Przygody Alicji w krainie Tima Burtona. Filmowa adaptacja opowieści Lewisa Carrolla w świetle Campbellowskiej koncepcji monomitu
Abstrakt
W artykule przeprowadzono analizę filmu Alicja w Krainie Czarów (2010), wyreżyserowanego przez Tima Burtona, jako realizacji Campbellowskiego schematu narracyjnego wyprawy bohatera. Burton, a także scenarzystka, Linda Wolvertoon, potraktowali literackie pierwowzory autorstwa Lewisa Carrolla (1865, 1871) jedynie jako punkt wyjścia do przedstawienia autorskiej wizji. W prezentowanych rozważaniach zaproponowano interpretację filmowej postaci Alicji jako bohaterki mitycznej, która musi zyskać samoświadomość i przejść wewnętrzną metamorfozę – transgresję z zagubionej panienki w odważną wojowniczkę o własną autonomię.
Słowa kluczowe
adaptacja; Alicja w Krainie Czarów; film dziecięcy i młodzieżowy; Joseph Campbell; Lewis Carroll; monomit; O tym, co Alicja odkryła po drugiej stronie Lustra; Przygody Alicji w Krainie Czarów; sequel; Tim Burton; wyprawa bohatera
Bibliografia
Beddor, F. (2005). The Looking Glass wars. London: Egmont.
Beddor, F. (2007). Seeing Redd. London: Egmont.
Beddor, F. (2010). ArchEnemy. London: Egmont.
Bovaird-Abbo, K. (2014). Neglected yet noble: Nyneve and female heroism in Thomas Malory’s Le morte darthur. W: L. M. Campbell (red.), A quest of her own: Essays on the female hero in modern fantasy (s. 35–54). Jefferson, NC: McFarland.
Brooker, W. (2004). Alice’s adventures: Lewis Carroll in popular culture. New York, NY: Continuum.
Campbell, J. (1997). Bohater o tysiącu twarzy (A. Jankowski, tłum.). Poznań: Zysk i S-ka. (wyd. oryg. 1949).
Carroll, L. (1865). Alice’s adventures in Wonderland. London: Macmillan.
Carroll, L. (1871). Through the Looking Glass, and what Alice found there. London: Macmillan.
Davis, H. H. (2016). ‘The real Alice?’: Memory and adaptation in Tim Burton’s Alice in Wonderland. W: S. Helff, N. Butt (red.), ‘Tantalizing Alice’: Approaches, concepts and case-studies in adaptations of a classic (s. 141–154). Trier: WVT.
De Oliveira, W. (2017). Hedonizm imaginatywny, kino postfabularne i przestrzeń wyzwolona z narracji. Hobbit Petera Jacksona. Dyskurs, 23, 172–195.
Disney, W. (prod.), Geronimi, C., Jackson, W., Luske, H. (reż.). (1951). Alice in Wonderland [Alicja w Krainie Czarów]. USA: Walt Disney Productions, RKO Radio Pictures.
Franke, A. (2015). Filmy Matrix oraz Alicja w Krainie Czarów jako archetypiczne opowieści mityczne. Warszawa: Wydawnictwo SBP.
Fueter, P.-C. (prod.), Švankmajer, J. (reż.). (1988). Něco z Alenky [Coś z Alicji]. Czechosłowacja, Szwajcaria, Wielka Brytania, RFN, Związek Radziecki: Film Four International, Condor Films, First Run Features.
Helff, S., Butt, N. (red.). (2016). ‘Tantalizing Alice’: Approaches, concepts and case-studies in adaptations of a classic. Trier: WVT.
Hourihan, M. (1997). Deconstructing the hero: Literary theory and children’s literature. London, New York, NY: Routledge.
Jakubowska, M. (2015). Alicja w krainie słów i obrazów. W: A. Izdebska, D. Szajnert (red.), Literatura prze-pisana. Od Hamleta do slashu (s. 53–71). https://doi.org/10.18778/7969-644-4.05.
Kérchy, A. (2016). Alice in transmedia Wonderland: Curiouser and curiouser new forms of a children’s classic. Jefferson, NC: McFarland.
Kitsis, E., Horowitz, A., Estrin, Z., Espenson, J. (prod.). (2013–2014). Once upon a time in Wonderland [serial telewizyjny]. Burbank, CA: ABC.
Kostecka, W. (2014). Baśń postmodernistyczna: przeobrażenia gatunku. Intertekstualne gry z tradycją literacką. Warszawa: Wydawnictwo SBP.
Kowalczyk, K. (2014). Przed „dawno, dawno temu” i po „żyli długo i szczęśliwie” – o filmowych i komiksowych prequelach i sequelach na przykładzie Jasia i Małgosi braci Grimmów. Literatura Ludowa, 4/5(58), 39–49.
Kowalczyk, K. (2016). Baśń w zwierciadle popkultury. Renarracje baśni ze zbioru Kinder- und Hausmärchen Wilhelma i Jakuba Grimmów w przestrzeni kultury popularnej. Wrocław: Stowarzyszenie Badaczy Popkultury i Edukacji Popkulturowej „Trickster”, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Lasoń-Kochańska, G. (2005). Kora, Demeter i inne. Córki ojców, córki matek. Słupskie Prace Filologiczne. Seria Filologia Polska, 4, 189–200.
Łucyk, W. (2017). Walter White vs. Wielki Mechanizm. Breaking Bad jako serial szekspirowski. W: D. Bruszewska-Przytuła, M. Cichmińska, A. Krawczyk-Łaskarzewska, A. Naruszewicz-Duchlińska (red.), Seriale w kontekście kulturowym. Dyskurs, konwencja, reprezentacja (s. 54–62). Olsztyn: Instytut Polonistyki i Logopedii UWM.
McCallum, R. (2018). Screen adaptations and the politics of childhood: Transforming children’s literature into film. https://doi.org/10.1057/978-1-137-39541-2.
Murdock, M. (1990). The heroine’s journey: Woman’s quest for wholeness. Boston, MA: Shambhala.
Musiał, Ł. (2016). Proces – co nowego? Przegląd Humanistyczny, 4(455), 83–94.
Nichols, C. (2014). Alice’s Wonderland: A visual journey through Lewis Carroll’s mad, mad world. New York, NY: Race Point.
Nicholson, S. (2011). The problem of woman as hero in the work of Joseph Campbell. Feminist Theology, 19(2), 182–193. https://doi.org/10.1177%2F0966735010384331.
Propp, W. (2011). Morfologia bajki magicznej (P. Rojek, tłum.). Kraków: Nomos. (wyd. oryg. 1928).
Roth, J., Todd, S., Todd, J., Burton, T. (prod.), Bobin, J. (reż.). (2016). Alice through the Looking Glass [Alicja po drugiej stronie lustra] [film]. USA: Walt Disney Studios Motion Pictures.
Showalter, G. (2013). Alicja w krainie zombie (J. Kabat, tłum.). Warszawa: Harlequin Polska. (wyd. oryg. 2012).
Skowera, M. (2016). Postmodernistyczny retelling baśni – garść uwag terminologicznych. Creatio Fantastica, 2(53), 48–49.
Sundmark, B. (1999). Alice’s adventures in the oral-literary continuum. Lund: Lund University Press.
Tarnogórska, M. (2016). Podwójne życie Alicji, czyli Kraina Czarów w kulturze literackiej i naukowej. W: A. Izdebska, A. Przybyszewska, D. Szajnert (red.), Literatura prze-pisana II. Od zapomnianych teorii do kryminału (s. 53–67). https://doi.org/10.18778/8088-214-0.04.
Ungeheuer-Gołąb, A. (2014). Dziewczynka, która uskrzydliła wyobraźnię. O Alicji w Krainie Czarów Lewisa Carrolla. W: B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, A. Zok-Smoła (red.), Wyczytać świat – międzykulturowość w literaturze dla dzieci i młodzieży (s. 125–141). Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Vogler, C. (2009). Podróż autora. Struktury mityczne dla scenarzystów i pisarzy (K. Kosińska, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Wojciech Marzec. (wyd. oryg. 1992).
Zanuck, R. D., Roth, J., Todd, S., Todd, J., (prod.), Burton, T. (reż.). (2010). Alice in Wonderland [Alicja w Krainie Czarów] [film]. USA: Walt Disney Studios Motion Pictures.
Zipes, J. (2011). The enchanted screen: The unknown history of fairy-tale films. New York, NY, London: Routledge.
Zipes, J. (2016a). Beyond Disney in the twenty-first century: Changing aspects of fairy-tale films in the American film industry. W: J. Zipes, P. Greenhill, K. Magnus- Johnston (red.), Fairy-tale films beyond Disney: International perspectives (s. 278–293). New York, NY, London: Routledge.
Zipes, J. (2016b). The great cultural tsunami of fairy-tale films. W: J. Zipes, P. Greenhill, K. Magnus-Johnston (red.), Fairy-tale films beyond Disney: International perspectives (s. 1–17). New York, NY, London: Routledge.
Żurek, W. (2010). Gwiezdne wojny w perspektywie strukturalnej i poststrukturalnej. W: A. Jawłowski (red.), Dawno temu w Galaktyce Popularnej (s. 152–165). Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-2373-7326
Weronika Kostecka – dr, pracuje w Instytucie Literatury Polskiej Wydziału Polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Jej zainteresowania badawcze obejmują historię oraz teorię literatury dziecięcej, kulturową historię baśni oraz literaturę i kulturę popularną. Kontakt: w.kostecka@uw.edu.pl.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-9104-1021
Adam Franke – mgr, przygotowuje rozprawę doktorską w Instytucie Literatury Polskiej Wydziału Polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim dotyczącą gnostyckiej wizji świata w literaturze XX wieku. Kontakt: afranke@uw.edu.pl.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Polityka Open Access
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Dzieciństwa. Literatury i Kultury” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons – Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Oznacza to, że:
- mogą być udostępniane i cytowane pod warunkiem jednoznacznego i klarownego wskazania autora/autorki/autorów/autorek przywoływanego tekstu;
- nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczałyby innych w wykorzystywaniu tekstu na warunkach określonych w licencji.
Więcej informacji: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl
