Jak przerobić baśnie na zaangażowane utopie? Twórczość prozatorska Angeli Carter
Abstrakt
Celem artykułu jest przeprowadzenie analizy dwóch powieści Angeli Carter, Magicznego sklepu z zabawkami (1967) i Mądrych dzieci (1991), a także wybranych baśni/opowiadań pisarki, na czele z Krwawą komnatą (1979) i Towarzystwem wilków (1977). Autorka tekstu ukazuje, jak przekształcanie popularnych motywów baśniowych lub fabuł powieściowych (z uwzględnieniem takich gatunków jak powieść inicjacyjna, powieść obyczajowa, powieść o artystach, tu także artystkach) zamienia je w utopie i to z wyraźnie feministyczną sygnaturą. Rozwiązania proponowane przez Carter, często wzbogacane o elementy utopii albo dystopii, mają na celu nie tylko zakwestionowanie fallogocentrycznych reguł; prowadzą także do pytań, czy jest ono w ogóle możliwe.
Słowa kluczowe
Angela Carter; baśń; feminizm; kobieta; literatura kobiet; opowiadanie; powieść inicjacyjna; powieść obyczajowa; utopia
Bibliografia
Bednarek, M. (2011). Ucieczka z zamkowej wieży, czyli o feministycznym prze-pisywaniu baśni w prozie polskiej po 1989 roku. Zagadnienia Rodzajów Literackich, 54(2), 229–249.
Borkowska, G. (1996). Cudzoziemki. Studia o polskiej prozie kobiecej. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
Brontë, C. (1999). Dziwne losy Jane Eyre (T. Świderska, tłum.). Warszawa: Prószyński i S-ka. (wyd. oryg. 1847).
Brown, C., Powell, N., Woolley, S. (prod.), Jordan, N. (reż.). (1984). The company of wolves [Towarzystwo wilków] [film]. Shepperton: Incorporated Television Company (ITC), Palace Picture.
Carroll, R. (1986, 1 października). Angela Carter by Rosemary Carroll. Pobrane z: https://bombmagazine.org/articles/angela-carter/.
Carter, A. (1983). Notes from the frontline. W: M. Wandor (red.), On gender and writing (s. 69–77). London: Thorsons.
Carter, A. (1986). Introduction. W: A. Carter (red.), Wayward girls and wicked women: An anthology of stories (s. ix–xii). London: Virago Press.
Carter, A. (1988). Marianna i barbarzyńcy (E. Życieńska, tłum.). Warszawa: Czytelnik. (wyd. oryg. 1969).
Carter, A. (1999a). Magiczny sklep z zabawkami (M. Świrkocki, tłum.). Warszawa: Prószyński i S-ka. (wyd. oryg. 1967).
Carter, A. (1999b). Mądre dzieci (J. Jabłońska, tłum.). Warszawa: Prószyński i S-ka. (wyd. oryg. 1991).
Carter, A. (2000a). Krwawa komnata. W: Czarna Wenus. Opowiadania (A. Ambros, tłum., s. 47–113). Warszawa: Czytelnik. (wyd. oryg. 1979).
Carter, A. (2000b). Oblubienica tygrysa. Czarna Wenus. Opowiadania (A. Ambros, tłum., s. 114–144). Warszawa: Czytelnik. (wyd. oryg. 1979).
Carter, A. (2000c). Towarzystwo wilków. W: Czarna Wenus. Opowiadania (A. Ambros, tłum., s. 206–221). Warszawa: Czytelnik. (wyd. oryg. 1977).
Cavalcanti, I. (2000). Utopias of/f language in contemporary feminist literary dystopias. Utopian Studies, 11(2), 152–180.
Cirlot, J. E. (2000). Słownik symboli (I. Kania, tłum.). Kraków: Znak. (wyd. oryg. 1958).
Fancourt, D. (2004). Altered states: Feminist utopian literature. Nieopublikowana praca doktorska, Uniwersytet Leicester, Leicester, Wielka Brytania. Pobrane z: https://leicester.figshare.com/articles/Altered_States_Feminist_Utopian_Literature/10119689/1.
Falk Jones, L., Webster Goodwin, S. (1990). Feminism, utopia and narrative. Knoxville, TN: University of Tennessee Press.
Gordon, E. (2016). The invention of Angela Carter: A biography. Oxford: University Press.
Górnicka-Boratyńska, A. (2001). Stańmy się sobą. Cztery projekty emancypacji (1863–1939). Izabelin: Świat Literacki.
Grimm, W., Grimm, J. (2010). Baśnie dla dzieci i dla domu (E. Pieciul-Karmińska, tłum.). Poznań: Media Rodzina. (wyd. oryg. 1857).
Haffenden, J. (1996). Angela Carter rozmawia z Johnem Haffendenem (A. Sumera, tłum.). Literatura na Świecie, 4–5, 139–159. (wyd. oryg. 1984).
Hayden, J. (2000). Dora versus Dora: Exploding the myth in Wise Children. Critical Survey, 12(3), 77–93.
Irigaray, L. (2003). Rynek kobiet (A. Araszkiewicz, tłum.). Przegląd Filozoficzno-Literacki, 13(1), 15–30. (wyd. oryg. 1977).
Jaxa-Rożen, H. (2005). Kontestacja i banał. Feminizm w kulturze współczesnej. Wrocław: Atla 2.
Juszczyk, A. (2014). Stary wspaniały świat. O utopiach pozytywnych i negatywnych. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Kamionkowski, J. (2000). New wine in old bottles: Angela Carter’s fiction. Białystok: Wydawnictwo UwB.
Karpiński, E. C. (2000). Signifying passion: Angela Carter’s heroes and villains as a dystopian romance. Utopian Studies, 11(2), 137–151.
Katsavos, A. (1994). A conversation with Angela Carter. The Review of Contemporary Fiction, 14(3). Pobrane z: https://www.dalkeyarchive.com/a-conversation-with-angela-carter-by-anna-katsavos/.
Kostecka, W. (2016). Baśniowe herstory. Postmodernistyczne strategie reinterpretacyjne Angeli Carter, Tanith Lee i Emmy Donoghue. Creatio Fantastica, 2(53), 23–39.
Lasoń-Kochańska, G. (2004). Córki Penelopy. Kobiety wobec baśni i mitu. Słupskie Prace Filologiczne. Seria Filologia Polska, 3, 173–182.
Lasoń-Kochańska, G. (2005). Kora, Demeter i inne. Córki ojców, córki matek. Słupskie Prace Filologiczne. Seria Filologia Polska, 4, 189–200.
Lau, K. J. (2008). Erotic infidelities: Angela Carter’s wolf trilogy. Marvels & Tales, 22(1), 77–94.
McHale, B. (2012). Powieść postmodernistyczna (M. Płaza, tłum.). Kraków: Wydawnictwo UJ. (wyd. oryg. 1987).
Munford, R. (2006). Angela Carter and the politics of intertextuality. W: R. Munford
(red.), Re-visiting Angela Carter: Texts, contexts, intertexts (s. 1–20). London: Palgrave Macmillan.
Notaro, A. (1996). Fluctuations of fantasy: Postmodernist contamination in Angela’s Carter fiction. Nieopublikowana praca doktorska, University of Sheffield, Sheffield, Wielka Brytania. Pobrane z: http://etheses.whiterose.ac.uk/2969/.
Pasolini, A. (2016). Bodies that bleed: Metamorphosis in Angela Carter’s fairytales. Milano: Ledizioni.
Pitchford, N. (2002). Tactical readings: Feminist postmodernism in the novels of Kathy Acker and Angela Carter. Lewisburg, PA: Bucknell University Press.
Relf, J. (1991). Women in retreat: The politics of separatism in women’s literary utopias. Utopian Studies, 2(1–2), 131–146.
Rich, A. (1972). When we dead awaken: Writing as re-vision. College English, 34(1), 18–30.
Roessner, J. (2002). Writing a history of difference: Jeanette Winterson’s Sexing the Cherry and Angela Carter’s Wise Children. College Literature, 29(1), 102–122.
Rothstein, E. (2003). Utopia and its discontents. W: E. Rothstein, H. Muschamp, M. E. Marty (red.), Visions of Utopia (s. 1–28). New York, NY & Oxford: Oxford University Press.
Skowera, M. (2016). Postmodernistyczny retelling baśni – garść uwag terminologicznych. Creatio Fantastica, 2(53), 41–56.
Slany, K. (2016). Groza w literaturze dziecięcej. Od Grimmów do Gaimana. Kraków: WN UP.
Snitow, A. (2018). Poetka niedobrych dziewczyn. Angela Carter (1942–1980). W: Feminizm niepewności. Dziennik rodzaju (M. Bokiniec, tłum., s. 185–195). Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa. (wyd. oryg. 2015).
Szczuka, K. (2001). Kopciuszek, Frankenstein i inne. Feminizm wobec mitu. Kraków: eFKa.
Tonkin, M. (2012). Angela Carter and decadence: Critical fictions/fictional critiques. London: Palgrave Macmillan.
Warner, M. (2012, 15 września). Marina Warner on why Angela Carter’s The Bloody Chamber still bites. Pobrane z: https://www.scotsman.com/lifestyle/culture/books/marina-warner-on-why-angela-carter-s-the-bloody-chamber-still-bites-1-2528708.
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0001-7516-1413
Anna Pekaniec – dr, pracuje w Katedrze Krytyki Współczesnej na Wydziale Polonistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Jej zainteresowania badawcze obejmują autobiografię i epistolografię, krytykę feministyczną, historię literatury kobiet od XIX wieku do najnowszej, a także narracyjne teorie tożsamości. Kontakt: anna.pekaniec@uj.edu.pl.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Polityka Open Access
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Dzieciństwa. Literatury i Kultury” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons – Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Oznacza to, że:
- mogą być udostępniane i cytowane pod warunkiem jednoznacznego i klarownego wskazania autora/autorki/autorów/autorek przywoływanego tekstu;
- nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczałyby innych w wykorzystywaniu tekstu na warunkach określonych w licencji.
Więcej informacji: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl
