Znaczenie dzieciństwa w kształtowaniu tożsamości pisarza emigracyjnego – na podstawie twórczości i doświadczeń Jerzego Pietrkiewicza
Abstrakt
Wybuch drugiej wojny światowej i spowodowana nim fala emigracji dramatycznie odmieniły życie narodu polskiego. Wielu młodych ludzi znalazło schronienie poza ojczyzną, jednak taka nagła zmiana często powodowała dezintegrację tożsamości, zarówno w wymiarze osobistym, społecznym, jak i twórczym – w przypadku pisarzy. Poszukiwanie tożsamości stanowi zatem ważny element rozważań w odniesieniu do twórców emigracyjnych. Jednym z młodych poetów, którzy opuścili Polskę, był Jerzy Pietrkiewicz, którego twórczości i doświadczeń dotyczy niniejszy artykuł. W pierwszej angielskiej powieści, The Knotted Cord [Sznur z węzłami] (1953), autor ten opisał polską przedwojenną wieś, w której spędził wczesne lata życia. Przedstawił poszczególne etapy swojego dorastania, od beztroskich lat chłopięcych po śmierć matki – wydarzenie, które było dla niego traumą. Artystyczny powrót do korzeni jawił się pisarzowi jako naturalna potrzeba każdego emigranta. W przekonaniu Pietrkiewicza wielu twórców sięgało do motywu dzieciństwa w momencie kryzysu tożsamości powodowanego wygnaniem. Autorka artykułu analizuje wpływ wspomnień idyllicznego świata najwcześniejszego okresu życia na kształtowanie indywidualnej samoświadomości pisarza emigracyjnego.
Zgłoszono: 15.07.2022
Zaakceptowano: 16.09.2022
Słowa kluczowe
dzieciństwo; Jerzy Pietrkiewicz; polscy pisarze emigracyjni; The Knotted Cord [Sznur z węzłami]; tożsamość
Źródło finansowania
Publikacja została napisana w wyniku odbycia przez autorkę stażu w Katedrze Filologii Angielskiej Uniwersytetu Cypryjskiego w Nikozji, współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój), zrealizowanego w projekcie Program Rozwojowy Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie (POWR.03.05.00-00-Z310/17).
Bibliografia
Andres, Z. (2003). Przestrzeń egzystencji. Szkice o twórczości poetów emigracyjnych. W: Z. Andres, J. Wolski (red.), Literatura utracona, poszukiwana czy odzyskana. Wokół problemów emigracji (s. 54–73). Wydawnictwo UR.
Bartelski, L. M. (red.). (1978). Polscy pisarze współcześni. Informator 1944–1970. Agencja Autorska.
Bernat, A. (1987). „Dajcie mi tylko jedną ziemi milę...”. J. Pietrkiewicz w rozmowie z A. Bernatem. Nowe Książki, 5–6, 5–12.
Brzezińska, A. (2000). Społeczna psychologia rozwoju. WN Scholar.
Brzezińska, A. (2006). Dzieciństwo i dorastanie. Korzenie tożsamości osobistej i społecznej. W: A. W. Brzezińska, A. Hulewska, J. Słomska (red.), Edukacja regionalna (s. 47–77). PWN.
Cieplińska, K. (2012). Drugi Conrad? O recepcji angielskich powieści Jerzego Pietrkiewicza w Wielkiej Brytanii. W: R. Cudak (red.), Literatura polska w świecie, tom IV: Oblicza światowości (s. 63–78). Gnome.
Cieplińska, K. (2013). The Knotted Cord Jerzego Pietrkiewicza na tle brytyjskiej powieści katolickiej. Zeszyty Naukowe KUL, 4, 65–80.
Czarnecka, B. (2001). Język w poezji Jerzego Pietrkiewicza. Próba określenia funkcji potoczności. W: B. Klimaszewski, W. Ligęza (red.), Powroty w zapomnienie. Dekada literatury emigracyjnej 1989–1999 (s. 82–88). Bohdan Grell i Córka.
Czernik, S. (1935). Zaduma nad Jesieninem. Bunt Młodych, 14–15, 7–12.
Dorosz, K. A. (2007). „Moja siła jest w tym, że jestem sierotą...”. Z Jerzym Pietrkiewiczem rozmawia Krzysztof A. Dorosz. Kresy, 1–2, 218–224.
Grydzewski, M., Pruszyński, K. (red.). (1942). Kraj lat dziecinnych. M. I. Kolin.
Habielski, R. (2000). Polski Londyn. Dolnośląskie.
Mazurek, M. (2001). „Zrozumieć koła czasu”. Rozmowa z Jerzym Pietrkiewiczem, poetą, tłumaczem, powieściopisarzem, literaturoznawcą. Gazeta Niedzielna z dn. 23–30.12.2001, 8–9.
Moskalowa, A. H. (2000). Pierwsza angielska powieść Jerzego Pietrkiewicza W: B. Czarnecka, J. Kryszak (red.), Jerzy Pietrkiewicz. Inna wersja emigracji (s. 155–168). Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego.
Mostwin, D. (1995). Trzecia wartość. Wykorzenienie i tożsamość. Wydawnictwo KUL.
Ostasz, L. (1998). Rozumienie bytu ludzkiego. Antropologia filozoficzna. Wydawnictwo OSW.
Peterkiewicz, J. (1993). In the scales of fate: An autobiography. Marion Boyars.
Pietrkiewicz, J. (1941a). Po chłopsku. Mildner.
Pietrkiewicz, J. (1941b). Poemat. Myśl Polska, 14–15, 260–261.
Pietrkiewicz, J. (1953a). The knotted cord. Heinemann.
Pietrkiewicz, J. (1953b). The knotted cord. Roy.
Pietrkiewicz, J. (1954). Den Lille Munk. H. Hirschsprungs.
Pietrkiewicz, J. (1998a). Małe ojczyzny na mapie czasu. Sycyna, 17, 6–12.
Pietrkiewicz, J. (1998b). Słowa są bez poręczy. PAX.
Sikora, J. (2000). Londyńska grupa literacka Merkuriusza i Kontynentów. Wydawnictwo Wszechnicy Mazurskiej.
Tarnowska, B. (2000). Mit dzieciństwa w międzywojennej poezji Jerzego Pietrkiewicza. W: B. Czarnecka, J. Kryszak (red.), (2000). Jerzy Pietrkiewicz. Inna wersja emigracji (s. 85–98). Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego.
Tarnowska, B. (2004). Między światami. Problematyka bilingwizmu w literaturze. Dwujęzyczna twórczość poetów grupy „Kontynenty”. Wydawnictwo UWM w Olsztynie.
Tarnowska, B. (2011). Wokół „Kontynentów”. Szkice i rozmowy z poetami. Wydawnictwo UWM w Olsztynie.
Terlecki, T. (1970). Mieczysław Grydzewski. Kultura, 4, 115–128.
Zalewski, C. (2006). Mit a powieść. Prezentacja stanowisk teoretycznych. Pamiętnik Literacki, 3, 55–75.
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Polska
https://orcid.org/0000-0003-4011-1429
Katarzyna Cieplińska – dr, pracuje w Katedrze Lingwistyki Stosowanej na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Jej zainteresowania naukowe obejmują zagadnienia dotyczące literatury i kultury brytyjskiej, recepcji literatury polskiej w świecie, twórczości polskich pisarzy emigracyjnych oraz tłumaczeń specjalistycznych i literackich. Kontakt: katarzyna.cieplinska@uwm.edu.pl.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Polityka Open Access
Wszystkie artykuły prezentowane na łamach „Dzieciństwa. Literatury i Kultury” są publikowane w otwartym dostępie na licencji Creative Commons – Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Oznacza to, że:
- mogą być udostępniane i cytowane pod warunkiem jednoznacznego i klarownego wskazania autora/autorki/autorów/autorek przywoływanego tekstu;
- nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczałyby innych w wykorzystywaniu tekstu na warunkach określonych w licencji.
Więcej informacji: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl
