Od Robinsona do Neli Małej Reporterki. Recykling dziecięcego marzenia o podróży i przygodzie
Abstrakt
Celem artykułu jest przyjrzenie się modyfikacji gatunku powieści podróżniczo-przygodowej w polskiej literaturze dziecięcej i młodzieżowej od XIX do XXI wieku. W centrum rozważań znajdują się XXI-wieczne realizacje gatunku, a ich analiza dokonana została na przykładzie serii o Neli Małej Reporterce (2014– ), wydawanej na licencji National Geographic Society. W artykule wykorzystano narzędzia z zakresu studiów postkolonialnych, odwołano się także do elementów badań socjologicznych nad zjawiskiem masowej turystyki zarówno dorosłych, jak i dzieci, poddając krytyce niektóre zjawiska prezentowane w analizowanej serii i wpisując je w kontekst kultury popularnej w jej umasowionym wydaniu.
Słowa kluczowe
literatura dziecięca i młodzieżowa; masowa turystyka; Nela Mała Reporterka; powieść podróżniczo-przygodowa; reportaż podróżniczy; studia postkolonialne
Bibliografia
Anczyc, W. L. (1899). Przypadki Robinsona Kruzoe podług najnowszych źródeł. Warszawa: Gebethner i Wolff. (wyd. oryg. 1868).
b.a. (2013– ). Nela Mała Reporterka [serial telewizyjny]. Warszawa: TVP 1, TVP ABC.
Bahdaj, A. (1997). Podróż za jeden uśmiech. Wrocław: Siedmioróg. (wyd. oryg. 1964).
Bahdaj, A. (1979). Telemach w dżinsach. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Bahdaj, A. (1982). Gdzie twój dom, Telemachu?. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Bauman, Z. (2004). Życie na przemiał (T. Kunz, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Literackie.
Bauman, Z. (2012). Straty uboczne. Nierówności społeczne w epoce globalizacji (J. Hunia, tłum.). Kraków: Wydawnictwo UJ. (wyd. oryg. 2011).
Błoński, J. (2002, 15 września). Staś i Nel. Tygodnik Powszechny. Pobrane z: http://www.tygodnik.com.pl/numer/277537/blonski-felieton.html?fbclid=IwAR1kvAZrIUEXcAkkir6eeO538dkgxG1rBB8HWMzw6bAseeFF2fS3KNtzUC0 . (wyd. oryg. 1960).
Brandys, M. (1995). Śladami Stasia i Nel; Z panem Biegankiem w Abisynii. Warszawa: Świat Książki. (wyd. oryg. 1961–1962).
Campe, J. H. (1847). Przypadki Robinsona (L. Szyrma, tłum.). Warszawa: Samuel Orgelbrand. (wyd. oryg. 1780).
Defoe, D. (1934). Robinson Kruzoe w podróży naokoło świata (J. Zawisza-Krasucka, tłum.). Warszawa: Księgarnia Popularna. (wyd. oryg. 1719).
Defoe, D. (1997). Przypadki Robinsona Kruzoe (J. Birkenmajer, tłum.). Poznań: Podsiedlik-Raniowski i Spółka. (wyd. oryg. 1719).
Dielemans, J. (2011). Witajcie w raju. Reportaże o przemyśle turystycznym. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Druś, A. (2016, 22 grudnia). Polska 11-latka podbiła rynek wydawniczy. Puls Biznesu. Pobrane z: https://www.pb.pl/polska-11-latka-podbila-rynek-wydawniczy-850571.
Dygasiński, A. (1949). Przygody młodzieńca, czyli Robinson polski. Warszawa: Książka i Wiedza. (wyd. oryg. 1892).
Hunt, P. (2008). Literatura dla dzieci a dzieciństwo. W: M. J. Kehily (red.), Wprowadzenie do badań nad dzieciństwem (M. Kościelniak, tłum., s. 61–83). Kraków: WAM.
Kosowska, E. (1998). W pustyni i w puszczy – śladami europocentryzmu. W: L. Ludorowski (red.), W kręgu arcydzieł literatury młodzieżowej. Interpretacje – przekłady – adaptacje (s. 47–73). Lublin: Wydawnictwo UMCS .
Kostecka, W. (2019). Nowe wcielenia kobiecości? Atrybuty bohaterek współczesnej fantastyki dziecięcej i młodzieżowej. Prolegomena. W: A. Mik, M. Niewieczerzał, E. Rąbkowska, G. Leszczyński (red.), O czym mówią rzeczy? Świat przedmiotów w literaturze dziecięcej i młodzieżowej (s. 107–131). Warszawa: Wydawnictwo SBP.
Leszczyński, G., Zając, M. (2013). Książka i młody czytelnik: zbliżenia, oddalenia, dialogi. Studia i szkice. Warszawa: Wydawnictwo SBP.
Mazan, L. (1990). Ty znać Nel? Ty słyszeć o Staś?. Przekrój, 2361, 20.
Nela Mała Reporterka. (2014a). 10 niesamowitych przygód Neli. Warszawa: Burda.
Nela Mała Reporterka. (2014b), Nela na 3 kontynentach. Podróże w nieznane. Warszawa: Burda.
Nela Mała Reporterka. (2015a). Nela i tajemnice świata. Warszawa: Burda.
Nela Mała Reporterka. (2015b). Nela na tropie przygód. Warszawa: Burda.
Nela Mała Reporterka. (2016a). Nela na kole podbiegunowym. Warszawa: Burda.
Nela Mała Reporterka. (2016b). Przygodnik 2016/2017. 365 dni dookoła świata z Nelą. Warszawa: Burda.
Nela Mała Reporterka. (2016c). Śladami Neli przez dżunglę, morza i oceany. Warszawa: Burda.
Nela Mała Reporterka. (2016d). Zabawy z Nelą. Tajemnice i zagadki (K. Granowicz, H. Kosarczyn, oprac.). Warszawa: Burda.
Nela Mała Reporterka. (2017a). Nela i polarne zwierzęta. Warszawa: Burda.
Nela Mała Reporterka. (2017b). Nela i skarby Karaibów. Warszawa: Burda.
Nela Mała Reporterka. (2017c). Nela i tajemnice oceanów. Warszawa: Burda.
Nela Mała Reporterka. (2018a). Nela i sekrety dalekich lądów. Warszawa: Burda.
Nela Mała Reporterka. (2018b). Nela i wyprawa do serca dżungli. Warszawa: Burda.
Nela Mała Reporterka. (2018c). Nela na wyspie rajskich ptaków. Warszawa: Burda.
Nela Mała Reporterka. (2018d). Nela. Zapiski zoologa. Warszawa: Burda.
Nela Mała Reporterka. (2019). Nela i kierunek Antarktyda. Warszawa: Burda.
Pilip, Ł. (2018). Nela mała turystka. Książki dla dzieci i młodszych dorosłych, dod. do Książki. Magazyn do Czytania, 4, 2–7.
Radzimierski, S. (2016). Dziennik łowcy przygód. Extremalne Borneo. Warszawa: Burda.
Radzimierski, S. (2018). Dziennik łowcy przygód. Etiopia: u stóp góry ognia. Warszawa: Burda.
Rąbkowska, E. (2016). Uciekinierzy do „piątej strony świata” w prozie Adama Bahdaja dla dzieci i młodzieży. W: W. Kostecka, M. Skowera (red.), Geografia krain zmyślonych. Wokół kategorii miejsca i przestrzeni w literaturze dziecięcej, młodzieżowej i fantastycznej (s. 197–211). Warszawa: Wydawnictwo SBP.
Rogowicz, K. (2018). Podróż za (nie)jeden uśmiech. Dziecięcy reportaż podróżniczy w literaturze i nowych mediach. W: K. Jędrych, D. Krzyżyk, M. Ochwat, M. Wójcik-Dudek (red.), Przestrzenie spotkania. Tom dedykowany Profesor Ewie Jaskółowej w czterdziestolecie pracy naukowej i dydaktycznej (s. 323–330). Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Rousseau, J.-J. (1955). Emil, czyli o wychowaniu (W. Husarski, tłum., J. Legowicz, wst. i kom.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. (wyd. oryg. 1762).
Ruszała, J. (1986). W pustyni i w puszczy Henryka Sienkiewicza w kontekście Robinsona Cruzoe D. Defoe. Polonistyka, 9, 673–680.
Ruszała, J. (1991). Karta z dziejów recepcji W pustyni i w puszczy. Guliwer, 2, 49–54.
Sienkiewicz, H. (1966). W pustyni i w puszczy. Warszawa: PIW. (wyd. oryg. 1911).
Skotnicka, G. (2002). Robinsonada. W: B. Tylicka, G. Leszczyński (red.), Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej (s. 340–341). Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Stahl, P. J. (1909). Robinson szwajcarski (J. Chęciński, tłum., S. Barszczewski, oprac. i przyp.). Warszawa, Kraków: Gebethner i Wolff. (wyd. oryg. 1864).
Stampf’l, S. (1992). Robinson Kruzoe według Daniela Defoe. Warszawa: Nasza Księgarnia. (wyd. oryg. 1958).
Staniów, B. (2007). W pustyni i w puszczy Henryka Sienkiewicza – najbardziej znana w świecie polska książka dla dzieci. Świat Książki Dziecięcej, 12 [dod. do Poradnika Bibliotekarza, 12], 1–4.
Swift, J. (1949). Podróże Guliwera (C. Niewiadomska, tłum.). Warszawa: Gebethner i Wolff.
Szumowski, W. (1988). [Wyprawy krzyżowe dzieci]. W: M. Janion, S. Chwin (red.), Transgresje. Dzieci (t. 1, s. 137–139). Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
Szybowicz, E. (2018, 8 sierpnia). Cudowny świat Neli. Krytyka Polityczna. Pobrane z: https://krytykapolityczna.pl/kultura/czytaj-dalej/eliza-szybowicz-nela-mala-reporterka/.
Talko, L. K. (2014). Staś i Nel. Zaginiony klejnot Indii. Kraków: Znak Emotikon.
Turaj-Kalińska, K. (2001). Mały biały samiec. Dekada Literacka, 11/12, 91–95.
Waksmund, R. (1987). Nie tylko Robinson, czyli o oświeceniowej literaturze dla dzieci i młodzieży. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza.
Wieczorkiewicz, A. (2008). Apetyt turysty. O doświadczaniu świata w podróży. Kraków: TAiWPN Universitas.
Uniwersytet Warszawski, Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy – Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego Polska
https://orcid.org/0000-0001-5080-5999
Ewelina Rąbkowska – mgr, przygotowuje rozprawę doktorską w Instytucie Literatury Polskiej Wydziału Polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim dotyczącą kulturowych obrazów zwierząt w polskiej literaturze dla dzieci i młodzieży w perspektywie animal studies. Kieruje Muzeum Książki Dziecięcej w Warszawie. Kontakt: ewelina.rabkowska@365.koszykowa.pl.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Polityka Open Access
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Dzieciństwa. Literatury i Kultury” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons – Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Oznacza to, że:
- mogą być udostępniane i cytowane pod warunkiem jednoznacznego i klarownego wskazania autora/autorki/autorów/autorek przywoływanego tekstu;
- nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczałyby innych w wykorzystywaniu tekstu na warunkach określonych w licencji.
Więcej informacji: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl
