską Złotą różdżką (ok. 1858).
Słowa kluczowe
adaptacja; analiza punktów krytycznych; Heinrich Hoffmann; Joanna Dybiec-Gajer; literatura XIX wieku; literatura dziecięca; literatura niemiecka; przekład; recepcja; Stiopka-Rastriopka; Struwwelpeter; struwwelpetriady; Złota różdżka
Bibliografia
Albińska, K. (2009–2010). „Tylko to, co najlepsze, jest dość dobre dla dzieci”, czyli o dylematach tłumacza literatury dziecięcej. Przekładaniec, 22–23(2–1), 259–282.
b.a. Słuchaj rodziców i starszych, książeczka obrazkowa o niegrzecznych dzieciach (ok. 1890). Cieszyn: Edward Feitzinger.
Borodo, M. (2006). Children’s literature translation studies? – zarys badań nad literaturą dziecięcą w przekładzie. Przekładaniec, 16(1), 12–23.
Butenko, B. (1987). Wesoła gromadka. Wybór poemacików i fotografii oraz ręczne zdobienie Bohdan Butenko. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza.
Cackowska, M. (2017). Współczesna książka obrazkowa – pojęcie, typologia, badania, teorie, konteksty, dyskursy. W: M. Cackowska, H. Dymel-Trzebiatowska, J. Szyłak (red.), Książka obrazkowa. Wprowadzenie (s. 11–48). Poznań: Instytut Kultury Popularnej.
Chalou Smith, B. (2007). Struwwelpeter: Humor or horror? 160 years later. Lanham, MD, Boulder, CO, New York, NY, Toronto, Plymouth: Lexington Books.
Czernow, A. M. (2013). Uparte dzieci Maryi. Dydaktyzm w baśniach braci Grimm. W: W. Kostecka (red.), Grimm: potęga dwóch braci. Kulturowe konteksty Kinder- und Hausmärchen (s. 49–64). Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
Darnton, R. (2004). Chłopi opowiadają bajki. Wymowa Bajek Babci Gąski W: Wielka masakra kotów i inne epizody francuskiej historii kulturowej (D. Guzowska, tłum., s. 23–91). Warszawa: WN PWN. (wyd. oryg. 1984).
Dunin, J. (2003a). Struwwelpeter, czyli Złota różdżka. Z dziejów kariery jednej książki. Literatura i Kultura Popularna, 11, 133–144.
Dunin, J. (2003b). Struwwelpeter, Stepka-Rastrepka czyli Złota Różdżka – z dziejów kariery jednej książki. W: H. Hoffmann, Złota różdżka. Reedycja petersburskiego wydania z roku 1883 (s. 4–43). Łódź: Verso.
Dybiec-Gajer, J. (2016). Wiersze dla dzieci w przekładzie profesjonalnym i amatorskim – „Der Wilde Jäger” ze zbioru Struwwelpeter (Złota różdżka) po polsku. Orbis Linguarum, 48, 225–246.
Dybiec-Gajer, J. (2017). Złota różdżka – od książki dla dzieci po dreszczowiec raczej dla dorosłych. Kraków: Tertium.
Dybiec-Gajer, J. (2018a). Der Struwwelpeter oder lustige Geschichten und drollige Bilder für Kinder von 3-6 Jahren von Dr. Heinrich Hoffmann (1845). W: M. Cackowska, H. Dymel-Trzebiatowska, J. Szyłak (red.), Książka obrazkowa. Leksykon. Tom 1 (s. 27–35). Poznań: Instytut Kultury Popularnej.
Dybiec-Gajer, J. (2018b). Implikacje utożsamiania przekładu z oryginałem. Polemika z interpretacją Złotej różdżki w książce Katarzyny Slany Groza w literaturze dziecięcej. Od Grimmów do Gaimana, Kraków 2016, 330 stron. Rocznik Przekładoznawczy, 13, 287–296. https://doi.org/10.12775/RP.2018.017.
Dybiec-Gajer, J. (2018c). Lokalizacja a przekład dla dzieci. Jak utwory strasznieją i mądrzeją w tłumaczeniu na przykładzie Stasia Straszydło i Mądrej Myszy. W: A. Knapik, P. Chruszczewski (red.), Między tekstem a kulturą. Z zagadnień przekładoznawstwa (s. 323–345). San Diego, CA: Æ Academic Publishing.
Dymel-Trzebiatowska, H. (2013). Translatoryka literatury dziecięcej. Analiza przekładu utworów Astrid Lindgren na język polski. Gdańsk: Wydawnictwo UG.
Gicala, A. (2018). Przekład obrazka i obrazu świata – najnowsze polskie tłumaczenia Struwwelpetera Heinricha Hoffmanna. Orbis Linguarum, 48, 273–287.
Góralska, M. (2018). Zwrot afektywny a współczesne badania nad książką i czytelnikiem. Rekonesans badawczy. Przegląd Biblioteczny, 86(2), 220–232. https://doi.org/10.36702/pb.431.
Hoffmann, H. (1845). Der Struwwelpeter oder lustige Geschichten und drollige Bilder für Kinder von 3–6 Jahren von Dr. Heinrich Hoffmann. Frankfurt am Main: Literarische Anstalt.
[Hoffmann, H.]. (1849). Stiopka-Rastriopka. Rasskazy dla dietiej (b.t.). Petersburg: b.w.
[Hoffmann, H.]. (ok. 1858). Złota rószczka. Czytajcie dzieci, uczcie się, jak to niegrzecznym bywa źle (prawdop. W. Szymanowski, adapt.). Petersburg: M. B. Wolff.
Hoffmann, H. (2017). Złota różdżka, czyli bajki dla niegrzecznych dzieci (Z. Naczyńska, A. Bańkowska, K. Iwaszkiewicz, A. Pluszka, M. Rusinek, adapt.). Warszawa: Egmont Polska.
Hoffmann, H. (2018). Złota rószczka. Czytajcie dzieci, uczcie się, jak to niegrzecznym bywa źle. Wydanie trzecie (W. Szymanowski, tłum.). Warszawa: Graf_ika. (wyd. oryg. 1892).
Jonca, M. (2002). „Kto nie chce zupy, ten umrzeć musi…” – pedagogika strachu, czyli śmierć za karę. W: J. Kolbuszewski (red.), Problemy współczesnej tanatologii. Medycyna – antropologia kultury – humanistyka (t. 6, s. 333–339). Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Naukowe.
Jonca, M. (2005). Enfants terribles. Dzieci złe, źle wychowane w literaturze polskiej XIX wieku. Wrocław: Wydawnictwo UWr.
Jonca, M. (2011). Historia o Stasiu Straszydle i innych rozrabiakach (Heinrich Hoffmann: Złota rożdżka). W: E. Białek, G. Kowal (red.), Arcydzieła literatury niemieckojęzycznej. Szkice, komentarze, interpretacje (t. 2, s. 9–20). Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut.
Klonowski, T. (1868). Kopciuszek dla grzecznych dzieci. Poznań: J. Jołowicz.
Liebert, U. (b.d.). Der Struwwelpeter. Bibliographie und Buchgeschichte des Kinderbuchklassikers Der Struwwelpeter und aller späteren Bilderbücher des Frankfurter Arztes Dr. Heinrich Hoffmann. Osnabrück: H. Th. Werner. Pobrane z: http://www.wenner.net/werke/liebert.htm.
Müller, H. (1973). Struwwelpeter und Struwwelpetriaden. W: H. Müller, K. Doderer (red.), Das Bilderbuch. Geschichte und Entwicklung des Bilderbuchs in Deutschland von den Anfängen bis zur Gegenwart (s. 141–182). Weinheim: Beltz.
Netolitzky, F., Netolitzky, R., Kuzmany-Netolitzky, M. (1895). Der Aegyptische Struwwelpeter. Vienna: Carl Gerolds Sohn.
Niesporek-Szamburska, B. (2009). Przekłady literatury dla dzieci i młodzieży – między przekazem wielokulturowym a zunifikowanym. W: K. Heska-Kwaśniewicz (red.), Literatura dla dzieci i młodzieży (po roku 1980). T. 2 (s. 46–71). Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Oppman, A. (ok. 1894). O Jasiu Dręczycielu, o Józiu Gapicielu, o Cesi Cmokosi i o spalonej Zosi. Warszawa: Michał Arct.
Parrot, B. (2010). Aesthetic tension: The text-image relationship in Heinrich Hoffmann’s Struwwelpeter. Monatshefte, 102(3), 326–339.
Pieciul-Karmińska, E. (2018). O niektórych aspektach tradycji czytania i przekładania literatury dla dzieci. Na kanwie recenzji książki Joanny Dybiec-Gajer, Złota Różdżka – od książki dla dzieci po dreszczowiec raczej dla dorosłych. Porównania, 22(1), 383–397. https://doi.org/10.14746/por.2018.1.22.
Pieciul-Karmińska, E., Sommerfeld, B., Fimiak-Chwiłkowska, A. (2017). Między manipulacją a autonomicznością estetyczną – przekład literatury dla dzieci. Poznań: WN UAM.
Sauer, W. (2003). A classic is born: The „childhood” of Struwwelpeter. The Papers of the Bibliographical Society of America, 97(2), 215–263.
Sauer, W. (2015). Der Struwwelpeter und sein Schöpfer Dr. Heinrich Hoffmann. Bibliographie der Sekundärliteratur. Neckarsteinach: Tintenfaß.
Slany, K. (2016). Groza w literaturze dziecięcej. Od Grimmów do Gaimana. Kraków: WN UP.
Spence, R., Spence, P. (1984). Struwwelhitler: A nazi story book by Dr. Schrecklichkeit. London: Haycock.
Szymańska, I. (2014). Przekłady polemiczne w literaturze dziecięcej. Rocznik Przekładoznawczy, 9, 193–208.
Wagner, D. (2007). Der Struwwelpeter. Das bekannteste Kinderbuch der Welt. Eine kurze Rezeptionsgeschichte dieses alten deutschen Kulturguts. Neuphilologische Mitteilungen, 108(4), 641–657.
Tatar, M. (1987). The hard facts of the Grimms’ fairy tales. Princeton: Princeton University Press.
Waksmund, R. (2000). Od literatury dla dzieci do literatury dziecięcej (tematy – gatunki – konteksty). Wrocław: Wydawnictwo UWr.
Wesseling, E. (2004). Visual narrativity in the picture book: Heinrich Hoffmann’s Der Struwwelpeter. Children’s Literature in Education, 35(4), 319–345. https://doi.org/10.1007/s10583-004-6416-z.
Wiercińska, J. (1983). Książka obrazkowa – tradycja i współczesność. W: J. Cieślikowski, R. Waksmund (red.), Literatura i podkultura dzieci i młodzieży. Antologia opracowań (s. 286–308). Wrocław: Wydawnictwo UWr.
Wróbel, M. (2017). O Konradzie, co obgryzał paznokcie. W: H. Hoffmann, Złota różdżka, czyli bajki dla niegrzecznych dzieci (Z. Naczyńska, A. Bańkowska, K. Iwaszkiewicz, A. Pluszka, M. Wróbel, M. Rusinek, adapt., s. 66–75). Warszawa: Egmont Polska.
Wyrobek, Z. (ok. 1922). O łakomczuchu, niejadce i brudasku. Poznań: Księgarnia Św. Wojciecha.
Zarych, E. (2016). Przekład literatury dla dzieci i młodzieży – między tekstem a oczekiwaniami wydawcy i czytelnika. Teksty Drugie, 1, 206–227. https://doi.org/10.18318/td.2016.1.13.
Uniwersytet Wrocławski Polska
https://orcid.org/0000-0001-7717-8905
Kamila Kowalczyk – dr, pracuje w Instytucie Filologii Polskiej Wydziału Filologicznego na Uniwersytecie Wrocławskim. Jej zainteresowania obejmują genologię baśni, najnowsze zjawiska w przestrzeni kultury popularnej i pragmatyczny aspekt literatury dziecięcej. Kontakt: kamila.kowalczyk@uwr.edu.pl.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Polityka Open Access
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Dzieciństwa. Literatury i Kultury” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons – Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Oznacza to, że:
- mogą być udostępniane i cytowane pod warunkiem jednoznacznego i klarownego wskazania autora/autorki/autorów/autorek przywoływanego tekstu;
- nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczałyby innych w wykorzystywaniu tekstu na warunkach określonych w licencji.
Więcej informacji: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl
